Đôi điều về văn hóa cầm tinh con rắn

Hùng Anh: Câu chuyện rất dí dỏm, Hùng Anh nghĩ rằng ở Việt Nam cũng có rất nhiều những truyền thuyết về 12 con Giáp, quý vị và các bạn thính giả nếu biết hãy chia sẻ với chúng tôi nhé. Bởi vì, bất kể là câu chuyện thần thoại hay truyền thuyết đều là những tinh hoa trí tuệ của nhân dân lao động chúng ta.

Hải Vân: Còn một truyền thuyết nữa kể về thứ tự của 12 con Giáp, tức dựa trên thời gian hoạt động hàng ngày của các loài động vật. Ở Trung Quốc, chí ít là từ đời Xuân Thu Chiến Quốc đã dựa trên thời gian mặt Trời mọc để chia ngày và đêm thành 12 múi giờ, và áp dụng hệ Địa chi để ghi lại những múi giờ này, mỗi múi giờ là hai tiếng đồng hồ, như vậy cả ngày và đêm là 24 giờ.

Hùng Anh: Vâng, không những thế mà mỗi núi giờ lại tương ứng với một loài động vật. Chẳng hạn như từ 11 giờ đến 1 giờ trưa là giờ Ngọ, từ một giờ sáng đến 3 giờ sáng là giờ Sửu, lúc đó Trâu đang nhai lại. Theo truyền thuyết, giờ này cũng là lúc Trầu bắt đầu đi cày.

Hải Vân: Bởi vậy mới gọi: Sửu tức là Trâu.

Hùng Anh: Từ 3 giờ sáng đến 5 giờ sáng là giờ Dần, lúc này Hổ bắt đầu đi kiếm mồi.

Hải Vân: À, ra vậy, Dần tức là Hổ.

Hùng Anh: Vâng, cứ xếp thứ tự theo 12 con Giáp, chúng ta sẽ có 12 múi giờ. Cuối cùng là Hợi, tức con Giáp cuối cùng.

Hải Vân: Nghe Hùng Anh giới thiệu như vậy, thấy cũng rất có lý.

Hùng Anh: Tuy nhiên muốn khảo chứng cội nguồn của 12 con Giáp là điều cực kỳ khó khăn. Có rất nhiều cách nói khác nhau, có người nói là con người tự phát minh, cũng có người nói là được truyền vào từ thời cổ Ấn Độ, hay từ thời Ba-bi-lon. Thế nhưng, có một cách nói rất thuyết phục, đó là, rất nhiều khảo cổ và công trình nghiên cứu chứng minh, sự ra đời của 12 con Giáp là gắn liền với sự sùng bái động vật, tôn thờ Tô-tem, tín ngưỡng tôn giáo, quan niệm triết học và thiên văn học của người Trung Quốc cổ đại, đây mới là dòng suối và miền đất cho sự hình thành của 12 con Giáp.

Hùng Anh: Quý vị và các bạn thính giả thân mến, các bạn đang nghe là Chương trình đặc biệt mừng Xuân Quý Tỵ của Đài Phát thanh quốc tế Trung Quốc với nhan đề: Đôi điều về văn hoá cầm tinh con rắn. Tôi là Hùng Anh.

Hải Vân: Tôi là Hải Vân.

Hùng Anh: Bây giờ mời quý vị và các bạn trở lại với chủ đề của chương trình hôm nay, đó là: Năm Rắn, chúng ta nói chuyện rắn. Thực ra, nói đến Rắn, tin rằng có nhiều người không ưa thích, vì nó vừa xấu xí lại có chút khiến mọi người hoảng sợ.

Hải Vân: Vâng, đúng như vậy. Hải Vân rất sợ Rắn. Hồi nhỏ trông thấy Rắn chui từ bụi rậm ra là sợ hết vía. Nhiêu khi nằm mơ thấy bị Rắn cắn, bừng tỉnh dậy thấy cả người ướt đẫm vì mồ hôi.

Hùng Anh: Thực ra, thông thường thì Rắn không chủ động tấn công người đâu, mọi người không nên quá lo sợ. Trong nền văn hoá Trung Quốc, Rắn mang tính hai mặt, một mặt là độc, ác, xấu xí, nhưng mặt khác cũng mang tính công bằng, chính nghĩa.

Hải Vân: Vâng, theo tuyền thuyết thời cổ đại, Rắn được coi là một loài động vật để con người sùng bái. Ngay cả nguyên mẫu của con Rồng cũng chính là bắt nguồn từ Rắn đấy. Rắn có thể luồn sâu xuống lòng đất, nên được coi là biểu tượng của đất đai. Hơn thế nữa, Rắn còn có tập tính ngủ Đông và bừng tỉnh vào mùa Xuân, vì vậy còn được coi là biểu tượng của sự sinh sôi nảy nở.

