Tại Hội nghị Trung ương 5 khóa 13 của Đảng tháng 11-1989, đồng chí Đặng Tiểu Bình đã xin thôi giữ chức vụ chủ tịch quân ủy trung ương. Đồng chí đã đóng vai trò then chốt trong quá trình quá độ thuận lợi, giữ gìn sự ổn định của Đảng và Nhà nước từ tập thể lãnh đạo trung ương thế hệ thứ 2 mà hạt nhân là đồng chí sang tập thể lãnh đạo trung ương thế hệ 3 mà hạt nhân là đồng chí Giang Trạch Dân. Sau khi nghỉ hưu đồng chí vẫn rất quan tâm sự nghiệp của Đảng và Nhà nước. Năm 1992 đồng chí đã đi thăm các nơi Vũ Xương, Thâm Quyến, Châu Hải, Thượng Hải...ở miền nam Trung Quốc và có bài phát biểu quan trọng, tổng kết những kinh nghiệm cơ bản kể từ ngày cải cách mở cửa đến nay, và từ mặt lý luận trả lời một số vấn đề quan trọng. Công cuộc cải cách mở cửa của Trung Quốc đã bước vào một giai đoạn mới với tiêu chí là bài phát biểu nói trên và Đại hội lần thứ 14 của Đảng. Đại hội lần thứ 15 của Đảng cộng sản Trung Quốc triệu tập năm 1997 đã khái quát lý luận xây dựng chủ nghĩa xã hội mang đặc sắc Trung Quốc thành lý luận Đặng Tiểu Bình, chỉ rõ lý luận này là chủ nghĩa Mác của Trung Quốc đương đại, là giai đoạn phát triển mới của chủ nghĩa Mác tại Trung Quốc, đồng thời qui định rõ trong điều lệ Đảng rằng Đảng cộng sản Trung Quốc lấy chủ nghĩa Mác--Lê-nin, tư tưởng Mao Trạch Đông và Lý luận Đặng Tiểu Bình làm kim chỉ nam cho hành động của mình. Đồng chí Đặng Tiểu Bình đã mất ngày 19-2-1997 tại Bắc Kinh.