Ai sẽ cứu vãn loài voi Đông Nam Á

Nghe Online-I         Nghe Online-II

Khi phỏng vấn tại các nước Đông Nam Á phóng viên phát hiện, chú voi không những là biểu tượng tốt lành trong lòng người dân, còn làm những công việc như cày bừa, vận chuyển, thậm chí biểu diễn v.v... Song, thức ăn thiếu thốn, bệnh tật tấn công, làm việc quá sức đã khiến sự sinh tồn của loài voi ngày càng khó khăn. Việc ngăn chặn nạn buôn bán trái phép ngà voi không hiệu quả, săn bắn tàn sát đàn voi ngày càng điên cuồng. Voi châu Á đứng trước nguy cơ sinh tồn, thậm chí có nguy cơ tuyệt chủng. Hôm nay, chúng tôi cùng các bạn đến một số nơi như Lào, Thái Lan, Mi-an-ma.v.v..., tìm hiểu việc giao dịch, săn bắn, thuần hóa cũng như bảo vệ đàn voi, thử hỏi làm thế nào cứu vãn số phận của loài voi Đông Nam Á, liệu loài người có thể chung sống hài hòa với các sinh vật khác trên trái đất không?

***************

LQ: Thưa quý vị và các bạn, LQ rất vui lại được gặp quý vị và các bạn trong tiết mục "Lăng kính cuộc sống" trên sóng CRI

SH: SH xin chào quý vị và cac bạn, rất hân hạnh lại gặp quý vị và các bạn trong tiết mục hôm nay.

LQ: Trong tiết mục hôm nay, SH và LQ mời anh HA cùng tham gia buổi thảo luận. Xin mời anh HA

SH: Hoan nghênh anh Hùng Anh.

HA: Chào Sảnh Hoa và Lệ Quyên, xin chào các bạn.

LQ: Trong tiết mục "Lăng kính cuộc sống" hôm nay, chúng ta cùng thảo luận vấn đề: "Ai sẽ cứu vãn loài voi Đông Nam Á" ?

SH: Vâng, "Lan Thương" trong tiếng Lào có nghĩa là "hàng triệu con voi", Lào cũng được gọi là "Nước triệu voi" hoặc "đất nước của voi". Thế nhưng, tại Viên Chăn, Thủ đô Lào, phóng viên Nhân dân Nhật báo Trung Quốc lại không tìm thấy bóng dáng của loài voi.

LQ: Đúng vậy. Theo tờ "Thời báo Viên Chăn", bình quân hàng năm ở Lào có 6 chú voi con ra đời, nhưng lại có 15 đến 20 chú voi bị chết. Con số này cho thấy, từ năm 1975 cho đến năm 2008, số lượng voi đã qua huấn luyện ở Lào đã từ 900 con giảm xuống còn 700 con, đến năm 2012 chỉ còn lại 450 con. Theo dự tính của Tổ chức Voi châu Á, ở Lào chỉ còn khoảng 400 con voi hoang dã.

SH: Không chỉ có ở Lào, trong những năm gần đây, số lượng voi tại Thái Lan cũng ngày càng giảm. Theo thống kê của Công viên Quốc gia Thái Lan và Cục Bảo vệ động thực vật hoang dã, hiện nay, Thái Lan chỉ còn chưa đến 3000 con voi hoang dã và khoảng 4000 con voi đã thuần hoá. Năm 2004, nhóm chuyên gia voi châu Á của Quỹ Bảo vệ Thiên nhiên Thế giới và Liên minh bảo vệ tài nguyên thiên nhiên từng dự đoán, Mi-an-ma có 4000 đến 5300 con voi hoang dã. Theo số liệu của Đội khảo sát động vật hoang dã Mi-an-ma, trong lãnh thổ Mi-an-ma, hiện chỉ còn 1130 đến 1850 con voi hoang dã.

LQ: Ông Geers, người sáng lập Tổ chức Voi châu Á của Pháp cho phóng viên biết: "Trong 60 năm tới, nếu như không áp dụng biện pháp bảo vệ thì loài voi ở Lào sẽ có nguy cơ bị diệt chủng". Anh HA có nắm được vận mệnh của loài voi như thế nào không ?

HA: Vâng, không nói thì sao biết được, trước khi tham gia chương trình này, tôi cũng xem một số tài liệu. Mới phát hiện số phận của đàn voi ở Đông Nam Á khá gian truân, đại khái có mấy trường hợp như sau: Làm việc, biểu diễn, bị mua đi bán lại.

