Nhìn quan hệ mẹ chồng - nàng dâu -- vấn đề muôn thuở trong các gia đình hai nước Trung - Việt từ bộ phim truyền hình "Sống chung với mẹ chồng" gây sốt tại Việt Nam được cải biên từ bộ tiểu thuyết cùng tên của Trung Quốc

A："Sống chung với mẹ chồng" là bộ phim nhận được sự quan tâm và yêu mến đặc biệt của đông đảo khán giả Việt Nam, một số anh chị em trong Ban Việt ngữ Đài CRI cũng là fan hâm mộ của bộ phim này. Trước khi phát sóng, bộ phim lấy đề tài mẹ chồng - nàng dâu của đạo diễn Vũ Trường Khoa cũng đã tạo nên một cơn sốt trên mạng khi chỉ vừa mới tung đoạn phim quảng cáo giới thiệu. Bộ phim một lần nữa lại đẩy mối quan hệ xưa nay vốn "nhạy cảm" giữa mẹ chồng - nàng dâu trở thành chủ đề nóng được bàn luận khắp nơi.

B：Bộ phim cũng đưa hình ảnh "mẹ chồng tai quái" của NSND Lan Hương trở thành nỗi ác mộng của những cô gái trẻ về cuộc sống hôn nhân và chính NSND Lan Hương cũng đã gặp không ít "rắc rối" với vai diễn lần này của mình. Thực ra, bộ phim "sống chung với mẹ chồng" là tác phẩm của tác giả Trung Quốc Giả Hiểu, cuốn sách này được xuất bản tại Nhà Xuất bản Trùng Khánh vào năm 2011. Chắc các bạn sẽ nghĩ có phải quan hệ giữa mẹ chồng và nàng dâu tại Trung Quốc hết sức gay go nhỉ?

TT: Quan hệ mẹ chồng nàng dâu, bản chất vẫn là vấn đề quan hệ giữa người với người, không tồn tại vấn đề quốc tịch. Chỉ cần tồn tại mối quan hệ giữa người với người như vậy, thì nhất định không tránh khỏi mâu thuẫn, ở đây chỉ là sự khác biệt nhiều hay ít, ẩn hay hiện mà thôi. Rất nhiều báo cáo nghiên cứu hay điều tra đều cho thấy quan hệ mẹ chồng – nàng dâu là quan hệ phức tạp và không hài hòa nhất trong các mối quan hệ dâu – rể như mẹ vợ - con rể, bố vợ - con rể, bố chồng – nàng dâu.

HV: Xem ra đây là một vấn đề chung mang tính thế giới, nhưng vấn đề này khá nổi cộm tại hai nước Trung-Việt, bởi vì chúng ta khác với các nước phương Tây là, bố mẹ và con cái tương đối độc lập, con cái sống riêng sau 18 tuổi, không cần gánh vác trách nhiệm phụng dưỡng cha mẹ, cha mẹ có lương hưu, phúc lợi xã hội cao giúp người già ở phương Tây sống cuộc sống về già. Nhưng hai nước Trung-Việt chúng ta có khác, chúng ta từ xưa đến nay đều chú trọng gia đình, chú trọng đạo hiếu, cha mẹ nuôi dưỡng mình khôn lớn, đến khi cha mẹ về già, chúng ta cần phải có trách nhiệm phụng dưỡng cha mẹ, đây đã trở thành quan niệm thâm căn đế cố của chúng ta, cho nên ở Trung Quốc và Việt Nam hiện nay, tuyệt đại đa số gia đình là con cái sống chung với cha mẹ. Do sống chung, nên khó tránh khỏi những bất đồng về quan niệm, nếu xử lý không ổn, rất dễ xảy ra mâu thuẫn.  

