Lương khởi điểm của sinh viên thấp hơn lao động ngoại tỉnh, bình thường không ?

Nghe Online-I            Nghe Online-II

Các bạn thân mến, những năm qua khó tìm được công ăn việc làm đã trở thành vấn đề phổ biến giày vò đông đảo sinh viên. Tháng 6 năm nay, Công ty Tư vấn giáo dục Mycos công bố một thăm dò đối với sinh viên tốt nghiệp năm 2012 cho thấy, tính đến ngày 25 tháng 6, tỉ lệ tìm được việc làm của sinh viên tốt nghiệp hệ chính quy năm 2012 chỉ là 42%. Theo Báo cáo thu nhập của sinh viên do Trung tâm số liệu Kinh tế Xã hội Trung Quốc trường Đại học Thanh Hoa công bố mới đây cho biết, trung bình lương khởi điểm của sinh viên tốt nghiệp Đại học năm 2011 là 2719 Nhân dân tệ, nhìn cụ thể hơn, 69% sinh viên tốt nghiệp có lương khởi điểm chưa đến 2000 Nhân dân tệ, thấp nhất là 500 Nhân dân tệ, cao nhất là 100 nghìn Nhân dân tệ, chỉ có 3% sinh viên tốt nghiệp có lương khởi điểm trên 5000 Nhân dân tệ. Lương khởi điểm của sinh viên thấp hơn lao động ngoại tỉnh, bình thường không?

　　LQ: Thưa quý vị và các bạn, thời gian thấm thoắt thoi đưa, lại đến giờ LQ được phục vụ quý vị và các bạn qua tiết mục "Lăng kính cuộc sống"

SH: Sảnh Hoa xin chào quý vị và các bạn. Hôm nay, ngoài Lệ Quyên và Sảnh Hoa ra, chúng tôi vẫn còn mời anh Thanh Long cùng tham gia chương trình hôm nay.

TL: Vâng, xin chào các bạn nghe Đài, xin chào chị Sảnh Hoa, xin chào chị Lệ Quyên.

LQ: Các bạn thân mến, sau khi nghe Hùng Anh giới thiệu tình hình tìm việc làm và thu nhập của sinh viên vừa tốt nghiệp ở Trung Quốc trong 1-2 năm gần đây mà, có lẽ các bạn sẽ cảm thấy khá bất ngờ, nhưng các bạn cũng đừng vội cho rằng "lao động trí óc không bằng lao động chân tay". Một mặt là không thể so sánh lao động trí óc với lao động chân tay, bởi vì lao động trí óc và lao động chân tay là hai khái niệm hoàn toàn khác nhau. So sánh một sinh viên vừa tốt nghiệp với một lao động ngoại tỉnh thành thạo tay nghề thì quả là rất khập khiễng. Mặt khác, lấy mức lương khởi điểm của một sinh viên vừa ra trường so sánh với tiền lương của một lao động ngoại tỉnh, rồi đưa ra kết luận "sinh viên đại học không bằng lao động ngoại tỉnh" thì quá chủ quan và dễ khiến mọi người hiểm lầm, vì nếu nhìn nhận vấn đề như vậy, về khách quan sẽ khoét sâu mâu thuẫn giữa người lao động trí óc với người lao động chân tay. Anh Thanh Long và Sảnh Hoa thấy có đúng như vậy không ?

　　SH: Có thể nói, cho dù lương khởi điểm của các sinh viên hơi thấp, nhưng không gian phát triển lại rất lớn. Điều quan trọng hơn là, so với lao động ngoại tỉnh, môi trường làm việc và chế độ an sinh xã hội của sinh viên tốt nghiệp đại học vẫn còn khá hơn. Có bao nhiêu lao động ngoại tỉnh vẫn còn bị nợ lương? Bao nhiêu chính sách an sinh xã hội lao động ngoại tỉnh được kiện toàn? Những vấn đề hiện thực này, không cần nói nhiều, mọi người đi cũng biết. Anh Thanh Long có nhận xét gì về vấn đề này?

