"Chuỗi thực phẩm" giúp Trung Quốc giải quyết vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm

Nghe Online-I     Nghe Online-II

Khi những cụm từ hóa học xa lạ như phẩm màu Sudan, Melamine, Plasticizer...khiến người tiêu dùng chỉ nghe đã rùng mình thì vấn đề an toàn vệ sinh thực phẩm cũng ngày càng được quan tâm tại Trung Quốc. Là một nước xuất khẩu lớn, vấn đề an toàn chất lượng của nông sản phẩm Trung Quốc cũng ̣được bên ngoài quan tâm cao.

Mới đây, Quốc vụ viện Trung Quốc ban hành một "Quyết định về tăng cường công tác an toàn vệ sinh thực phẩm". "Quyết định" yêu cầu tăng cường hướng dẫn quy phạm đối với hoạt động trồng trọt và nuôi trồng nông sản phẩm, tăng cường đào tạo an toàn chất lượng nông sản phẩm và quảng bá công nghệ thích hợp tiên tiến, xây dựng kiện toàn quy chế cho phép xuất nhập khẩu nông sản phẩm có xuất xứ và hệ thống truy tìm nguồn gốc an toàn chất lượng nông sản phẩm...

Trên thực tế, trong khu vườn trồng táo quy mô của Yên Đài, nơi sản xuất táo nổi tiếng của tỉnh Sơn Đông Trung Quốc, "hệ thống truy tìm nguồn gốc an toàn chất lượng nông sản phẩm" mà "Quyết định" đề cập đã từng bước mở rộng.

Bác nông dân Trâu Nhân Hợp và cuốn "hộ chiếu" của bác

Đếm từng ngày, lại đến thời gian phải phun thuốc cho cây táo. Mặc bộ quần áo bảo hộ, đi đôi ủng cao cổ, đeo găng tay, khẩu trang chống thấm, điều khiển bình xịt thuốc trừ sâu đặc biệt cho cây táo. Khiến thuốc dạng sương che phủ tán cây trong chốt lát, ít thẩm thấu trong không khí hoặc rỉ xuống thổ nhưỡng, cuối cùng rửa và khử trùng ba lần túi đựng thuốc, cho vào bể thu hồi dành riêng cho túi đựng thuốc trên viết dòng chữ "bảo vệ môi trường". Tất tật những công đoạn này, đối với bác Trâu Nhân Hợp, nông dân trồng cây ăn quả thực thụ của thôn Đại Nhị Giáp thị trấn Đại Tân Điện thành phố Yên Đài tỉnh Sơn Đông mà nói thật quen thuộc. Thế nhưng bốn năm trước, bác vẫn chỉ mặc chiếc áo rách nhất, thậm chí cởi trần gánh thùng thuốc và bình xịt "tắm nước thuốc" cho cây. Cách thao tác cũ này không những đã để lại nguy cơ tiềm ẩn về dư lượng thuốc bảo vệ thực vật trong quả táo, hơn nữa những vụ bị ngộ độc bởi phun thuốc trừ sâu của nông dân cùng thôn cũng "không xa lạ" trong ký ức của bác. Bác Trâu nói, chăm sóc cây táo cả cuộc đời rồi, nhưng lại "choáng" đối với thuốc trừ sâu, những câu hỏi "lúc nào phun thuốc", "phun thuốc gì", "phun bao nhiêu thuốc" luôn khiến bác bối rối. Trước tình hình này, bác cũng giống như đa số dân làng, lựa chọn nghe theo những người buôn thuốc rao bán trong làng, bác nói "người bán thuốc nói loại nào tốt thì tôi mua loại đó, mua thì mua luôn hàng đống, trừ loại sâu gì cũng không biết, mua phải thuốc giả cũng không biết".

Bây giờ thì khác rồi, bác Trâu lấy ra một cuốn "hộ chiếu", nói pha chút tự hào rằng, hiện nay có người chuyên môn đưa thuốc đến, thời gian tưới cây, bón phân, phun thuốc, liều thuốc và cách thao tác đều có quy định. Bác ghi chép những quy định này trên sổ tay mang tên "Hộ chiếu quản lý cơ sở trang trại", có hộ chiếu này, cho dù quả táo trên cây của bác vượt biển bán sang thị trường châu Âu, chỉ cần quét mã vạch truy tìm nguồn gốc là có thể biết được đó là quả táo do bác trồng. "Mọi người đều biết đó là 'con' ta, ta phải chăm sóc chu đáo cho nó". Bác Trâu Nhân Hợp lấy chữ "con" ví quả táo của mình đã nói lên những tâm huyết, trách nhiệm và niềm tự hào của bác đối với quả táo của mình.