SH: Tuy cùng với sự phát triển của xã hội hiện nay, thời đại đã thay đổi, kết cấu gia đình đã xảy ra nhiều biến đổi to lớn, cũng có rất nhiều người cao tuổi có đủ năng lực kinh tế, không cần dựa vào con cái khi tuổi già, thậm chí rất nhiều người cao tuổi đã chấp nhận quan niệm dưỡng lão tại Viện Dưỡng lão, có thể tránh khỏi rất nhiều mâu thuẫn giữa mẹ chồng và nàng dâu, nhưng xã hội Trung Quốc hiện nay, vẫn còn khá nhiều gia đình tiếp diễn mô hình truyền thống, tức người cao tuổi sống chung với con cái. Cho nên, quan hệ giữa mẹ chồng và nàng dâu đã trở thành đề tài muôn thuở.  

TT: TT thấy rằng bản chất của vấn đề mẹ chồng nàng dâu là sự va chạm và xung đột trên quan niệm truyền thống và hiện đại. Bình thường chúng ta nhìn thấy quan hệ mẹ chồng – nàng dâu xảy ra xung đột chủ yếu có hai vấn đề, một là xuất phát từ người già quản việc quá nhiều, việc gì cũng quản; hai là xuất phát từ giới trẻ, giới trẻ không có quan niệm phụng dưỡng người già, không gánh vác trách nhiệm. Nhưng xét từ quan hệ mẹ chồng – nàng dâu hiện nay tương đối bế tắc, phần lớn tình huống chính là người già quản việc hơi nhiều, họ luôn cho rằng mình đã sống mấy chục năm rồi, dĩ nhiên là có kinh nghiệm sống, nói hay là quản lớp trẻ là vì tốt cho lớp trẻ, trong khi đó giới trẻ lại cho rằng những người già sớm đã lạc hậu, lại vẫn quản lý họ theo cách xưa kia, đã quá lỗi thời rồi! Ông nói ông có lý, bà nói bà cũng có lý, rồi không nhường nhìn nhau, tất sẽ nảy sinh mâu thuẫn.

HV: Kết hôn không phải là một chuyện đơn giản, đó là sự kết hợp của hai bên gia đình, là sự tương tác dung hòa của hai bối cảnh văn hóa, có thể hiểu được trước đây mọi người nhấn mạnh phải "môn đăng hộ đối", bởi vì nếu bối cảnh gia đình gần nhau, thì quan niệm của hai bên cũng gần nhau hơn và sẽ dễ hiểu nhau hơn, dễ dung hòa hơn, nếu bối cảnh khác nhau hoàn toàn, thì đó sẽ là một thách thức cực lớn đối với cả hai bên gia đình, thông thường đây cũng là nguyên nhân căn bản nhất, sâu sắc nhất dẫn đến mâu thuẫn gia đình, mâu thuẫn mẹ chồng nàng dâu. Rất nhiều mâu thuẫn xem ra đã do chuyện này, chuyện nọ gây nên, nhưng xét cho cùng, đều là do sự khác nhau về quan niệm.

SH: Trung Quốc có câu "Thanh quan nan đoạn gia vụ sự", tức là chuyện trong nhà lộn xộn, dù là quan thanh liêm cũng không có cách nào phân biệt đúng sai. Vậy thì tại sao khó xử như vậy nhỉ? Khi ta đứng trên lập trường người này để nhìn nhận một vấn đề nào đó, thấy thật có lý; nhưng với lập trường của một người khác mà xem, thì lại thấy khá có lý; Ai cũng không sai, vậy tại sao cả gia đình đều cãi nhau nhỉ? Bởi vì mọi người đều giữ quan niệm của mình, không thể nhìn nhận vấn đề với lập trường của đối phương, không thể hiểu nhau, nên oán trách và gây tổn thương cho nhau.

TT: Vừa nãy TT nói đến rất nhiều mẹ chồng – nàng dâu mâu thuẫn là vì người già quản việc nhiều quá, vì sao vậy? Vì giới trẻ còn chưa hoàn toàn độc lập, cho dù là xét từ góc độ vật chất hay phi vật chất rất nhiều việc lớn đều trông vào sự giúp đỡ của bố mẹ, ví vụ như kết hôn, mua nhà, sửa chữa nhà cửa, sinh con đẻ cái, v.v.,.