TL: Tôi xin bổ sung một điểm, không ai nói lao động ngoại tỉnh thì nhất định là những người hưởng mức lương thấp. Vì sao tiền lương của lao động ngoại tỉnh nghiệp vụ thành thạo, kỹ thuật cao siêu lại không thể cao hơn lương khởi điểm của sinh viên tốt nghiệp ? Không nói đến việc hiện nay có biết bao nhiêu sinh viên đã dành thời gian để chơi game và yêu đương trong trường Đại học, mà nhiều lao động ngoại tỉnh từ khi ra làm việc đã chịu khó học hỏi, đổ biết bao mồ hôi và nước mắt để nghiên cứu tìm tòi, chẳng lẽ không đáng được lĩnh mức lương cho ra hồn hay sao ? Các sinh viên muốn so sánh thì so sánh với họ về những gì? Huống chi tại các nước phát triển như Mỹ, Ô-xtrây-li-a v.v, tiền lương của nhiều người giới cổ cồn xanh cũng cao hơn tiền lương của giới cổ cồn trắng. Điều này chứng tỏ, cho dù tiền lương của đa số sinh viên tốt nghiệp quả thực không bằng lao động ngoại tỉnh, cũng không nhất định là chuyện xấu, điều này chứng tỏ phân công xã hội của chúng ta đã ngày càng chín muồi, việc làm khác nhau có đãi ngộ và giá trị xã hội khác nhau.

　 LQ: Sở dĩ việc này gây nên tranh luận, hiển nhiên là do vấn đề chất lượng giảng dạy của các trường Đại học hiện nay khiến người ta lo ngại, chất lượng của các sinh viên tốt nghiệp đại học cũng khiến mọi người lo lắng. Thường xuyên xảy ra tin đồn này nọ về lĩnh vực học thuật, cách giảng dạy trong trường đại học xa rời thực tế, tồn tại chồng chất biết bao vấn đề, thì tất nhiên cần phải có chỗ để mà xả hơi. Trường đại học của Trung Quốc so với các trường đại học nổi tiếng thế giới còn có một khoảng cách rất xa, các sinh viên của Trung Quốc cũng còn thiếu những kỹ năng để thích ứng với xã hội. Mọi người bàn tán về "tiền lương của sinh viên không bằng tiền lương của lao động ngoại tỉnh", thực ra có thể coi đây là " tiếng chuông cảnh báo" đối với giáo dục cao đẳng và đại học ở Trung Quốc. LQ không cho rằng "Tri thức vô dụng", nhưng LQ tin rằng, nếu các trường đại học không trau dồi được những kiến thức tốt và đào tạo các sinh viên trở thành những người có ích cho xã hội thì thật vô dụng. Đây mới chính là niềm hy vọng và mong đợi của mọi người.

SH: Chúng ta đã nói rất nhiều, vậy, xét cho cùng, lương cao hay thấp là do ai quyết định? Chúng ta hãy cùng nghiên cứu nhé, lương là sự thể hiện giá trị sức lao động trên thị trường. Tức là, do thị trường quyết định. Trên thị trường việc làm, cương vị việc làm dành cho sinh viên mới ra trường chưa có kinh nghiệm làm việc rất có hạn, nhưng số lượng sinh viên tốt nghiệp hàng năm lại rất đông. Cung lớn hơn cầu, nên yêu cầu ngày càng cao là việc rất đông; Trong khi đó, đối với lao động ngoại tỉnh, đặc biệt là những người làm công việc nặng nhọc, hoặc thợ lành nghề, thì một số khu vực thiếu rất nhìu. Cung không đủ cầu, thì lương sẽ cao. Chỉ là nói đến lương khởi điểm, thậm chí là độ khó dễ của việc làm, rất nhiều sinh viên tìm việc còn khó hơn cả lao động ngoại tỉnh lành nghề. Vấn đề này e rằng không thể thay đổi trong thời gian ngắn. Anh có nhận xét gì về vấn đề này?　

