Anh Cư-lai, một thanh niên dân tộc Uây-ua gần đây có một chuyện vui, đó là bệnh đau họng từng làm khổ anh bấy lâu nay đã được chữa khỏi. Sau khi anh uống thuốc Uây-ua của bệnh viện Uây-ua U-rum-xi, bệnh đau họng của anh không bao giờ tái phát nữa. Anh cho biết:

"Tôi thường bị đau họng, đã uống nhiều loại thuốc nhưng vẫn không khỏi. Rồi tôi đến bệnh viện Uây-ua và uống một số thuốc chữa đau họng của bệnh viện này thì thấy đỡ hơn nhiều. Hiện nay, tôi không những không đau họng mà bệnh viêm hàm răng của tôi cũng khỏi rồi."

Y dược Uây-ua đã có hơn 2500 năm lịch sử, là một bộ phận quan trọng của y học truyền thống TQ. Y dược Uây-ua có lịch sử lâu đời, tư tưởng cơ bản của y dược Uây-ua cổ đã bước đầu hình thành từ thế kỷ thứ tư trước công nguyên. Ông A-ơ-pu, chuyên gia chuyên nghiên cứu y dược Uây-ua cho rằng, sự phồn vinh của con đường tơ lụa trong lịch sử, ảnh hưởng quan trọng tới sự hình thành của y dược Uây-ua.

"Khu tự trị Uây-ua Tân Cương nằm trong trung tâm Trung Á, là đường giao thông chính của con đường tơ lụa nối liền lục địa châu Âu và châu Á. Từ đời Hán hơn 2000 năm trước và đời Đường hơn 1400 năm trước đến nay, sự phồn vinh của con đường tơ lụa đã tạo điều kiện cho y học dân tộc Uây-ua hoà hợp với y học dân tộc Hán, y học Hy Lạp cổ, y học A-rập, và y học Ấn Độ... thông qua giao lưu dồn dập và hoà hợp lẫn nhau, y học Uây-ua dần dần tiếp thu tinh hoa của mọi nền y học và hình thành một học thuyết rất độc đáo. "

ông A-ơ-pu nói, y dược Uây-ua không ngừng phát triển và tiến bộ, đã dần dần hình thành một hệ thống lý luận, đơn thuốc độc đáo riêng của mình và có hiệu quả chữa trị cao, đã góp phần tích cực vào việc giải trừ bệnh tật cho đông đảo người dân, nhất là nhân dân dân tộc Uây-ua.

Vậy y dược Tân Cương có đặc sắc gì? Ông A-ghi, năm nay hơn 70 tuổi, là chuyên gia khoa nội của bệnh viện Uây-ua Tân Cương, sinh ra và lớn lên trong một gia đình có bề dày truyền thống y học Uây-ua, có hơn 40 năm kinh nghiệm lâm sàng. Ông nói, y học Uây-ua cũng giống như trung y coi trọng xem, nghe, hỏi và bắt mạch và có nét độc đáo của mình trong việc lựa chọn dược liệu. Ông nói:

"Dược liệu y dược Uây-ua chủ yếu có ba loại, thảo dược, chất khoáng và động vật, mỗi loại có đặc điểm chữa trị riêng của mình. Ví dụ như hoặc hương chữa trị đau dạ dày rất hiệu nghiệm. Hay lấy rắn bạch hoa phối hợp với 7, 8 vị thuốc bắc chế thành thuốc, có tác dụng làm thuyên giảm hoặc chữa khỏi ung thư thực quản, ung thư dạ dày giai đoạn đầu hoặc giai đoạn giữa."

Ông A-ghi nói, biện pháp chữa trị bằng thuốc trong y học Uây-ua được sử dụng phổ biến nhất. Dược liệu Uây-ua thường lấy từ thiên nhiên, có đặc điểm là ít tác dụng phụ, hiệu quả chữa trị cao. Ngoài điều trị bằng thuốc ra, còn có nhiều biện pháp chữa trị như chữa trị qua thức ăn, chữa trị hộ lý, chữa trị bằng tay... Biện pháp chữa trị qua thức ăn có nghĩa là áp dụng các loại thức ăn do dân tộc Uây-ua tự làm để phòng chống bệnh tật. Chẳng hạn như vào mùa hè, người dân tộc Uây-ua thích uống một loại giải khát mát lạnh làm bằng trứng gà và đường phèn cho đá, có tác dụng giải nhiệt và giải độc; biện pháp chữa trị hộ lý có nghĩa là áp dụng các điều kiện có lợi cho sức khoẻ con người trong thiên nhiên như ánh sáng, nước suối để phòng chống bệnh tật; chữa trị bằng tay có nghĩa là thả huyết, nắn xương để chữa trị bệnh tật khoa xương.

Hiện nay, tại khu tự trị uây-ua Tân Cương đã xây dựng 40 cơ sở y tế Uây-ua, nhân viên làm việc trong ngành y dược Uây-ua đã lên tới hơn 2700 người, và xây dựng 5 xưởng sản xuất thuốc Uây-ua. Hiện nay, khu tự trị dân tộc Uây-ua Tân Cương đã cơ bản hình thành một hệ thống y tế phát triển gồm bệnh viện, trường y tế, nghiên cứu khoa học và sản xuất thuốc Uây-ua.

Bệnh viện Uây-ua Tân Cương là một bệnh viện đa khoa ở thủ phủ U-rum-xi, bác sĩ Ai-hai-ti trong bệnh viện này giới thiệu với phóng viên những cái đặc sắc của bệnh viện này. Ông nói:

"Sau nhiều năm cố gắng, bệnh viện Uây-ua đã xây dựng được phong cách chữa trị đặc sắc mang tính dân tộc, cụ thể là chữa trị bệnh ngoài da, bệnh động kinh, bệnh phát ban, bệnh hắc lào... cũng như bệnh tim mạch, khoa ngoại, hiệu quả chữa trị khá cao."

Ông A-hai-ti nói, hiệu quả chữa trị bệnh động kinh bằng biện pháp áp dụng thuốc Uây-ua của bệnh viện đạt gần 96%, trong khi đó, hiệu quả chữa trị bệnh này bằng biện pháp khác do các bệnh viện trong nước và nước ngoài áp dụng hiện nay, chưa tới 70%. Biện pháp chữa trị độc đáo và có hiệu quả rõ rệt của y dược uây-ua đã thu hút ngày càng nhiều người bệnh đến chữa trị.

Qua nỗ lục của nhiều thế hệ bác sĩ, y dược Uây-ua đã trở thành một bộ phần cấu thành quan trọng của kho tàng y dược Trung Hoa, trải qua thực tiễn hàng ngàn năm, y dược Uây-ua ngày càng có tính khoa học và tính thực dụng, đã phát huy tác dụng ngày càng quan trọng trong việc chữa trị bệnh tật cho bệnh nhân cũng như trong việc nghiên cứu y học.