Ở vùng Ha-kha đến Thâu-ke Mi-an-ma có một "Con đường bưu điện voi" nổi tiếng. Trên con đường này, hơn 60 con voi đã được huấn luyện, quanh năm đi lại đưa thư từ bưu kiện cho mọi người. Ở một số thôn làng biên giới Thái Lan và Mi-an-ma, voi cày bừa thay thế cho trâu bò. 200 năm qua, voi ở Thái Lan, Mi-an-ma và Lào đều dùng để kéo gỗ với qui mô lớn.

Tại Lào, hiện nay voi còn sắm vai "Người vận chuyển" cho ngành đốn gỗ. Trên đoạn sông Lan Thương – Mê Công trong lãnh thổ Lào, sau khi công nhân đốn gỗ rừng, đã dùng mấy nghìn con voi kéo gỗ đến bờ sông, rồi dùng thuyền vận chuyển gỗ đến cầu cảng thông với đường quốc lộ.

Tại Thái Lan, bắt đầu từ thập niên 80 thế kỷ 20, Chính phủ nghiêm cấm đốn gỗ, đàn voi được đưa đến các điểm tham quan du lịch lớn, làm công việc "biểu diễn" như vẽ, đá bóng, v.v, hoặc phục vụ du khách cưỡi voi du ngoạn.

LQ: Loài người đúng là một loại động vật tham lam, từ trước đến nay luôn lợi dụng động vật. Được biết, ở Xu-lin "Quê hương của loài voi" cách Băng Cốc 400 km về phía đông bắc, tháng 11 hàng năm, đều tổ chức lễ hội voi, bao gồm hoạt động voi diễu hành, kéo co, đá bóng cũng như biểu diễn mô phỏng theo trận chiến thời cổ. Từ đời này sang đời khác, bà con ở làng voi, huyện Tha-tum, thành phố Xu-lin đều sống bằng nghề quản tượng, nhà nào cũng nuôi voi. Anh HA có nghe nói về làng voi này không ?

HA: Vâng. Người quản tượng già 79 tuổi được tôn trọng nhất trong thôn Xu-lin Thái Lan nói với phóng viên, thời trai trẻ ông từng săn bắt hơn 100 con voi hoang dã, sau khi thuần hóa lại bán cho công ty đốn gỗ các nơi Đông Nam Á. Hôm nay, sau gần 50 năm, câu chuyện của người quản tượng già đã trở thành truyền thuyết. "Mặc dù Chính phủ Thái Lan đã cấm săn bắt voi hoang dã, nhưng mọi người có thể mua voi nhà, nhất là thích mua voi con". Người quản tượng cho biết, "Giá một con voi trưởng thành là 900 nghìn Bạt, tương đương khoảng 30 nghìn đô la Mỹ, giá một con voi con là 1 triệu 200 nghìn Bạt, tương đương khoảng 40 nghìn đô la Mỹ.

SH: Xem ra nguyên nhân chính là vì lợi ích đấy. Sau đây, chúng ta hãy cùng xem giá voi ở Lào thế nào nhé. Ông Đi-phi-ô, người sáng lập Trung tâm bảo vệ voi châu Á tại Lào cho phóng viên biết, giá bán một con voi trưởng thành ở Lào đã từ 10 nghìn đô-la Mỹ trong 10 năm trước tăng lên đến 25 nghìn đến 35 nghìn đô-la Mỹ. Do voi đực trưởng thành có ngà voi dài hơn, nên giá càng đắt hơn. Bởi vì giá cao ngất ngưởng như vậy, nên ở Lào, có một số con voi thậm chí có hơn 6 chủ nhân.

　 HA: Vâng, theo tin của trang web Ủy ban quản lý cứu trợ voi cơ quan từ thiện Anh quốc, Mi-an-ma có chuyên gia về voi nhiều nhất trong các quốc gia châu Á. Mi-an-ma dẫn đầu các quốc gia châu Á về kỹ năng quản lý, thú y và chăn nuôi voi. Mi-an-ma đã thành lập khu vực bảo vệ voi ở Man-đa-lây và bang Ra-khin, còn xây dựng "Ngôi nhà nghỉ hưu của voi", tập trung thu nhận voi già yếu từ 41 đến 52 tuổi bị mù lòa, đi lại khó khăn và bị bệnh tim.