TL: Nhìn xa một chút, điều này liên quan tới cơ cấu kinh tế Trung Quốc hiện nay, trong cơ cấu ngành nghề Trung Quốc hiện nay, tỉ trọng của các ngành nghề lao động tập trung vẫn khá lớn, chuyển đổi nâng cấp cơ cấu kinh tế vẫn gánh nặng đường xa. Chỉ có khi tỉ trọng các ngành nghề tập trung tri thức không ngừng nâng cao, vai trò của Trung Quốc trong phân công ngành nghề quốc tế được thay đổi, cơ cấu nhân tài cần thiết trên thị trường có sự thay đổi mức lớn, giá trị sức lao động của sinh viên chủ yếu là giới cổ cồn trắng mới có thể nước lên thì thuyền cũng lên.

Nói cách khác, thu nhập của lao động ngoại tỉnh quả thật đã cao chưa ? Nếu không, chúng ta thường có ấn tượng cố định, lao động ngoại tỉnh đồng nghĩa với thu nhập thấp. Điều này liên quan tới lao động ngoại tỉnh trước đây làm công việc đơn giản có thể dễ dàng thay thế, dẫn tới giá trị lao động không cao; cũng liên quan tới năng lực cung cấp gần như vô hạn vì mời ai làm cũng được. Mức thu nhập của lao động ngoại tỉnh không cao, tác dụng phụ đã quá nhiều: Khó kích cầu trong nước, ảnh hưởng tới phát triển bền vững. Hội nghị công tác kinh tế Trung ương Trung Quốc năm nay nêu ra "nâng cao tỉ trọng người thu nhập vừa", lao động ngoại tỉnh đương nhiên cũng nằm trong khối người này.

LQ: Anh Thanh Long nói rất đúng. Bây giờ chúng ta tạm nghỉ đôi phút, rồi lại tiếp tục thảo luận. Sau đây, LQ xin giới thiệu với quý vị và các bạn Ban nhạc "Húc nhật Dương quang" gồm 2 thành viên là lao động ngoại tỉnh. Tháng 8 năm 2010, có cư dân mạng đưa bài hát "Trong ngày xuân" do Húc Nhật và Dương Cương- hai lao động ngoại tỉnh thể hiện lên mạng, chẳng bao lâu hai người trở nên khá nổi tiếng, được nhiều cư dân mạng yêu thích cũng như sự đánh giá cao của những người trong làng âm nhạc, cũng từ đó họ đã trở thành "sao" trên mạng Intenet. Trong phong cách biểu diễn mạnh mẽ và phóng khoáng, hai anh đã thể hiện được tâm trạng ngọt bùi đắng cay của những người nông dân vào thành phố làm việc. Sau đây chúng ta cùng thưởng thức bài hát: Trong mùa xuân.

Lời ca có đoạn: Nếu có một ngày tuổi già không có nơi nượng tựa, xin hãy để cho tôi dừng lại với quá khứ . Nếu như có một ngày, tôi xa rời trần thế, xin hãy mai táng tôi trong mùa xuân tươi đẹp.

SH: Hoan nghênh quý vị và các bạn tiếp tục theo dõi chương trình Lăng kính cuộc sống của Đài Phát thanh Quốc tế Trung Quốc. Bất cứ là lao động ngoại tỉnh, hay là sinh viên mới ra trường, đều đứng trước một vấn đề là phải tiếp tục nâng cao giá trị bản thân. Nếu yêu cầu công việc cao mà năng lực cá nhân lại thấp, bạn chỉ có thể sáng tạo ra phần giá trị, vậy làm thế nào để được hưởng toàn bộ giá trị tiền lương?

TL: So sánh tiền lương của sinh viên với lao động ngoại tỉnh, là một hành vi thiển cận. Nhiều người cảm thấy kinh ngạc trước việc lương khởi điểm của sinh viên tốt nghiệp cũng như lao động ngoại tỉnh, đều thuộc hàng "hai nghìn tệ", thậm chí còn thấp hơn lao động ngoại tỉnh; kể cả một số chuyên gia cũng cho rằng sinh viên đã "sụt giá", thậm chí nói "học nhiều cũng vô dụng". Không ngờ rằng, lương khởi điểm của sinh viên thấp hơn lao động ngoại tỉnh, chỉ là một hiện tượng tạm thời, là chuyện bình thường, không cần phải ngạc nhiên. Qua đó có thể thấy, so sánh tiền lương của sinh viên với lao động ngoại tỉnh là hành vi thiển cận.

