Hang Mạc Cao còn gọi là động Nghìn phật, là một di tích phật giáo nổi tiếng thế giới, cách nui Minh-sa 25km về phía đông ở thành phố Đôn Hoàng miền tây Trung Quốc. Theo sử sách ghi lại, từ năm 336 công nguyên đến thế kỷ thứ 14, trải qua hàng nghìn năm trạm khắc đã hình thành cụm hang đá dài 1680m, đó là hang Mạc Cao. Năm 1987, cụm hang này được Tổ giáo dục, khoa học và văn hoá Liên hợp quốc công nhận là di sản văn hoá thế giới.

Hang Mạc Cao hiện còn giữ được hơn 700 hang động, trong đó có 492 hang động có tượng màu và bích họa, diện tích của các hang rộng hẹp khác nhau, các pho tượng lớn nhỏ cũng khác nhau, tượng lớn nhất trông rất hùng vĩ hoành tráng, tượng nhỏ thì xinh xắn. Phần lớn nội dung của các bức bích họa đều là những câu chuyện kể về kinh phật, tuy đã trải qua hàng nghìn năm xâm thực của gió cát, những các bức bích hoạ ở đây vẫn giữ nguyên được màu sắc tươi tắn và đường nét, hoa văn sáng sủa.

Hiện chỉ có 25 hang mở cửa đón khách tham quan, nhưng nhất định phải dưới sự hướng dẫn của hướng dẫn viên du lịch thì mới được vào hang. Theo giới thiệu, thường thì tham quan 10 hang trở lên phải mất khoảng 2 tiếng đồng hồ, công thêm thời gian quay trở lại tổng cộng mất tới nửa ngày, nếu muốn tham quan tỷ mỉ hơn thì phải mất một ngày.

Thường thì hướng dẫn viên du lịch sẽ đưa khách tới hang số 96. Bên ngoài hang này có một toà điện cao 9 tầng, gọi là "Lầu chín tầng".

Hướng dẫn viên du lịch giới thiệu rằng đây là biểu tượng của hang Mạc Cao. Vào trong hang, ngẩng đầu nhìn lên là một pho tượng phật lớn, đó là tượng phật lớn thứ nhất trong hang Mạc Cao, còn gọi là Bắc đại tượng được đánh số 96. Đây là tượng Vị lai phật Di-lặc, cao 35,5m, là pho tượng trong hang lớn nhất thế giới. Pho tượng này xếp thứ 3 ở Trung Quốc về chiều cao.

Theo giới thiệu hang này được đục chạm từ năm 695 công nguyên, do các tượng phật ở đây đã trải qua nhiều lần tu sửa, nên không còn dáng dấp hồi ban đầu. Tuy vậy những vẫn không mất đi khí thế hoành tráng của nó. 

Ngoài ra bạn còn có thể đến tham quan hang số 328, bởi vì cụm tượng phật ở đây là tinh xảo nhất, hoàn chỉnh nhất trong số các hang động mở cửa đón khách hiện nay.

Cụm tượng này gồm 5 pho tượng, pho chính giữa là phật tổ Thích Ca Mâu Ni toạ lạc trên đài sen. Bên trái là đệ tử Ca Diếp chắp tay rất kinh cẩn lễ phép. Ca Diếp là vị khổ hành tăng suốt đời gian truân, năm 42 tuổi mới đến nương nhờ cửa phật. Còn tượng bên phải phật tổ là đệ tử nhỏ A-nan, rất được nuông chiều và được nghe phật tổ giảng pháp nhiều nhất. Tượng này có tư thế xoay lưng dang chân, hai tay đưa về phía trước với vẻ đắc ý. Hai bên còn có hai vị bồ tát rất duyên dáng tọa lạc trên đài sen. Cụm tượng này vừa có động, vừa có tĩnh, vừa mạnh mẽ, vừa mềm mại trông rất sinh động.

Ngoài ra khách tham quan không thể bỏ qua các bức bích hoạ. Đây là một bộ phận quan trọng của nghệ thuật hang Mạc Cao, trong có hình Phi-thiên nối tiếp nhau xuất hiện, khiến người xem vô cùng lưu luyến và hết lời khen ngợi.

Phật giáo thường gọi các thiên thần bay trên trời và Phi-thiên. Khi phật tổ giảng kinh pháp thì các thiên thần này thường bay với ca múa, rắc hoa. Trong số 492 hang động có trượng và bích hoạ ở hang Mạc Cao thì hầu như hang nào cũng có Phi-thiên. Những Phi-thiên này tay cầm hoa sen hay ôm đàn tỳ bà, người rắc hoa, kẻ tấu nhạc, họ không có cánh mà dùng dải lụa màu vờn gió, bay lượn trên trời.

Nhà khảo cổ học Viện khoa học xã hội TQ Vu Tân Hoa nói trong bích họa của hang Mạc Cao còn có một số ghi chép rất thú vị. Ông nói, xét từ góc độ lịch sử khoa học, Giáp mã được phổ biến sử dụng tại Châu Âu thời trung cổ. Trong bích hoạ ở Đôn Hoàng cũng có ghi chép về mặt này. Trong câu chuyện tranh "500 tên cướp trở thành phật" thì ngựa ở đây được phủ giáp. Theo ghi chép trong bích họa thì trong văn hiến Trung Quốc việc sử dụng áo giáp được bắt đầu từ thời Tam Quốc, qua đó cho thấy hình tượng Giáp Mã được phản ánh trong bích họa Đôn Hoàng có niên đại sớm hơn Châu Âu. Ngoài ra, xét từ chi tiết đời thường thì mọi người hiện nay đều biết dùng bàn chải đánh rằng, giữ vệ sinh răng miệng. Nhưng trong bích hoạ ở Đôn Hoàng cũng có sự phản ánh về mặt này. Như bôi một thứ thuốc làm sạch răng lên tay để đánh răng...

Ở Đôn Hoàng còn có một bức tượng phật nằm, dài 16m là tượng Niết Bàn của Thích Ca Mâu Ni. Niết Bàn là ngôn ngữ phật giáo, chỉ phật và nhà sư sau khi mất. Đối với những người theo đạo phật mà nói đây là cái mốc danh giới về sự siêu thoát. Được biết, tượng phật nằm ở đây rất nổi tiếng, người ta đã làm một pho tượng phiên bản dài 11m để mang tới Bắc Kinh, Hồng Công và Đài bắc triển lãm, gây tiếng vang lớn.

Đến Đôn Hoàng có thể đáp máy bay hoặc đáp tàu hoả. Ga Đôn Hoàng cách thành phố 130 km, hang Mạc Cao cũng ở gần đó, có thể thuê xe Ta-xi hoặc theo Tua tới đây tham quan. Thời gian tới đây du lịch lý tưởng nhất là từ tháng 3 đếng tháng 10 hàng năm.