Tư Mã Thiên , tự là Tử Trường , quê ở Hạ Dương , tại tỉnh Thiểm Tây Trung Quốc hôm nay . Ông sinh năm 145 trước công nguyên , mất vào năm 87 trước công nguyên . Năm 104 trước công nguyên , ông bắt tay vào việc biên soạn Sử ký , mười mấy năm sau mới hoàn thành . Bộ sách này gồm 130 cuốn , hơn 520 nghìn chữ , ghi lại lịch sử khoảng 3000 năm từ thời kỳ Hoàng đế trong truyền thuyết cho đến thời kỳ Hán Vũ Đế .

Tại sao chúng ta coi bộ sách này là trước tác sử học tiêu biểu nhất thời cổ Trung Quốc ? Đó là vì bộ sách này có 4 thành tựu to lớn sau đây .

Thứ nhất , bộ Sử ký sáng lập thể loại truyện ký với đặc điểm nổi bật nhất là xoay quanh vua ghi lịch sử . Những sự kiện lớn trong thời trị vì của các vị vua đều được biên thành bản ký , rồi dùng các thể loại thế gia , liệt truyện , biểu và thư ghi lại các sự kiện một cách cụ thể và cặn kẽ .

Thể loại này do Tư Mã Thiên sáng lập trên cơ sở thu hút thành qủa của người trước . Về chính trị , bộ Sử ký làm nổi bật địa vị tối cao của nhà vua , phù hợp với nhu cầu thống nhất đất nước rộng lớn lúc đó . Về sử học , bộ sách làm nổi bật sự kiện lớn trong nước với thể loại bản ký , ghi lại các nhân vật và sự kiện với thể loại liệt truyện , nội dung rất mạch lạc và phong phú . Đây là lý do chủ yếu tại sao trong suốt 2000 năm sau chính sử vẫn sử dụng thể loại này .

Thành tựu thứ hai là : Sử ký đã ghi lại lịch sử 3000 năm trong phạm vi cả nước kể cả khu vực dân tộc thiểu số . Ông Tư Mã Thiên đã hoàn thành công việc biên soạn khổng lồ này với khí thế hào hùng và nghị lực bền bỉ , khiến con cháu các thế hệ sau này biết được một cách toàn diện và hệ thống tổ tiên mình từng trải qua gian khổ và khó khăn như thế nào trong quá trình xây dựng đất nước.

Thành tựu thứ ba là : bộ sách này phản ánh chân thật tình hình lịch sử . Qua bộ sách , chúng ta thấy , tuy cố gắng ca tụng nhà Hán , nhưng Tư Mã Thiên đã kế thừa truyền thống ưu tú của sử quan trước nhà Tần là không tâng bốc , không che giấu khuyết điểm , có thái độ thực sự cầu thị , phản ánh một cách chân thật tình hình lịch sử .

Thành tựu thứ tư là , Sử ký có tính văn học khá cao , có vị trí cao cả trong lịch sử văn học tản văn Trung Quốc với lối diễn tả sinh động , ngôn ngữ súc tích và nhân vật sống động .

Có thể nói , Sử ký là viên ngọc sáng rực rỡ trong các bộ sách sử học Trung Quốc , là cái mốc son bất phủ trong lịch sử sử học Trung Quốc .