　 SH: Vâng, trong xã hội hiện nay, cạnh tranh khi xin việc làm của các sinh viên mới ra trường ngày càng gay gắt, đây là một sự thật không thể tranh cãi. Để đáp ứng nhu cầu phát triển của mình, các cơ quan tuyển người đã đưa ra yêu cầu khá cao đối với những người ứng tuyển, thậm chí còn mang tính phân biệt đối xử, như một số cơ quan tuyển người còn quy định rõ, những người không có bằng cử nhân đại học thì miễn bàn. Nhưng chúng ta buộc phải nhìn thẳng vào một vấn đề, đó là việc làm của các sinh viên mới ra trường chưa chắc đã đúng với chuyên ngành được học, cộng thêm lại thiếu từng trải xã hội và kinh nghiệm, công tác nên rất khó tìm được việc thu nhập khá. Nhất là tình hình xin việc làm khá gay gắt hiện nay, khi các sinh viên cạnh tranh với lao động ngoại tỉnh, họ chưa chắc đã chiếm ưu thế. Nói về lao động ngoại tỉnh, bao gồm lao động ngoại tỉnh trẻ cùng tuổi với sinh viên mới tốt nghiệp, phần lớn họ đều chỉ mới tốt nghiệp trung học hoặc bỏ học. Trong đó, có một số người 10 tuổi đã bắt đầu đi làm thúc kiếm tiền, sau nhiều năm phấn đấu, họ đã tích luỹ được kinh nghiệm làm việc phong phú, tay nghề thành thạoc, đứng vững trong doanh nghiệp sử dụng nhiều lao động, họ đã trở thành chủ lực của tuyến đầu sản xuấti. Anh có nhận xét gì về vấn đề này?

TL: Vâng, đúng vậy, bởi thế, tại doanh nghiệp nhấn mạnh lao động kỹ năng, một công nhân lành nghề được coi trọng hơn nhiều so với sinh viên tốt nghiệp Đại học. Sinh viên tốt nghiệp Đại học tranh giành việc làm với lao động ngoại tỉnh, thì lương khởi điểm phải thấp, hưởng đãi ngộ tiền lương bằng thậm chí thấp hơn lao động ngoại tỉnh. Song, hiện tượng sinh viên "thấp giá" so với lao động ngoại tỉnh, không phải là vĩnh viễn không thay đổi. Sau khi làm việc được vài năm, những kiến thức mà sinh viên học được trong Đại học sẽ dần được vận dụng và phát huy hữu hiệu, đồng loạt chuyển sang cương vị quản lý và kỹ thuật, đãi ngộ tiền lương của họ cũng sẽ cao hơn nhiều so với lao động ngoại tỉnh.

　　LQ: Qua đó có thể thấy, nếu nói rằng sinh viên vừa tốt nghiệp ra trường " mất giá" hơn lao động ngoại tỉnh thì cũng là chuyện rất bình thường trong xã hội hiện nay, bởi đây là một quá trình mà các sinh viên mới ra trường đều phải trải qua trong bước đường trưởng thành, không nên vì vậy mà quá lo lắng, cũng không cần phải can thiệp quá nhiều vào việc này. Điều quan trọng là, không nên động một tý là so sánh sinh viên với người làm công, bởi vì, lao động trí óc và lao động chân tay là hai lĩnh vực khác hẳn nhau, các sinh viên sống dựa vào tri thức và bằng cấp, học đại học là để tích lũy tri thức vì tương lai sau này; còn người làm công thì sống dựa vào sức lao động và kinh nghiệm, trải qua bao năm vất vả mới có được thành quả của ngày hôm nay. Cũng tức là, mọi so sánh giữa sinh viên và lao động ngoại tỉnh đều khập khiễng. Ngày nay, cả xã hội đều lấy bằng cấp làm tiêu chuẩn duy nhất để đánh giá mức lương cao hay thấp. Anh Thanh Long có nhìn nhận như thế nào đối với hiện tượng này ?

