Cộng đồng ASEAN được thành lập có ý nghĩa gì?

Cộng đồng ASEAN với ba trụ cột lớn là Cộng đồng An ninh-Chính trị, Cộng đồng Kinh tế và Cộng đồng Văn hóa-Xã hội đã chính thức được thành lập vào ngày 31/12/2015, đánh dấu tiến trình nhất thể hóa ASEAN thu được tiến triển quan trọng.

Các nhà phân tích cho rằng, là cộng đồng tiểu vùng đầu tiên được thành lập tại khu vực châu Á, việc thành lập Cộng đồng ASEAN có nghĩa là trình độ nhất thể hóa an ninh chính trị, kinh tế và văn hóa xã hội sẽ tiếp tục được nâng cao, tuy nhiên điều không cho phép coi nhẹ là, ASEAN muốn hoàn toàn thực hiện nhất thể hóa vẫn đối mặt với nhiều thách thức.

Đứng trên khởi điểm mới

Việc thành lập Cộng đồng ASEAN khiến ASEAN đã đứng trên một khởi điểm mới cất bước hướng tới tương lai. Đông Nam Á sẽ hình thành một thị trường riêng rẽ với dân số vượt quá 600 triệu người và tổng lượng kinh tế vượt quá 2000 tỷ đô la Mỹ. Sự tăng trưởng kinh tế của khu vực ASEAN có triển vọng tăng tốc.

Đại sứ Trung Quốc tại ASEAN Từ Bộ cho biết, trong khuôn khổ Cộng đồng ASEAN, trình độ nhất thể hóa của các nước ASEAN trong lĩnh vực an ninh chính trị, kinh tế và văn hóa xã hội sẽ không ngừng được nâng cao, tiếng nói của ASEAN trên vũ đài hợp tác khu vực sẽ có trọng lượng hơn.

Chủ tịch Quỹ Nam dương ASEAN Bam-bang Xun-dô-nô cho biết, lợi ích lớn nhất mà Cộng đồng ASEAN sẽ mang lại là nâng cao trình độ mậu dịch trong nội khối ASEAN. Trước đó, nhiều nước ASEAN tập trung phát triển quan hệ đối tác thương mại với Trung Quốc, Nhật Bản, Hàn Quốc, Liên minh châu Âu, Mỹ, v.v. thông qua hiệp định song phương hoặc hiệp định thương mại tự do, trong khi đó tiềm năng thương mại giữa các nước thành viên ASEAN lại bị xem nhẹ. Việc thành lập Cộng đồng ASEAN tạo cơ hội cho các nước ASEAN nâng cấp trình độ thương mại trong nội khối.

Hiện nay, kim ngạch thương mại trong khối ASEAN tăng với tốc độ 10,5%/năm, dự kiến đến năm 2020, tỷ trọng kim ngạch thương mại trong nội khối sẽ tăng từ 25% hiện nay lên đến 30% trong tổng kim ngạch thương mại ASEAN.

Đại sứ Trung Quốc tại ASEAN Từ Bộ cho biết, Trung Quốc luôn coi ASEAN là định hướng ưu tiên trong ngoại giao với các nước xung quanh, kiên định ủng hộ nhất thể hóa ASEAN, ủng hộ việc xây dựng Cộng đồng ASEAN, ủng hộ vị thế trung tâm của ASEAN trong hợp tác khu vực. Đại sứ Từ Bộ nhấn mạnh, Cộng đồng ASEAN sẽ tạo thị trường rộng lớn hơn, điều kiện thương mại tiện lợi hơn và môi trường đầu tư tốt đẹp hơn cho Trung Quốc.

Gửi gắm vào tương lai mới

ASEAN là một trong những tổ chức khu vực có trình độ hội nhập kinh tế khá cao giữa các nước đang phát triển trên thế giới. Mặc dù sẽ đối mặt với không ít khó khăn trong tiến trình nhất thể hóa sau này, nhưng ASEAN hiện đã cất một bước đi cổ vũ lòng người. Văn kiện tầm nhìn ASEAN năm 2025 được thông qua tại Hội nghị Cấp cao ASEAN diễn ra tại Cu-a-la Lăm-pơ, Ma-lai-xi-a cho thấy các nước thành viên tràn đầy lòng tin đối với tương lai của Cộng đồng ASEAN.

Việc xây dựng Cộng đồng Kinh tế ASEAN là nền tảng cho việc nhất thể hóa ASEAN. Trong ba trụ cột lớn, độ khó trong xây dựng Cộng đồng Kinh tế tương đối thấp, tiến triển cũng nhanh nhất. 463 trong 506 biện pháp ưu tiên được liệt kê trong "Lộ trình Cộng đồng Kinh tế ASEAN" đã được thực hiện, tỷ lệ thực hiện lên tới 91,5%, thuế quan trung bình trong nội khối ASEAN hầu như đều giảm xuống tới mức 0%.

