| Diệp Xí Tôn (1898-1977), nhà vật lý học, nhà giáo dục, một trong những người đặt nền móng cho vật lý học cận đại Trung Quốc. Hợp tác với người khác trắc định kết quả thường số Planck, thu được số liệu thí nghiệm chính xác nhất thời đó; góp phần mang tính sáng tạo cho từ học cao thế; thành lập khoa vật lý trường Đại học Thanh Hoa, Ban nghiên cứu từ học trường Đại học Bắc Kinh. Đào tạo ra một loạt nhà khoa học nổi tiếng, góp phần to lớn cho nền giáo dục đại học và sự nghiệp khoa học Trung Quốc.
Diệp Xí Tôn sinh năm 1898 tại Thượng Hải. Năm 1913 thi vào trường Đại học Thanh Hoa, năm 1918 sang Mỹ lưu học sau khi tốt nghiệp trường Đại học Thanh Hoa, năm 1923 thi đỗ bằng tiến sĩ triết học trường Đại học Harvard Mỹ. Ông thông hiểu tiếng Anh, tiếng Pháp và tiếng Đức, trước khi về nước ông đã đi thăm các trường đại học và viện nghiên cứu vật lý của các nước Anh, Đức, Hà Lan, Bỉ, v.v. thông qua chuyến thăm này ông đã tìm hiểu khá toàn diện về tình hình giáo dục đại học và nghiên cứu khoa học của châu Âu.
Việc xác định chính xác kết quả thường số Planck luôn là công tác nghiên cứu thí nghiệm được các nhà vật lý hết sức quan tâm. Khi theo học tại trường Đaị học Harvard, Diệp Xí Tôn hợp tác với Palmen, trắc định kết quả thường số Planck, thu được số liệu tốt nhất thời đó.
Năm 1921 Diệp Xí Tôn chuyển hướng nghiên cứu về từ học, phương hướng nghiên cứu là từ học cao thế. Dự án nghiên cứu này do Diệp Xí Tôn độc lập tiến hành, là công tác mang tính sáng tạo, vì vậy được cấp học vị tiến sĩ.
Tháng 3 - 1924 Diệp Xí Tôn về nước, đã lần lượt giảng dạy tại các trường: Đại học Đông Nam, Đại học Thanh Hoa, Đại học liên hợp Tây Nam và Đại học Bắc Kinh.
Tháng 3 – 1924 Diệp Xí Tôn đến khoa vật lý Đại học Đông Nam làm phó giáo sư, giảng dạy lực học, điện tử học và vật lý cận đại. Tháng 6 – 1925, sinh viên hệ chính quy khoá đầu tiên Khoa vật lý Đại học Đông Nam tốt nghiệp.
Tháng 9 -1925 Diệp Xí Tôn đến Đại học Thanh Hoa làm phó giáo sư, và thành lập khoa vật lý Trường Đại học Thanh Hoa, từ năm 1925 – 1928, khoa vật lý Đại học Thanh Hoa chỉ có một mình Diệp Xí Tôn. Ông đảm nhiệm việc giảng dạy tất cả các chương trình lý luận vật lý học. Năm 1929 Đại học Thanh Hoa quyết định thành lập Viện nghiên cứu, trong đó Sở nghiên cứu vật lý thuộc Viện nghiên cứu do Diệp Xí Tôn làm trưởng phòng. Đến năm 1937 khoa vật lý Đại học Thanh Hoa đã trở thành cơ sở đào tạo nhân tài và nghiên cứu vật lý trình độ cao của Trung Quốc.
Diệp Xí Tôn cho rằng muốn xây dựng một khoa vật lý với trình độ cao thì cần phải có một loạt giáo sư với trình độ cao. Vì vậy ông lần lượt mời các giáo sư nổi tiếng như Ngô Hữu Huấn, Tát Bản Đống, Chu Bồi Nguyên, Triệu Trung Nghiêu, v.v. đến giảng dạy tại Đại học Thanh Hoa. Dưới sự dẫn dắt của Diệp Xí Tôn, việc giảng dạy và nghiên cứu khoa học của Khoa vật lý Đại học Thanh Hoa đứng đầu trong cả nước.
Năm 1952 Diệp Xí Tôn chuyển sang Đại học Bắc Kinh. Ngoài giảng dạy các chương trình cơ sở như quang học, vật lý phổ thông ra, còn giảng dạy chương trình vật lý thể rắn. Năm 1956, sinh viên phương hướng từ học chuyên ngành vật lý thể rắn tốt nghiệm, đó là sinh viên tốt nghiệp hệ chính quy sớm nhất Trung Quốc trong lĩnh vực từ học.
Diệp Xí Tôn đã cống hiến cả đời cho nền giáo sục, sự nghiệp khoa học Trung Quốc. Để kỷ niệm ông, Hội nghiên cứu vật lý Trung Quốc đã đặt giải thưởng Diệp Xí Tôn, khen thưởng những nhà vật lý có đóng góp to lớn về lĩnh vực nghiên cứu vật lý học thể rắn. |
Nhà giáo dục vật lý Diệp Xí Tôn