TL: "Bằng cấp" không phải là tiêu chuẩn duy nhất đánh giá tiền lương cao hay thấp, chúng ta còn phải xem xét tới nhân tố ngành nghề làm việc, chức vụ v.v. Ngoài ra, sinh viên và lao động ngoại tỉnh là hai nhóm người hoàn toàn khác nhau, bước đường đời và tương lai việc làm của họ cũng hoàn toàn khác nhau. Ý định việc làm của sinh viên là loại hình kỹ thuật chuyên nghiệp và lao động trí óc, còn lao động ngoại tỉnh, thường là lao động chân tay. Mức tiền lương của hai nhóm người này thực ra không thể so sánh với nhau được. Nhìn bề ngoài, lương khởi điểm của sinh viên có thể không kém bao nhiêu so với lao động ngoại tỉnh, nhưng không gian nâng cao của sinh viên lại lớn hơn nhiều so với lao động ngoại tỉnh bình thường. Khi sinh viên làm việc được vài năm nắm được kinh nghiệm nhất định, thì tiềm năng nâng cao của họ sẽ lớn hơn, lương cũng nâng cao rõ rệt.

　　SH: Vâng, chúng ta có thể thấy, sinh viên tìm việc làm khó, lương khởi điểm lại thấp, nguyên nhân chính là vấn đề "thiếu lao động" xuất hiện phổ biến tại các địa phương hiện nay, để ứng phó vấn đề thiếu lao động, rất nhiều doanh nghiệp đã đưa ra mức lương hậu hĩnh, cho dù vậy, một số doanh nghiệp đã không thể triển khai sản xuất bình thường, do không tuyển đủ công nhân. Đứng trước tình hình này, mọi người bất giác đặt câu hỏi, tại sao các sinh viên không thể hạ thấp yêu cầu xin việc của mình, bắt đầu làm từ những công việc mà trước kia họ "không ưng", tranh thủ để có một mức lương khả quan nhỉ?

TL: Còn về lao động ngoại tỉnh, họ không mấy lo ngại, miễn là những việc mình có thể làm, cho dù khổ mệt một chút, dãi nắng dầm mưa, sớm đi tối về cũng chẳng sao. Có người đã tích luỹ được kinh nghiệm làm việc và năng lực thao tác thực tiễn phong phú trong quá trình làm thuê lâu dài, có sở trường nhất định, do đó được đơn vị dùng người quý trọng. Nhất là những năm qua, nhà nước rất coi trọng bảo vệ quyền lợi của lao động ngoại tỉnh, thu nhập của họ cũng được tăng lên ổn định. Điều này chứng tỏ, sở dĩ tiền lương một số sinh viên thấp hơn lao động ngoại tỉnh, không những liên quan tới sự lựa chọn cá nhân, mà còn liên quan tới nhân tố như nhu cầu sử dụng sức lao động, môi trường xã hội v.v hiện nay.

LQ: Anh Thanh Long phân tích rất hay. Nói tóm lại, điều mà chúng ta cần phải nhìn nhận rõ là, do vị trí công tác, tính chất công việc, mức độ lao động nặng nhẹ,... khác nhau, nên chỉ so sánh tiền lương của sinh viên với người làm công một cách đơn giản, thì hiển nhiên là rất không khoa học. Một số sinh viên có thành tích học tập xuất sắc, chưa ra trường đã có doanh nghiệp tuyển dụng với mức lương cao, lương khởi điểm cao hơn nhiều so với lao động phổ thông.

SH: Ngoài ra, tuy mức lương khởi điểm của phần lớn sinh viên mới tốt nghiệp chẳng hản mức lương của các lao động ngoại tỉnh là mấy, thậm chí còn thấp hơn, nhưng không gian thăng tiến lại nhiều hơn lao động phổ thông. Hơn nữa, cũng với tích luỹ ngày càng nhiều kinh nghiệm làm việc, mức lương của sinh viên sẽ tăng rõ rệt, đây là điều mà các lao động ngoại tỉnh khó mà làm được. Vì vậy, khi có người cho rằng "lương của sinh viên mới ra trường còn thấp hơn cả lao động ngoại tỉnh", theo Sảnh Hoa, đây chẳng qua là sự hiểu lầm hay nói cách khác là sự nhận thức quá đơn giản của một số người.