Hv：Trong bốn việc lớn này, chúng ta nói về hai việc, trước hết là mua nhà. "Giới trẻ Trung Quốc mua nhà quá sớm" là một hiện tượng phổ biến. Theo con số của sách xanh bất động sản do Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc công bố năm 2013, độ tuổi trung bình của người vay tiền ngân hàng mua nhà đầu tiên của Bắc Kinh chỉ có 27 tuổi, trong khi đó nước Anh là 37 tuổi, Đức và Nhật là 42 tuổi. Tại Thủ đô Bắc Kinh tấc đất tấc vàng này, giới trẻ vừa tốt nghiệp ra trường hoặc mới có việc làm vài năm thì bắt đầu trả góp mua nhà chỉ dựa vào sức lực của mình là ít người có thể làm được như vậy. Theo một bản điều tra về Mạng Quỹ mua nhà, có 72% giới trẻ đã nhận được sự tài trợ của bố mẹ khi mua nhà. Trong khi đó, ở Mỹ, chỉ có 27% người nhận được sự tài trợ của bố mẹ.

SH: Cụ thể mà nói là vì bố mẹ có đóng góp đầy đủ khi vợ chồng của con mua nhà, có thể sẽ đưa ra yêu cầu cùng ở với nhau, cho dù hai vợ chồng của con không mong sống chung với bố mẹ thì cũng không thể từ chối. Hoá ra, vấn đề ở chung với bố mẹ sẽ gây nhiều phiền phức, chỉ là vấn đề do thói quen cuộc sống khác nhau mang lại, là có thể hoà giải. Nhưng đằng sau đầu tư kinh tế này thực sự ẩn chứa một lô-gích khá mạnh: Vì tài sản quan trọng nhất của gia đình nhỏ là đến từ bố mẹ, do vậy khi bàn bạc những việc lớn trong gia đình, bố mẹ có quyền phát ngôn, thậm chí là quyền quyết định.

HV: Nói về nuôi con. Đây là một trong những nhân tố dễ dẫn đến mâu thuẫn mẹ chồng nàng dâu nhất. Thường thì tại Trung Quốc, đôi vợ chồng trẻ sinh con, đa số cần nhờ cha mẹ đến trông con, một là do chi phí thuê bảo mẫu ở thành phố nhất là thành phố lớn là rất cao, không thuê nổi; hai là cho dù có đủ điều kiện kinh tế thuê bảo mẫu thì cũng không yên tâm. Do vậy mẹ chồng nàng dâu rất dễ xảy ra mâu thuẫn do sự bất đồng về quan niệm nuôi con. Thường thì cha mẹ cho rằng mình kinh nghiệm nuôi con đầy mình, con cái nên nghe theo, trong khi đó con cái lại cho rằng mình có trình độ giáo dục và kiến thức nuôi dưỡng đều hơn cha mẹ, quan niệm của mình khoa học hơn, cha mẹ nên làm theo quan niệm hiện đại. Như vậy là ai cũng cho rằng mình đúng, kiên trì lập trường của mình, không ai nhường ai, thế là xảy ra mâu thuẫn.

TT: Do vậy, TT thấy rằng muốn giải quyết mâu thuẫn phức tạp này, chỉ có thể là hai bên nên tiếp nhận, lý giải và bao dung đối phương nhiều hơn, nếu không rất khó giải quyết. Đối với người lớn tuổi mà nói, giảm bớt đi sự quản việc của mình, nên có niềm tin vào giới trẻ, để giới trẻ độc lập xử lý công việc, tự sống tốt cuộc sống của bản thân mình, duy trì trạng thái sống lạc quan, mạnh khỏe; Còn giới trẻ, trước tiên cần nỗ lực độc lập hết mình, cho dù là trên lĩnh vực kinh tế hay tinh thần, không thể ỷ lại vào bố mẹ, tiếp theo là nên hiểu tâm lý của bố mẹ, nên cảm kích trước sự trông nom chăm sóc con cái mình của bố mẹ. Mọi người trong nhà cùng biết cảm ơn nhau, gia đình đó mới hài hòa và hạnh phúc.