Vùng Hoa Bắc là cội nguồn quan trọng của dân tộc Trung Hoa . Xét từ những văn vật khai quật , thì người vượn Bắc Kinh ở Chu Khẩu Điếm Bắc Kinh và người vượn Lam Điềm Thiểm Tây lần lượt là loài người cổ sinh sống tại đây hơn 60 vạn năm và 80 vạn năm về nước , họ là tổ tiên của Dân tộc Trung Hoa . Trong thời kỳ đồ đá mới cách đây 5 –6 nghìn năm , dấu chân của người viễn cổ in khắp vùng Hoa Bắc . Qua các văn vật được khai quật cho thấy cộng đồng người nguyên thủy lúc đó đã biết làm nghề nông và nuôi gia cầm nguyên thủy . Di chỉ Bán Pha ở Tây An tỉnh Thiểm Tây là điển hình của nền văn hóa thời kỳ đồ đá mới . Lăng Hoàng Đế-thủy tổ của dân tộc Trung Hoa trong truyền thuyết là ở trên núi Kiều Sơn Huyện Hoàng Lăng tỉnh Thiểm Tây ; dấu tích hoạt động của ba vị hoàng đế thời thượng cổ sau Hoàng đế là Ngưu , Thuấn và Ngu đều có thể tìm thấy ở vùng hạ du sông Hoàng Hà . Khu vực hoạt động chủ yếu của 2 đế chế nô lệ sớm nhất ở Trung Quốc là nhà Hạ khoảng thế kỷ 22 đến thế kỷ 17 trước công nguyên và nhà Thương khoảng thế kỷ 17 đến thế kỷ 11 trước công nguyên cũng ở vùng này . Âm Hư ở Tiểu Đồn An dương tỉnh Hà Nam là đô thành mang tính toàn quốc được xán thực trong thời kỳ cuối của Nhà Thương . Thực tế thì thời gian này Trung Quốc đã bước vào xã hội nô lệ hoàn thiện , có nghề luyện đồng đen phát triển . Qua những văn tự khắc trên xương động vật được khai quật cho thấy chữ Hán có hơn 3 nghìn năm lịch sử đã được hình thành sơ bộ vào hồi bấy giờ . Tần Thủy Hoàng đầy tài ba và mưu lược đã chọn vùng đồng bằng sông Vị ở phía Tây Bắc Trung Quốc năm trong địa bàn tỉnh Thiểm Tây hiện nay làm cơ sở để xây dựng lên Vương triều Nhà Tần thống nhất năm 206 trước công nguyên đến năm 220 công nguyên .

Hai đỉnh cao của xã hội phong kiến TQ là Nhà Hán 206 trước công nguyên đến 220 công nguyên và Nhà Đường 618-907 công nguyên đều đặt đô tại Tràng An , tức Tây An ngày nay , và để lại vô số di chỉ lịch sử cho đời sau . Trong một khoảng thời gian khá dài sau này , vùng đồng bằng Hoa Bắc luôn là một trong những khu vực có kinh tế phát triển và là trung tâm chính trị của Trung Quốc . Trong số 7 cố đô lớn ở Trung Quốc thì vùng Hoa Bắc chiếm tới 5 , đó là Tây An , Bắc Kinh , An Dương , Lạc Dương và Khai Phong ở tỉnh Hà Nam . Những cố đô này có rất nhiều di chỉ lịch sử , trong đó Tây An là thành phố du lịch nổi tiếng với chủ thể là di chỉ lịch sử chỉ sau Bắc Kinh . Hai hố Binh mã dõng số 1 và số 2 được phát hiện ở gần lăng Tần Thủy Hoàng tại Tây An đã mở cửa đối ngoại sau một thời gian khai quật và chỉnh lý . Binh mã dõng nhà Tần được mệnh danh là kỳ quan lớn thứ 8 trên thế giới .

Nền văn hóa truyền thống của Trung Quốc có lịch sử lâu đời với hai cội nguồn quan trọng là học thuyết nho giáo tiêu biểu là Khổng Tử và học thuyết đạo giáo tiêu biểu là Lão Tử . Khổng Tử 551-479 trước công nguyên tên là Khưu , tự là Trọng Ni , là nhà tư tưởng , nhà chính trị và nhà giáo dục lớn trong cuối thời xuân thu và là người sáng lập của trường phái nho giáo . Truyền thuyết kể lại rằng Khổng Tử có 3 nghìn đệ tử , trong đó có hơn 70 người rất nổi tiếng . Nội dung của học thuyết nho giáo chủ yếu được phản ánh trong các tác phẩm kinh điển nho giáo như “ Luận Ngữ” “ Trung Dung” “ Đại Học” “ Mạnh Tử” v,v của các đệ tử của Khổng Tử và đệ tử của các đệ tử này . Khổng Từ và người kế thừa của ông là Mạnh Tử chủ yếu hoạt động trên địa bàn Huyện Trâu ở Khúc Phụ tỉnh Sơn Đông .