Năm nay không có 30 Tết ư? Có lẽ bạn đã hiểu nhầm

2016-02-04 17:53:37 cri

Tết Nguyên đán ngày một đến gần, hương vị của ngày Tết ngày một đậm đà. Có một số bạn giở lịch phát hiện, qua 28 tháng Chạp thì trực tiếp nhảy luôn đến ngày Giao thừa, làm các bạn giật mình tự hỏi, "quái lạ, năm nay không có 30 Tết?" Thực ra, cách nói "không có 30 Tết" không chính xác, tại sao vậy?

HV: Mới đây, cộng đồng mạng thịnh hành những câu nói vui: Nếu có người nói với bạn "30 Tết, chúng ta làm bạn với nhau nhé", "30 Tết, tớ mời cậu ăn cơm" thì đừng có tin, bởi vì năm nay không có 30 Tết. Có phương tiện truyền thông đưa ra cách nói về "Từ năm 2025 đến năm 2029 liên tục 5 năm không có 30 Tết".

SH: Sảnh Hoa đã xem qua lịch, hoá ra là không có 30 Tết thật, tại sao vậy nhỉ?

TT: Mọi năm vẫn có ngày 30 Tết mà, lẽ nào năm nay lại không có à?

HV: Chúng ta nghe chuyên gia phong tục dân gian nói thế nào nhé. Thành viên Hội Phong tục dân gian Trung Quốc Vu Vân Hoa cho biết, cách nói "Không có 30 Tết" không chính xác, trong phong tục dân gian Trung Quốc, năm là một vòng luân hồi, Tết Nguyên đán chính là tiễn cái cũ đón cái mới, chỉ cần hết một vòng luân hồi thì bất kể ngày cuối cùng rơi vào 30 hay là 29 tháng Chạp, đều có thể gọi là "30 Tết", cũng chính là Giao thừa.

SH: Thực ra cách nói "không có 30 Tết" không đúng cho lắm. tháng Chạp Âm lịch năm nay chỉ có 29 ngày, nên 29 Tết năm nay tức là 30 Tết.

TT: Vậy, sao lại có những năm mà trong tháng Chạp không có ngày 30 nhỉ?

HV: Nếu muốn giải thích vấn đề này thì cũng hơi phức tạp một chút, liên quan đến thiên văn lịch pháp. Đây là bởi vì Âm lịch hiện hành là do Đài Thiên văn Quốc gia Trung Quốc sắp xếp theo con số thiên văn vận hành của trái đất, mặt trăng và mặt trời, một nguyên tắc quan trọng nhất là đảm bảo trái đất, mặt trăng, mặt trời cùng nằm trên một đường thẳng, cũng chính là giây phút người quan trắc trên mặt đất không nhìn thấy mặt trăng, nguyệt thực phải ở vào mồng một của mỗi tháng. Trên thực tế, thời gian mặt trăng từ tròn đến khuyết, chu kỳ bình quân là 29,53 ngày, nhưng số ngày của mỗi tháng sắp xếp bắt buộc phải là số chẵn, điều này dẫn đến có tháng thừa, tháng thiếu.

SH: Vâng, đây chính là nguyên nhân tại sao một tháng nào đó trong năm nay chỉ có 30 ngày, thì tháng này trong năm tới sẽ chỉ có 29 ngày, nên tháng Chạp năm ngoái có 30 Tết, nên năm nay không có 30 Tết. Việt Nam cũng giống Trung Quốc, đều sử dụng âm lịch, phải không?

TT: Đúng vậy, Việt Nam cũng dùng lịch Âm lịch để đón Tết, và cũng có hiện tượng có năm có ngày 30 Tết, có năm không có, và năm nay cũng vậy.

HV: Các bạn có bao giờ cho rằng Âm lịch rất quê rất lỗi thời không? Thực ra trình độ thiên văn lịch pháp của Trung Quốc đứng đầu trên thế giới đấy. Nếu bạn hiểu về kiến thức của Âm lịch, bạn sẽ phát hiện Âm lịch rất uyên bác sâu xa. TT có biết đến cụm từ "Hầu niên mã nguyệt" tức là năm Thân tháng Ngọ không?

TT: Cũng biết qua đôi chút, ý nghĩa của nó là hình dung sự xa vời không có giới hạn về thời gian, chính vì vậy mà người ta thường nói đợi đến "Hầu niên mã nguyệt" là vậy.

SH: Thực ra, "Hầu niên mã nguyệt" cách đây cũng không còn xa nữa, chính là vào tháng 5 âm lịch năm nay.

TT: Ồ, quả thực là "Hầu niên mã nguyệt" sắp đến à?

SH: Thực ra "Hầu niên mã nguyệt" cũng không phải là hiếm không xảy ra, nhưng 12 năm mới xuất hiện một lần. Theo lịch tiết khí, năm và tháng đều lấy 12 con giáp làm một vòng, nên cứ 12 năm một giáp thì sẽ có một năm con khỉ, tháng con ngựa cũng là cứ 12 tháng mới xuất hiện một lần, chu kỳ của tháng con ngựa năm con khỉ là 12 năm. Năm nay là năm con khỉ, tháng 5 âm lịch là tháng con ngựa, từ ngày 5/6 đến ngày 3/7 Dương lịch chính là đến "Hầu niên mã nguyệt" theo truyền thuyết.

