"Tam Quốc Diễn Nghĩa" xây dựng gần 200 hình ảnh nhân vật, trong đó các nhân vật như Gia Cát Lượng, Tào Tháo, Quan Vũ, Lưu Bị v.v. được xây dựng thành công nhất. Trong con mắt tác giả, Gia Cát Lượng là hoá thân của "tể tướng hiền đức", có đức độ "cúc cung tận tụy đến hơi thở cuối cùng", và có chí lớn cứu giúp người đời, xây dựng xã hội phát triển thịnh vượng, hòa bình, hơn nữa tác giả còn xây dựng Gia Cát Lượng có bản lĩnh kỳ diệu như hô phong hoán vũ, mưu hay chước giỏi. Tào Tháo là gian hùng, tôn chỉ của Tào Tháo là "Ninh giáo ngã phụ thiên hạ nhân, bất giáo thiên hạ nhân phụ ngã" (Ta thà phụ người trong thiên hạ, chứ không để mọi người trong thiên hạ phụ ta), Tào Tháo vừa có thao lược hơn người, vừa có tính tình tàn bạo, gia trá, là một người có âm mưu và dã tâm chính trị. Nhưng, độc giả không nên lẫn lộn hình ảnh Tào Tháo này với nhân vật Tào Tháo thực sự trong lịch sử. Quan Vũ có hình ảnh "dũng mãnh, cương nghị", "coi chữ Nghĩa nặng như núi". Còn Lưu Bị được tác giả xây dựng thành vị vua có lòng nhân, đối xử nhân ái với người dân, lẽ phép với nhân tài, rất biết người và bổ nhiệm chức vụ thích hợp.

"Tam Quốc Diễn Nghĩa" cả thảy miêu tả hơn 40 trận đánh có quy mô lớn nhỏ khác nhau, cấu tứ hoành tráng, có nhiều thủ pháp miêu tả, là kiệt tác về diễn nghĩa lịch sử. Tác giả miêu tả các trận đánh từ góc độ quyết sách chiến lược, đã thể hiện đầy đủ tình hình đấu tranh chính trị hết sức phức tạp trong quá trình chiến tranh, vạch rõ nguyên nhân thắng lợi và thất bại, thúc đẩy tình tiết câu chuyện phát triển bằng miêu tả hành động và diễn biến nội tâm của nhân vật. Trong đó, phần nội dung về trận đánh Quan Độ, trận đánh Xích Bích v.v. đầy kịch tính, khiến độc giả cảm thấy hết sức hấp dẫn và hồi hộp.

"Tam Quốc Diễn Nghĩa" là bộ tiểu thuyết lịch sử dài thể loại chương hồi xuất hiện sớm nhất ở Trung Quốc, đánh dấu thành tựu cao nhất của tiểu thuyết lịch sử thời cổ Trung Quốc. Bộ tiểu thuyết này sử dụng ngôn ngữ dễ hiểu, hành văn lưu loát; sử dụng nhiều thủ pháp miêu tả như so sánh, làm nổi bật v.v. Bộ tiểu thuyết còn có kết cấu hoành tráng, tổ chức một cách hoàn chỉnh các sự kiện có nhiều đầu mối, hết sức phức tạp và đông đảo nhân vật, kể chuyện ngắn gọn, phần đầu và phần cuối ăn khớp với nhau, các khâu liên kết với nhau, tình tiết được đẩy mạnh chặt chẽ.

"Tam Quốc Diễn Nghĩa" là tác phẩm thành công nhất, có sức ảnh hưởng nhất trong các tiểu thuyết lịch sử thời cổ Trung Quốc, hàng loạt nhân vật được xây dựng trong bộ tiểu thuyết là hình ảnh ai ai cũng biết ở Trung Quốc. Hàng trăm năm qua, "Tam Quốc Diễn Nghĩa" lưu truyền rộng rãi, đầy sức cuốn hút diệu kỳ.