Tại sao mùa đông dễ mắc bệnh đường hô hấp

Mùa đông giá lạnh có nhiều yếu tố làm cho chúng ta dễ mắc bệnh đường hô hấp, liên quan đến môi trường bên ngoài và bên trong cơ thể.

Thứ nhất là các yếu tố bất lợi của môi trường bên ngoài cơ thể

- Không khí bên ngoài trở nên lạnh hơn, độ ẩm thay đổi thường là khô hơn. Hai yếu tố lạnh và khô này rất dễ kích thích đường hô hấp hơn là không khí ấm và ẩm. Khi thời tiết lạnh siêu vi trùng gây bệnh đường hô hấp như virus cúm phát triển dễ dàng hơn so với mùa nóng.

- Không khí kém lưu thông, vì vào mùa lạnh mọi người ít ra ngoài mà ở trong nhà nhiều hơn, đóng các cửa để tránh không khí lạnh vào nhà. Đây là yếu tố thuận lợi khiến các tác nhân vi sinh vật nếu tồn tại trong không khí có khả năng sinh sôi nảy nở nhiều hơn.

Vào mùa lạnh, ngày ngắn đêm dài, số giờ có ánh sáng mặt trời trong ngày cũng giảm đi. Đặc biệt là ở những vùng ít ánh nắng mặt trời. Ánh mặt trời có tia cực tím là một tác nhân rất quan trọng để tiêu diệt các tác nhân vi sinh vật. Vào mùa đông ánh sáng mặt trời ít đi cũng là một lý do nữa làm cho vi sinh vật dễ sinh sôi nảy nở hơn.

Thứ hai là các yếu tố làm sức đề kháng của cơ thể giảm đi

- Đối với những người khoẻ mạnh thì tác động của mùa lạnh không rõ ràng lắm, nhưng những người mắc bệnh mãn tính sẽ thể hiện rõ ràng hơn. Chẳng hạn như những người mắc bệnh mãn tính đường hô hấp như hen suyễn, bệnh phổi tắc nghẽn, giãn phế quản thì mùa lạnh thường trở nên nặng hơn là mùa nóng. Bệnh mãn tính về tim mạch như suy tim, tăng huyết áp, thiếu máu cơ tim cũng có nguy cơ nặng hơn vào mùa lạnh. Một khi bệnh mãn tính tim mạch và hô hấp nặng lên thêm vào mùa lạnh thì cũng chính là khi sức đề kháng chung của cơ thể giảm đi. Các bệnh nhân bệnh mãn tính này do đó rất dễ mắc bệnh cấp tính đường hô hấp vào mùa lạnh.

Ở những đất nước không có nhiều ánh sáng mặt trời vào mùa đông, người ta thường thấy xuất hiện một chứng bệnh gọi là "trầm cảm theo mùa". Một số trường hợp u sầu và trầm cảm nặng, bác sĩ phải can thiệp bằng cách cho bệnh nhân tiếp xúc với ánh sáng mạnh gọi là liệu pháp ánh sáng. Trầm cảm được chứng minh là một nguyên nhân quan trọng làm sức đề kháng của cơ thể giảm đi.

Do cơ chế phát sinh bệnh hô hấp trong thời tiết lạnh là tăng các yếu tố có hại từ môi trường bên ngoài và giảm sức đề kháng bên trong cơ thể nên muốn giảm thiểu nguy cơ mắc bệnh phải củng cố cả hai mặt là tránh tiếp xúc với môi trường khắc nghiệt và làm sạch môi trường sống.

Trước hết là tránh ra ngoài khi thời tiết quá lạnh, quá khô mà không mặc đủ áo ấm, khoác khăn quàng cổ, không mang khẩu trang để làm ấm không khí trước khi không khí vào mũi. Sự thay đổi đột ngột từ nóng (trong nhà) sang lạnh (ngoài trời) là sự kích thích đường hô hấp mạnh hơn là bản thân nhiệt độ lạnh hay nóng. Nếu không thật cần thiết, tránh đi ra khỏi nhà vào lúc sáng sớm và tránh về nhà quá muộn vào ban đêm. Tránh đến nơi quá đông người, đặc biệt là nơi tụ họp đông người mà phòng lại kín, vì nơi đó mật độ các tác nhân vi sinh vật sẽ cao và tồn tại lâu trong môi trường. Tránh làm ô nhiễm môi trường vì các hành vi như hút thuốc lá nơi công cộng, thải chất độc trong khói thuốc lá ra ngoài môi trường. Khi bị cảm cúm phải đeo khẩu trang để tránh ho khạc virus cúm ra ngoài môi trường. Khi ho phải che miệng để tránh lan virus cúm ra ngoài môi trường. Giữ cho môi trường thông thoáng có đủ ánh sáng để tiêu diệt tác nhân vi sinh vật. Mặc dù trời lạnh cũng không nên đóng kín hết tất cả các cửa trong nhà mà vẫn phải mở cửa thông thoáng để điều hòa không khí và đặc biệt là phải để ánh sáng mặt trời có thể chiếu vào nhà tiêu diệt vi khuẩn sinh bệnh. Khi giặt đồ tốt nhất là phải phơi khô dưới ánh sáng mặt trời.

Thứ ba là nâng cao sức đề kháng của cơ thể

- Ăn uống đầy đủ, đặc biệt là rau xanh nhằm cung cấp đủ vitamin giúp cơ thể chống lại bệnh tật. Uống nước đủ là một cách bù trừ cho tình trạng mất nước qua đường hô hấp, qua da vào môi trường lạnh và khô. Đây là điều cần chú ý, vì thường là mùa lạnh chúng ta ít uống nước.

Tiêm phòng cúm vào đầu mùa lạnh để tăng cường sức đề kháng chung của cơ thể, từ đó chống nguy cơ mắc bệnh đường hô hấp. Đi khám chuyên khoa hô hấp để phát hiện sớm và điều trị các bệnh hô hấp nếu có các triệu chứng bệnh hô hấp như hắt hơi, sổ mũi, ho, khạc đờm, sốt. Việc làm này vừa tránh cho bệnh tiến triển nặng gây biến chứng, lại vừa tránh lây bệnh của mình sang những người xung quanh. Rửa mũi và súc miệng là hai biện pháp có thể tiến hành để bảo vệ mũi họng. Rửa mũi có thể thực hiện với nước sạch hoặc nước muối sinh lý 0,9%. Súc miệng bằng nước muối ấm nhạt là được, không cần phải dùng thuốc sát khuẩn vừa tốn tiền lại vừa tiêu diệt hết vi khuẩn có lợi ở trong họng. Rửa tay và lau khô thường xuyên là biện pháp vô cùng hiệu quả để giảm lây nhiễm vi sinh vật gây bệnh từ người này sang người khác.