LQ: Những năm gần đây, báo giới Đông Nam Á không ngừng đưa tin về quá trình thuần hoá voi, dẫn đến sự phản đối của Tổ chức Bảo vệ động vật hoang dã. Người quản tượng nhốt voi vào chiếc lồng gỗ chật hẹp, ép buộc voi phải làm đủ các động tác. Để phạt những chú voi không làm theo ý của họ, có người thậm chí còn lấy gậy đánh thật mạnh vào mang tai voi, khiến voi đau đớn kêu rất thảm thiết. Một người phụ trách của Cơ quan Động vật hoang dã Thái Lan cho biết, có một số phần tử bất chính thậm chí còn dựa vào bán thịt và bộ phận sinh dục của voi để kiếm tiền.

SH: Tóm lại, tình hình của loài voi hiện nay là: thiếu thức ăn, mắc nhiều bệnh, khó sinh tồn. Sự già hoá của đàn voi hiện nay cũng ngày càng nghiêm trọng. Thời báo Viên Chăn đưa tin cho biết, phần lớn đàn voi được thuần hoá tại địa phương Lào đều ở độ tuổi 20 đến 49 tuổi, trong đó, voi trưởng thành từ 30 đến 39 tuổi là nhiều nhất, còn dưới 20 tuổi thì chỉ có 13%.

HA: Ngoài ra, loài voi còn đứng trước mối đe doạ của bệnh tật. Trong một cuộc điều tra của Tổ chức voi châu Á, 34,1 % voi thuần hóa mắc bệnh lao phổi, trong đó voi đực mắc bệnh này nhiều hơn. Để vận chuyển gỗ, voi thường xuyên di chuyển giữa các khu vực và tỉnh, nên dễ mắc bệnh mới hoặc các bệnh khác. SH có biết về thức ăn của voi có vấn đề gì không?

SH: Thực ra, thách thức sinh tồn mà đàn voi hoang dã và đàn voi nuôi không giống nhau. Đối với đàn voi hoang dã mà nói, Chính phủ Thái Lan, Lào, Mi-an-ma,v.v nên áp dụng biện pháp để bảo vệ rừng nguyên sinh nơi sinh tồn của đàn voi, tăng cường tấn công hành vi săn bắn giết hại voi, cấm buôn bán ngà voi. Đối với đàn voi đã thuần hoá mà nói, Chính phủ các nước trong khu vực nên chú trọng nâng cao tỷ lệ sinh sản của voi. Đây là biện pháp hữu hiệu nhất ngăn chặn đàn voi bị tuyệt chủng.

LQ: Sau đây, chúng ta tạm nghỉ đôi phút cùng thưởng thức bài hát: Chúng ta đều có tình thương yêu do Vương Nghệ và những người tình nguyện cùng thực hiện, sau đó chúng ta sẽ tiếp tục thảo luận về nguy cơ sinh tồn của loài voi Đông Nam Á, để tìm hiểu hiện tượng mua bán ngà voi " đẫm máu".

Lời ca có đoạn: Chúng ta đều có tình thương yêu, đều tin tưởng vào tương lai, nhất định phải sống cho chân thật.

***************

LQ: Mời quý vị và các bạn tiếp tục đến với tiết mục "Lăng kính cuộc sống" trên sóng CRI. Sau đây, chúng ta cùng tìm hiểu hiện tượng mua bán trái phép ngà voi. Ngà voi là răng nanh của voi đực, ngà voi rất bóng và cứng, màu nhã và đẹp, từ trước đến nay được mọi người gia công thành đồ thủ công mỹ nghệ.

SH: Vâng. Người sáng lập Trung tâm bảo vệ voi châu Á tại Lào Đi-phi-ô cho phóng viên biết, rất nhiều quốc gia châu Á như Nhật, Trung Quốc, Việt Nam đều rất thích sản phẩm chế tác từ ngà voi, hơn nữa, giá ngà voi lại rất đắt, một số phần tử phi pháp đã bị mờ mắt bởi lợi ích khổng lồ của thị trường này, việc ngăn chặn nạn buôn lậu và buôn bán trái phép ngà voi không hiệu quả là một trong những nguyên nhân chính khiến loài voi châu Á phải đối mặt với khủng hoảng sinh tồn. Anh Hùng Anh có biết ngà voi được cắt thế nào không ạ?

HA: Được biết, cách làm truyền thống là: Chủ voi cứ hai năm cắt đi 10 cm ngà voi, như thế ngà voi sẽ có lỗ hổng nhìn không đẹp mắt, nhưng voi sẽ không dễ bị sát hại, ngà voi bị cắt đi đầu nhọn sẽ không húc con khác và làm người bị thương. Ngà voi mỗi năm mọc khoảng 5,08 cm. Từ giữa đến chân ngà voi đều có các dây thần kinh, nếu cắt từ giữa đến đầu ngà voi, voi sẽ không có cảm giác đau đớn, nhưng rất nhiều người cho rằng, một chiếc ngà voi nguyên vẹn mới đẹp. Do 1/3 ngà voi mọc trong hộp sọ, kẻ săn bắt phi pháp muốn kiếm lời nhiều hơn, nên đã bắn giết chết voi một cách tàn nhẫn, sau đó khoét ngà từ đầu voi ra để bán, đây chính là những vụ "giao dịch đẫm máu".

