Thuốc bổ khí có công hiệu bổ khí, có thể bồi bổ tạng khí để uốn nắn sự lệch hướng bệnh lý bởi tạng khí cơ thể bị suy yếu gây nên. Bổ khí bao gồm bổ tỳ khí, phổi khí, tâm khí, nguyên khí v.v. Vì vậy, thuốc bổ khí chủ yếu chữa trị các chứng bệnh như: Tỳ khí suy yếu với các triệu chứng lười ăn, tức bụng, trướng bụng, đi loãng, mệt người, mặt xanh xao, gầy gò hoặc sưng phù, thậm chí sa phủ tạng, máu không quy tụ được v.v. Phổi khí suy yếu với triệu chứng là khí ngắn khí ít không đáp ứng được nhu cầu của cơ thể, động một cái thì thở phào, không đủ sức để ho, tiếng bé tiếng yếu, thậm chí thở hổn hẻn, mệt nhừ, dễ ra mồ hôi v.v.
Trường hợp tâm khí suy yếu với các triệu chứng là tim đập nhanh, tức ngực, hơi ngắn, sau khi hoạt động hiện tượng khó thở tức ngực càng thêm nghiêm trọng. Trường hợp nguyên khí suy yếu không nghiêm trọng thường hay có biểu hiện là một số tạng khí suy yếu; nếu trường hợp nguyên khí cực kỳ suy yếu có thể dẫn đến hơi thở ngắn, nhịp đập yếu gần như bị ngừng.
Thuốc bổ khí nói chung vị cam, tính ôn hoặc tính bình hòa. Trong đó có một số ít thuốc vị đắng, có dược hiệu thanh hỏa hoặc thấm thấp. Nếu là thuốc thanh hỏa thì tính hơi hàn. Phần lớn thuốc có thể bồi bổ tỳ khí và phổi khí, chủ yếu quy kinh lạc tỳ và phổi. Một số ít thuốc còn có công hiệu bổ khí tim, quy kinh lạc tim.
Nhân sâm: Vị cam, hơi đắng, tính bình hòa, quy kinh lạc phổi, tỳ và tim. Nhân sâm gồm 5 công hiệu chữa trị chủ yếu: Một là đại bổ nguyên khí, với triệu chứng là nguyên khí cực kỳ suy yếu kiêm chứng vong dương. Trường hợp này thường dùng chung với Phụ Tử, Mạch Đông và Ngũ Vị Tử. Hai là bổ tỳ ích phổi với triệu chứng là khí phổi, tỳ, tim và thận suy yếu. Khi chữa chức năng tỳ suy yếu, thường dùng chung với Bạch Thuật, Phục Linh; trường hợp điều trị khí tim suy yếu thường phối chế với Toan Tảo Nhân và Bách Tử Nhân; trường hợp chữa trị thận không nạp khí thì thường dùng chung với con Cáp, Ngũ Vị Tử và Hồ Đào. Ba là sản sinh nước bọt, thích hợp chữa trị khí hư phương hại tới hệ thống sản sinh nước bọt dẫn đến khát nước. Công hiệu thứ tư của Nhân Sâm là an thần ích trí với các triệu chứng như tâm thần bất yên, mất ngủ hay nằm mơ, hoảng sợ, dễ quên. Năm là hộ chính khử tà, thích hợp chữa trị triệu chứng khí hư cảm gió hoặc thực nhiệt.
1 2 |