Trong khuôn khổ Cộng đồng Kinh tế, các lĩnh vực hợp tác trong ASEAN hết sức rộng lớn. Chẳng hạn như, các doanh nghiệp vừa và nhỏ chiếm hơn 96% tổng số doanh nghiệp ASEAN, định hướng chính sách về các nước thành viên ASEAN chung sức phát triển doanh nghiệp vừa và nhỏ sẽ phát huy vai trò tích cực trong việc tạo thêm việc làm, tăng thu nhập cho người dân và thực hiện kinh tế tăng trưởng bền vững.

Tuy nhiên, các hàng rào phi thuế quan như các quy tắc, tiêu chuẩn, v.v. của các nước ASEAN vẫn tồn tại để bảo hộ các ngành nghề quan trọng và nhạy cảm của nước mình. Chuyên gia về vấn đề ASEAN, Đại học Bi-na Nu-san-ta-ra In-đô-nê-xi-a Du-đa cho rằng, tình trạng đồng chất hóa kết cấu sản xuất và xuất khẩu của đa số nước thành viên ASEAN tương đối nghiêm trọng, cạnh tranh giữa các nước diễn ra quyết liệt, chủ nghĩa bảo hộ mậu dịch vẫn phổ biến tồn tại trong nội khối ASEAN.

Các nhà phân tích cho rằng, mặc dù các nước thành viên ASEAN có đòi hỏi lợi ích khác nhau, trình độ phát triển không đồng đều, nhưng việc tuyên bố thành lập Cộng đồng ASEAN là một động thái đã định sẵn trong việc thực hiện lộ trình của cộng đồng này, có triển vọng phát triển rộng lớn, cũng có ý nghĩa tích cực đối với sự phát triển của các nước thành viên ASEAN.

Nhìn thẳng vào các vấn đề cũ

Theo Đại sứ Trung Quốc tại ASEAN Từ Bộ, chế độ chính trị của các nước ASEAN khác nhau, tôn giáo và văn hóa đa dạng, muốn thực hiện nhất thể hóa toàn diện sẽ phải đứng trước không ít khó khăn. Trình độ phát triển của các nước thành viên ASEAN có sự khác biệt rất lớn, trên một mức độ nhất định đã làm giảm sức cạnh tranh của ASEAN trên vũ đài kinh tế thế giới.

Mục tiêu của ASEAN là xây dựng Cộng đồng "lấy con người làm gốc", nhưng xét về tình hình hiện nay, việc xây dựng Cộng đồng ASEAN trên một mức độ nhất định vẫn dừng lại ở trong giai đoạn chính phủ hăng say, người dân lạnh nhạt, sự đồng thuận của người dân bình thường đối với Cộng đồng ASEAN tương đối thấp, nhiệt tình và hành động của người dân tham gia vào việc xây dựng Cộng đồng ASEAN còn cần nâng cao hơn nữa.

Cơ quan thực hiện Tầm nhìn của Cộng đồng ASEAN là các bộ ngành liên quan của các nước thành viên ASEAN, vẫn tồn tại một số khó khăn trong việc trao đổi và điều phối những vấn đề quan trọng liên quan đến nhiều cơ quan chức năng của nhiều nước. Ngoài ra, việc nhất thể hóa ASEAN cũng thiếu cơ quan thực hiện thống nhất.

Chuyên gia về vấn đề ASEAN của In-đô-nê-xi-a Du-đa cho rằng, trong tiến trình thúc đẩy nhất thể hóa ASEAN, cần tăng cường chức năng của Ban Thư ký ASEAN, nâng cao vị thế và năng lực điều phối của Ban Thư ký. Chuyên gia Du-đa còn cho rằng, nhất thể hóa ASEAN không thể tách rời sự đoàn kết của các nước thành viên, tuy nhiên những tranh chấp biên giới giữa một số nước ASEAN, cũng như nạn ô nhiễm khói bụi tác động đến nhiều nước do việc đốt rẫy làm nương có thể xảy ra hàng năm ở In-đô-nê-xi-a gây lên, v.v., đã trùm bóng đen lên triển vọng của Cộng đồng ASEAN.

ASEAN đã áp dụng phương thức ASEAN chiếu cố đến đòi hỏi của các bên, hiệp thương nhất trí trong tiến trình nhất thể hóa. Chủ tịch Quỹ Nam Dương ASEAN In-đô-nê-xi-a Bam-bang cho rằng, các nước ASEAN cần phải đặt lợi ích chung của ASEAN lên trên lợi ích của nước mình, bên cạnh đó ASEAN cũng cần thành lập cơ quan siêu quốc gia để ràng buộc hiệu quả các nước thành viên, tiến tới nâng cao hơn nữa trình độ nhất thể hóa ASEAN.

Đoàn kết, cụm từ này được nhiều chuyên gia nhắc đến khi bình luận về Cộng đồng ASEAN mới thành lập. Hy vọng Cộng đồng ASEAN thực sự mang lại hạnh phúc cho người dân trong khu vực.