LQ: Sau đây chúng ta cùng xem số liệu năm 2012 của hai cơ quan quốc tế về "Giám sát việc săn bắt voi trái phép" và "Hệ thống thông tin mua bán voi", từ năm 1989 đến tháng 4 năm 2012, 88 nước trên toàn thế giới tổng cộng đã bắt được 17 nghìn vụ mua bán sản phẩm chế tác từ loài voi, trong đó có gần 16 nghìn vụ là mua bán ngà voi, với tổng trọng lượng là 396 tấn, trong 10 năm kể từ năm 1989 cho đến năm 1999, tổng cộng bắt được 31 vụ buôn lậu ngà voi với quy mô lớn, trong khi đó, chỉ trong năm 2011, đã bắt được 14 vụ. Ngoài ra, con số giao dịch mới nhất cho thấy, tổng kim ngạch mua bán ngà voi trong năm 2012 lại một lần nữa lập kỷ lục trong lịch sử.

SH: Từ số liệu này cho thấy, nạn buôn lậu ngà voi ngày càng tăng đến mức báo động. Năm 1975, voi châu Á đã được đưa vào "Công ước về buôn bán quốc tế các loài động thực vật hoang dã có nguy cơ tuyệt chủng". Kể từ năm 1990, Công ước quốc tế quy định rõ cấm xuất khẩu và giao dịch ngà voi cùng các sản phẩm chế tác từ ngà voi, đưa voi châu Phi vào phạm vi bảo vệ. Theo Quỹ động vật hoang dã thế giới, tại một số nước, tình hình săn trộm và buôn lậu ngà voi vẫn rất điên cuồng, trong đó, vùng biên giới Trung Quốc-Thái Lan-Mi-an-ma là khu vực nghiêm trọng về các vụ giao dịch ngà voi Đông Nam Á.

HA: Nhiều cơ quan quốc tế phê bình Chính phủ một số nước Đông Nam Á như Thái Lan v.v. đã lơ là trong việc quản lý các vụ buôn bán ngà voi trong nước, dẫn đến xuất hiện "kẽ hở" buôn lậu ngà voi, hiện nay có rất nhiều ngà voi đến từ châu Phi tràn vào thị trường châu Á, trong đó Thái Lan bị cho là trạm giao dịch ngà voi lớn nhất thế giới. Gần đây, Quỹ Bảo vệ Thiên nhiên Thế giới kêu gọi Thủ tướng Thái Lan, yêu cầu Chính phủ Thái Lan nghiêm cấm toàn bộ giao dịch ngà voi trong nước Thái Lan. Tháng 3 năm 2013, tại Băng Cốc Thái Lan, đại diện của 176 quốc gia trên thế giới đã cùng thảo luận hiện trạng giao dịch động thực vật hoang dã, trong đó một chủ đề thảo luận quan trọng là ngăn chặn buôn bán trái phép ngà voi và bảo vệ loài voi của châu Á và châu Phi.

LQ: Tất cả mọi người chúng ta đều phải ý thức được rằng, đằng sau phần lớn những sản phẩm chế tác từ ngà voi là tính mạng của một con voi. Phần lớn người tiêu dùng đều cho rằng, vật gì hiếm là của quý. Nhưng họ không biết hoặc không muốn biết những sản phẩm ngà voi này đã khiến biết bao chú voi bị giết hại. Mọi người thường nghĩ đơn giản rằng, lấy ngà voi trên thân voi không hề làm phương hại đến voi, đây hoàn toàn là một luận điệu hoang đường.

SH: Vâng. Các bạn thân mến, bắt đầu từ hôm nay, chúng ta hãy cùng hành động chấm dứt việc mua bán trái phép ngà voi nhé. Bởi vì, mỗi một sản phẩm chế tác từ ngà voi được bán ra, cũng có nghĩa là lại có một con voi ở Thái Lan hoặc châu Phi bị giết hại. Đúng như lời quảng cáo công ích của cựu Siêu sao bóng rổ Diêu Minh: Không có mua bán, thì không có giết hại. Tiết mục hôm nay xin tạm ngừng tại đây, cảm ơn các bạn đón nghe.