Trong cuốn sổ to bằng bàn tay này, đã ghi chép đầy đủ thông tin của cây kinh tế, thuốc bảo vệ thực vật, phân hóa học cũng như những ghi chép mua sắm, sử dụng vật tư nông nghiệp, giá thành trồng trọt, ghi chép thu hoạch..., trong trang cuối của cuốn sổ, còn đặc biệt ghi rõ hướng dẫn sử dụng an toàn thuốc bảo vệ thực vật, gồm "hãy phun thuốc theo chiều gió", "phun thuốc xong phải tắm ngay lập tức"... Bác Trâu nói, khi phát "hộ chiếu" này, mẹ già mù chữ hơn 70 tuổi còn chuyên tâm dặn cháu khi tan học phải đọc từng trang một cho bà nghe, khi đọc đến những "hướng dẫn an toàn phun thuốc" mà rất nhiều người địa phương đều mới được nghe lần đầu, bà nói thẳng rằng, nhiều năm trước kia đều "rất lấy làm tiếc".

Truy tìm nguồn gốc chất lượng từ đồng ruộng cho đến bàn ăn

"Hộ chiếu" này của bác Trâu bắt nguồn từ một "hệ thống truy tìm nguồn gốc an toàn chất lượng sản phẩm từ đồng ruộng đến bàn ăn" do nông thôn địa phương xây dựng. Sở dĩ gọi sổ tay này là "hộ chiếu" là gọi theo cách nói của nông dân trồng cây ăn quả địa phương, có được "hộ chiếu" này thì có thể đưa quả táo của họ ra nước ngoài.

Trung Quốc là nước sản xuất táo lớn nhất thế giới, Yên Đài Sơn Đông là khu vực sản xuất chính của loại táo chất lượng cao của Trung Quốc. Trên mảnh đất sở hữu 160 nghìn héc-ta vườn táo, một bộ "hệ thống truy tìm nguồn gốc an toàn chất lượng sản phẩm từ đồng ruộng đến bàn ăn" đang thay đổi một cách lặng lẽ cuộc sống của "các bác Trâu". Giám đốc Bành Vĩnh Ba của vườn cây ăn quả Bồng Lai Yên Đài tỉnh Sơn Đông giới thiệu, "chúng tôi thao tác theo tiêu chuẩn quản lý vườn cây ăn quả mẫu mực xuyên suốt cả quá trình sản xuất, chuỗi sản xuất và chuỗi cung ứng từ vườn cây đến siêu thị đến bàn ăn đều có hệ thống truy tìm nguồn gốc. Nông dân ghi chép thực tế hàng ngày làm việc gì, sử dụng loại thuốc và phân bón gì, lúc nào thu hái. Chúng tôi xây dựng trang wéb, cứ truy cập mạng là có thể biết ngay sản phẩm đến từ cơ sở nào, mảnh đất nào, sản phẩm của chúng tôi hiện nay đã xuất khẩu sang hàng chục quốc gia và vùng lãnh thổ trong đó có châu Á, châu Âu và Mỹ, năng lực xuất khẩu hơn 50 nghìn tấn".

Bản thân nông dân cũng vì thế mà được hưởng lợi ích thực tế, được biết, những vườn cây ăn quả tham gia dự án hợp tác, thu nhập ròng của nông dân mỗi mẫu vườn trung bình tăng khoảng 2000 nhân dân tệ. Bí thư chi bộ thôn Tạng Gia Khuông thị trấn Đại Tân Điếm Bồng Lai tỉnh Sơn Đông cho biết: "Sau khi gia nhập hệ thống này, thuốc trừ sâu do Công ty Bai-ơ chuyên môn phụ trách phân phối, kỹ thuật trồng trọt do nhân viên kỹ thuật của Công ty Ngải Vật hướng dẫn. Từ đó, hình dáng, màu sắc của táo đều rất đẹp, cộng thêm Công ty Hâm Vinh Mậu đến thu mua, giá cao hơn bán ở ngoài, bà con cũng được hưởng lợi ích nhiều. Tôi mong lôi kéo theo cả thôn, sau đó lôi kéo thôn khác. Bà con đều được lợi ích thực tế, ta sao lại không làm cơ chứ".