HV: Năm Thân tháng Ngọ vẫn có, nhưng đúng là phải chờ lâu thật.

SH: Thực ra, Âm lịch đã phát huy vai trò rất lớn trong đời sống của nhân dân hai nước Trung-Việt, thí dụ tổ chức những hoạt động quan trọng trong gia đình, đều phải xem lịch Âm lịch, chúng ta gọi là xem ngày. Thí dụ tổ chức ma chay cưới hỏi, xây nhà, v.v, đều phải chọn một ngày tốt, tất nhiên phải xem lịch, lịch tức là Âm lịch.

HV: Về kết hôn, dân gian có một cách nói, tức là "Năm không có Lập Xuân không thích hợp kết hôn", Việt Nam có cách nói này không?

TT: Ở Việt Nam cũng có cách nói này, vì cho rằng nếu tổ chức kết hôn trong năm đó sẽ không cát tường cho lắm. Nhưng thực ra đây cũng chỉ là cách suy diễn trong dân gian, chứ cũng chưa có chứng cứ khoa học nào chứng minh việc đó cả.

SH: Đúng vậy, các huyên gia cho biết cách nói này không có căn cứ khoa học. Cái gọi là "năm không có Lập Xuân", là chỉ cả năm Âm lịch đều không có năm Lập Xuân. Tại sao không có Lập Xuân nhỉ? Vì Lập Xuân thường là vào ngày 4/2 Dương lịch, trong năm nhuận có 13 tháng, tức cả thảy có 384 hoặc 383 ngày, bao gồm 25 tiết khí, trong đầu và cuối năm đều có một "Lập Xuân", trở thành "năm có hai Lập Xuân", nên năm sau thì chỉ có 23 tiết khí, thì tất nhiên không có "Lập Xuân", trở thành "năm không có Lập Xuân".

HV: Chuyên gia nói rằng, "Năm không có Lập Xuân" và "năm có hai Lập Xuân" đều thuộc về sự sắp xếp của lịch, không liên quan gì tới vận số cả, cách nói dân gian thịnh hành "năm không có Lập Xuân không thích hợp kết hôn" là hoàn toàn không có căn cứ khoa học.

TT: Đúng thế, cho nên khi kết hôn cũng không cần phải quá chú ý đến việc có hay không có Lập Xuân, ngày nào mà chẳng là ngày tốt, năm nào mà chẳng là năm tốt.

SH: Các bạn đã phát hiện chưa, có một số năm, Tết Nguyên đán đến rất sớm, còn một số năm thì lại đến muộn một chút, theo điều tra cho thấy, trong vài chục năm nay, Tết Nguyên đán sớm nhất là ngày 21/1/1966, còn Tết Nguyên đán muộn nhất là ngày 20/2/1985, chênh lệch khoảng hơn 1 tháng đấy.

TT: Sao vậy nhỉ?

HV: Âm lịch thường có 12 tháng, một tháng 29 ngày hoặc 30 ngày, bởi vậy, những năm không có tháng nhuận ngày nhuận theo âm lịch Trung Quốc nên có 353 ngày hoặc 354 ngày, so với dương lịch, Âm lịch hàng năm sẽ thiếu khoảng 11 ngày, sau ba năm sẽ thiếu khoảng một tháng so với Dương lịch, nếu như vậy thì Tết Nguyên đán sẽ ngày một sớm, do vậy, tháng nhuận đã xuất hiện. Nếu không có tháng nhuận, thì sẽ xuất hiện hiện tượng "Ăn Tết vào mùa hè".

TT: Quả thực cả Âm lịch và Dương lịch đều đóng vai trò vô cùng quan trọng trong đời sống của người dân, đặc biệt là vai trò của Âm lịch đối với người dân các nước Á Đông, trong đó có Trung Quốc và Việt Nam. Đó là sự đúc kết tinh hoa của người xưa truyền lại cho đến ngày hôm nay.

SH: Có thể thấy rằng, Ngày Tết âm lịch phong phú là một bộ phận cấu thành quan trọng không thể thiếu của văn hóa Trung Quốc cũng như Việt Nam. Tết Nguyên đán, Thanh Minh, Đoan ngọ, Trùng Dương, Đông chí, v.v, mỗi một tiết khí đều có cội nguồn lịch sử, truyền thuyết tươi đẹp, phong tục độc đáo và cơ sở quần chúng sâu rộng của riêng mình. Văn hóa âm lịch là kết tinh của trí tuệ dân tộc, chúng ta nên hiểu biết và bảo tồn và kế thừa.

Lời lưu ký

Chuyên đề

• Mừng Xuân Mậu Tuất 2018	• Chủ tịch Tập Cận Bình tham dự Hội nghị Thượng đỉnh APEC lần thứ 25 và thăm cấp Nhà nước tới Việt Nam và Lào
Xem tiếp>>