Hùng Anh: Vâng. Chính vì vậy mà Văn hoá Rắn là một bộ phận cấu thành quan trọng trong nền văn hóa Trung Hoa, và là một phần trong kho tàng văn hoá tinh thần, có ảnh hưởng sâu xa đối với dân tộc Trung Hoa.

Hải Vân: Quý vị và các bạn thính giả thân mến, các bạn đang nghe là Chương trình đặc biết mừng Xuân Quý Tỵ của Đài Phát thanh quốc tế Trung Quốc với nhan đề: Đôi điều vê văn hoá cầm tinh con rắn. Tôi là Hải Vân.

Hùng Anh: Tôi là Hùng Anh. Bây giờ mời quý vị và các bạn hãy cùng chúng tôi trở lại với câu chuyện ban nãy nói về Văn hoá Rắn của Trung Quốc. Cần phải nói rằng, Văn hoá Rắn là được bắt nguồn từ Tô-tem rắn thời cổ xưa. Trong thời thượng cổ, loài người đã coi Rắn là Tô-tem, coi đó là tổ tiên của mình để thờ cúng. Hải Vân có biết thủy tổ nhân văn của dân tộc Trung Hoa là ai không?

Hải Vân: Có khá nhiều trong đó có Phục Hy và Nữ Oa phải không?

Hùng Anh: Đúng rồi. Truyền thuyết kể lại rằng Nữ Oa vá trời, còn Phục Hy sáng tạo ra Bát quái. Hơn thế nữa, Phục Hy và Nữ Oa đều là mặt người thân rắn. Trong bức tranh cổ đời Nhà Hán nói về "Phục Hy và Nữ Oa", người xưa thường gán ghép hai anh em này thành hôn, là thủy tổ nhân văn của dân tộc Trung Hoa, biến họ thành các hình ảnh "người rắn".

Hải Vân: Vâng, ngoài Phục Hy và Nữ Oa là "mặt người thân rắn" ra, theo cuốn "Liệt Tử" ghi chép, Bao Tê Thị, Thần Long Thị, Hạ Hậu Thị cũng đều là "mặt người thân rắn". Trong cuốn "Sơn Hải Kinh" có ghi Hoàng đế Huyên Viên Thị là "4 con rắn cuộn vào nhau", hình ảnh của những thủy tổ nhân văn của dân tộc Trung Hoa này đều có quan hệ mật thiết với Rắn.

Hùng Anh: Còn dân tộc Bách Việt ở vùng miền nam Trung Quốc như Chiết Giang, Phúc Kiến, Quảng Đông, Quảng Tây..., việc tôn thờ Tô-tem Răn lại càng thịnh hành hơn, Rắn được coi là vị thần linh của mưa thuận gió hoà, mùa màng bội thu, quanh năm 4 mùa bình an; Chùa chiền thờ Thần Rắn muộn nhất cũng đã rất phổ biến trong đời Nhà Tống, và cho đến nay vẫn được cung phụng. Có thể nói, tín ngưỡng Rắn đã trở thành một hình ảnh thu nhỏ đặc sắc của Văn hoá Rắn có lịch sử lâu đời của dân tộc Trung Hoa.

Hải Vân: Và còn nữa, văn hoá Phật giáo được truyền từ Ấn Độ vào Trung Quốc cũng thường trông thấy bóng dạng của Rắn. Chẳng hạn như Tứ Đại Thiên Vương đại diện cho 4 phía Đông-Tây-Nam-Bắc là có ngụ ý cát tường mưa thuận gió hoà, còn Quảng Mục Thiên Vương tượng trưng cho thuận buồi xuôi gió đã cầm cây gậy thần có hình Rắn uốn lượn. Sở dĩ Rắn gắn liền với thuận là vì người cổ xưa cho rằng Rắn có linh khí, linh khí chính là thuận, thuận theo ý trời.

Hùng Anh: Vâng, Rắn không những xuất hiện trong văn hoá Trung Hoa, mà còn luôn có mặt trong dòng lịch sử văn hoá dằng dặc của xã hội loài người. Chính vì vậy mà trong xã hội loài người đã hình thành rất nhiều phong tục tập quán và tục ngữ liên quan với Rắn, Văn hoá Rắn đã ảnh hưởng đến mọi mặt cuộc sống của loài người.

Hải Vân: Có thể nói, Rắn đã có đóng góp to lớn trong lịch sử văn hoá của loài người.

Hùng Anh: Hải Vân nói rất đúng, một công thần trong lịch sử văn hoá nhân loại như vậy mà tại sao Hải Vân lại còn sợ và ngán Rắn kia chứ?

Hải Vân: Bây giờ không ngán rồi, mà cần phải tôn trọng là đằng khác nữa đấy.