Xây dựng hệ thống "chuỗi thực phẩm"

Hiện nay, hệ thống truy tìm nguồn gốc chất lượng mà Giám đốc Vườn cây ăn quả Bồng Lai Yên Đài Bành Vĩnh Ba vừa nhắc đã phát triển thành chuỗi hoàn chỉnh đảm bảo an toàn vệ sinh thực phẩm, gồm các khâu trồng trọt, thu mua, dự trữ và gia công, bán lẻ. Đây là dự án quan hệ đối tác hợp tác "chuỗi thực phẩm" mà Công ty khoa học cây kinh tế Bai-ơ Đức đang thực thi tại Yên Đài Sơn Đông. Giám đốc công ty Lục Nguyên Đinh cho biết: "từ năm 2008, Công ty khoa học cây kinh tế Bai-ơ bắt đầu thúc đẩy dự án quan hệ đối tác hợp tác chuỗi thực phẩm tại Trung Quốc. Chúng tôi thể theo và nhân rộng hệ thống quản lý có thể truy tìm nguồn gốc an toàn từ đồng ruộng đến bàn ăn, thông qua phát triển quan hệ đối tác hợp tác với doanh nghiệp mua sắm gia công và bán lẻ hợp tác xã nông hộ, xây dựng cơ sở trồng trọt chuẩn mực, an toàn. Từ đó thực hiện bố cục đa phương hợp tác cùng thắng và phát triển nông nghiệp bền vững." Được biết, dự án chuỗi thực phẩm hiện nay đã che phủ hơn 2000 mẫu vườn cây ăn quả, 110 thôn, giúp ̣nông dân xây dựng phương án bảo vệ thực vật, nâng cao trình độ quản lý thuốc bảo vệ thực vật, phân nước, an toàn ... Công ty Bai-ơ mong thông qua dự án chuỗi thực phẩm có thể sản sinh hiệu ứng Đô-mi-nô, lôi kéo càng nhiều nông dân trồng cây ăn quả, thậm chí nông dân trồng rau, trồng lương thực tham gia.

Đầu năm 2009, nhằm vào rất nhiều vấn đề trong chuỗi sản xuất, thu mua, tiêu thụ thực phẩm, Công ty TNHH khoa học công nghệ sinh vật Ngải Vật Bắc Kinh, nhà cung ứng dịch vụ nông nghiệp gia nhập dự án hợp tác chuỗi thực phẩm. Người phụ trách công ty Tôn Tân An cho biết, "chúng tôi cung cấp sản phẩm thuốc bảo vệ thực vật an toàn, bảo vệ môi trường và hiệu quả cao và dịch vụ kỹ thuật dẫn đầu thế giới cho nông hộ. Ngoài quan tâm an toàn thực phẩm ra, chúng tôi còn quan tâm môi trường và an toàn của người thao tác, chúng tôi còn đặt rất nhiều thùng thu hồi vỏ thuốc bảo vệ thực vật tại xung quanh cơ sở, chúng tôi còn cùng Công ty Bai-ơ khai thác kỹ thuật giảm lượng sử dụng thuốc bảo vệ thực vật, bảo vệ hữu hiệu môi trường. Trong vườn cây ăn quả của nông hộ, chúng tôi còn trực tiếp giảng dạy kỹ thuật an toàn thực dụng cho nông dân."

Năm 2011, Công ty Hâm Vinh Mậu thành phố Thâm Quyến, nhà cung ứng hoa quả cũng tham gia hợp tác, Giám đốc phụ trách thu mua sản phẩm hoa quả Hâm Vinh Mậu Bạch Phong cho biết: "qua kiểm nghiệm nghiêm ngặt lúc thu mua, dư lượng thuốc bảo vệ thực phẩm trong táo đỏ Hồng Phú Thị của cơ sở dự án 'chuỗi thực phẩm' đều phù hợp tiêu chuẩn, hơn nữa tuyệt đại đa số sản phẩm đều không có dư lượng thuốc bảo vệ thực vật. Trong khi đó, việc cung ứng an toàn cũng là nhân tố quan trọng có ưu thế cạnh tranh tại các siêu thị lớn nhỏ. "

Năm 2011, các siêu thị dây chuyền cỡ lớn như Wal-Mart, Hwatang.. cũng tham gia vào dự án hợp tác, việc tiêu thụ táo sản xuất tại cơ sở thực hiện kết nối giữa nông trường với siêu thị, tiêu chuẩn thu mua táo cũng ̣đến từ những doanh nghiệp tiêu thụ đầu rồng này. Đến nay, một hệ thống "chuỗi thực phẩm" xuyên suốt thượng hạ nguồn chuỗi công nghiệp táo đã hoàn thành.