Hùng Anh: Quý vị và các bạn thính giả thân mến, hoan nghênh quý vị và các bạn tiếp tục theo dõi Chương trình đặc biết mừng Xuân Quý Tỵ của Đài Phát thanh quốc tế Trung Quốc với nhan đề: Đôi điều về văn hoá 12 con Giáp. Tôi là Hùng Anh.

Hải Vân: Tôi la Hải Vân.

Hùng Anh: Năm Rắn nói chuyện Rắn. Có một câu chuyện kể lại rằng: Ngày xửa ngày xưa, có một con bạch Xà bị thương rất nặng, có một người tốt bụng đã giúp chữa khỏi vết thương cho bạch Xà và đưa nó về rừng. Trải qua mấy vòng đời, con bạch Xà đã tu luyện thành tiên và hoá thân thành một thiếu nữ xinh đẹp về đền ơn đáp nghĩa cho người tốt bụng đã cứu mang mình năm xưa...

Hải Vân: Có phải là "Bạch Xà Truyện" phải không?

Hùng Anh: Đúng vậy, đó chính là "Bạch Xà Truyện"-một truyền thuyết kể về Rắn được lưu truyền rộng rãi nhất ở Trung Quốc. Câu chuyện này được kể miệng từ đời Nhà Tống, mãi đến đời Vua Gia Tịnh của đời Nhà Minh mới được ghi chép lại bằng văn tự. Sau này, trong thời hiện đại đã được dàn dựng thành phim truyện, phim truyền hình, có thể nói ở Trung Quốc nhà nào, người nào đều biết về câu chuyện này.

Hải Vân: Câu chuyện mà Hùng Anh vừa kể chỉ là một truyền thuyết tươi đẹp. Hải Vân còn biết một câu chuyện có thật về "Mãng Xà bảo mẫu".

Hùng Anh: Mãng Xà rùng rợn thế mà còn làm được bảo mẫu nữa kia à, Hải Vân hão huyền đấy chứ?

Hải Vân: Không phải hão huyền đâu, có thật đấy. Câu chuyện xảy ra tại một bản làng ở thành phố Quỳnh Hải, tỉnh Hải Nam, Trung Quốc. Anh Hoàng Khai Ninh năm nay 33 tuổi, chín năm trước vô tình đã cứu chữa và mang về nhà nuôi một con Trăn hay còn gọi là Mãng Xà dài chưa đầy một tấc. Trong 9 năm qua, anh chăm sóc nó rất tận tình, gần như ăn cùng mâm, ngủ cùng giường với nhau. Con Trăn đã biết đền ơn đáp nghĩa, giúp anh trông nhà, chăm sóc lũ trẻ, trở thành "Mãng Xà bảo mẫu" làm việc hết mình của nhà anh Ninh. Giờ đây, con Trăn nhỏ ngày xưa đã to lớn dài hơn 4 mét, năng hơn một tạ.

Hùng Anh: Chao ôi. Đây mới là "nàng Bạch Xà" có thật trong đời. Xem ra Rắn là loài động vật rất có linh tính, miễn là chúng ta đối xử tốt với nó, coi nó là bạn, thì nó sẽ cử xử thân thiện với chúng ta, coi chúng ta là bạn.

Hải Vân: Thực ra, không chỉ Rắn mà các loài động đất trong 12 con Giáp đều có linh tính, vạn vật của tự nhiên đều có linh tính, miễn là chúng ta đối xử tốt với thiên nhiên, thì thiên nhiên sẽ mang lại cho chúng ta một môi trường tốt lành, còn nếu phá hoại thì thiên nhiên sẽ mang lại cho chúng ta thảm hoạ.

Hùng Anh: Hải Vân nói rất triết lý, điều này tổ tiên của chúng ta đã ghi nhận từ lâu, bởi vây luôn sùng bái sự thống nhất hài hoà giữa trời, đất và con người. Biết đâu cách tính năm bằng 12 con Giáp cũng chính là con đẻ của tư trưởng triết lý này.

Hải Vân: Rất có thể là như vậy. Chúng ta hãy ghi nhớ câu chuyện "Mãng Xà bảo mẫu", vì nó luôn nhắc nhở chúng ta, cầu phải cư xử tốt với động vật, với thiên nhiên, như vậy mới có thể cùng tồn tại hài hoà giữa con người và thiên nhiên.

Hùng Anh: Quý vị và các bạn thính giả thân mến, do thời gian có hạn, đã đến lúc chúng tôi phải nói lời tạm biệt. Một lần nữa xin chúc quý vị và các bạn đón một cái Tết Quý Tỵ cầm tinh con Rắn vui vẻ, an khang, thịnh vượng.

Hải Vân: Xin chân thành cảm ơn quý vị và các bạn đã theo dõi Chương trình đặc biệt mừng Xuân Quý Tỵ với nhan đề: Đôi điều về văn hoá cầm tinh con rắn. Xin hẹn gặp lại trong các chương trình lần sau.