Dự án "chuỗi thực phẩm" vận hành 4 năm qua, đông đảo nông hộ đã có được hướng dẫn kỹ thuật nông nghiệp khoa học, kênh tiêu thụ ổn định và thu nhập cao hơn; nhà xây dựng phương án và cung cấp dịch vụ kỹ thuật đã thực hiện thành công phương án giải quyết trọn gói và dịch vụ kỹ thuật khoa học; nhà thu mua và nhà bán lẻ đã giảm khâu trung gian, giảm giá thành, đồng thời từ khâu thu mua yêu cầu cơ sở trồng táo thao tác quy phạm ngay từ đầu nguồn, yêu cầu nơi sản xuất sản phẩm hoa quả cũng như chất lượng của các khâu sản xuất đều có thể truy tìm nguồn gốc, từ đó cũng ổn định nguồn hàng chất lượng cao của mình; việc mua thực phẩm an toàn chất lượng cả quá trình có thể truy tìm nguồn gốc của người tiêu dùng được đảm bảo. Chuỗi sản xuất tiêu thụ thực phẩm và hệ thống truy tìm nguồn gốc này đã kết nối các bên lợi ích liên quan, nâng cao tính an toàn và giá trị của ngành sản phẩm hoa quả.

"Chuỗi thực phẩm" cũng đã thay đổi mô hình trước kia là nông dân trồng gì thì người tiêu dùng ăn nấy, ngày nay ngược lại yêu cầu chất lượng an toàn thực phẩm của người tiêu dùng từng khâu một được các bên liên quan lợi ích trên chuỗi thực hiện, rút cuộc hình thành quy phạm thao tác đồng ruộng của nông dân, từ đó lôi kéo cả chuỗi vận chuyển một cách lành mạnh, bền vững. Tổng biên tập điều hành Tập san hướng dẫn an toàn thực phẩm Vương Sùng Dân cho rằng, truy tìm nguồn gốc an toàn thực phẩm là một tiến bộ lớn của Trung Quốc, với ý nghĩa: Thay đổi kiểm soát sau sự việc sang kiểm soát trước sự việc, quy trình ngày càng khép kín; có lợi cho nâng cao niềm tin tiêu dùng của người tiêu dùng; nhỡ xảy ra vấn đề an toàn thực phẩm, cũng có lợi cho nhanh chóng áp dụng biện pháp, đảm bảo an toàn tiêu dùng và giảm thiệt hại của các bên trên chuỗi công nghiệp.

Bất trị dĩ bệnh, trị vị bệnh

"Bất trị dĩ bệnh, trị vị bệnh" có nghĩa là chữa trị ngay từ khi bệnh chưa hình thành. Theo ghi chép của sách cổ Trung Quốc, hơn 2000 năm trước, ba anh em nhà Biển Thước đều làm nghề thuốc, Ngụy Văn Vương hỏi Biển Thước: Trong 3 anh em, người nào giỏi nhất? Biển Thước đáp: Anh cả giỏi nhất, anh hai thứ nhì, còn thần kém nhất. Ngụy Văn Vương rất ngạc nhiên, vội hỏi: Thế thì vì sao nhà ngươi lại là người nổi tiếng nhất? Biển Thước đáp: Anh cả thần chữa bệnh, là chữa ngay từ khi bệnh chưa hình thành. Nói chung, khi người ta còn chưa cảm thấy bệnh tật đe dọa, đã được anh cả chữa khỏi. Vì vậy anh cả mới không nổi tiếng; Anh thứ hai chữa bệnh, khi bệnh vừa mới phát. Bệnh còn nhẹ, nên hễ chữa là khỏi. Do đó người ta cho rằng, anh hai chỉ có thể chữa được những loại bệnh nhẹ. Còn thần chữa bệnh, là chữa khi bệnh đã rất nghiêm trọng, khiến người bệnh vô cùng đau khổ, thậm chí tính mạng đang bị đe dọa. Cho nên thần mới nổi tiếng nhất.

Vấn đề an toàn thực phẩm của Trung Quốc hiện nay còn chưa được giải quyết hoàn toàn, trước đây mọi người quen lối xảy ra sự cố an toàn thực phẩm rồi mới đi tấn công và trừng trị, nhưng thiệt hại đã trở thành sự thực, hơn nữa thường không thể truy tìm người gây ra sự cố. Hiện nay, mọi người đã ý thức rằng, đối với an toàn thực phẩm "bất trị dĩ bệnh, trị vị bệnh" mới là giải pháp, từ khởi điểm của khâu sản xuất, nông hộ bắt đầu can thiệp vào, thay đổi mô hình nông nghiệp truyền thống vài nghìn năm, thông qua thao tác quy phạm, quản lý và kiểm soát chỉ tiêu an toàn thực phẩm trước sản xuất, thông qua hợp tác của các bên lợi ích trong "chuỗi" thực phẩm, xây dựng một hệ thống có thể truy tìm nguồn gốc an toàn thực phẩm đồng bộ hoàn chỉnh, thực hiện cùng thắng về môi trường, kinh tế, hiệu ích xã hội, là giải pháp căn bản của vấn đề an toàn thực phẩm Trung Quốc.