Ẩm thực và dưỡng sinh của danh nhân lịch sử

Dưỡng sinh là một môn học, riêng về ẩm thực, đã có không ít người để lại nhiều kinh nghiệm cho chúng ta, hẳn đó là những bài thuốc hiệu nghiệm về diên niên ích thọ.

Đại văn hào Tô Đông Pha rất giỏi về dưỡng sinh, "Dưỡng sinh quan" là sự tổng kết kinh nghiệm dưỡng sinh của ông, trong đó có ghi chép cách dưỡng sinh bằng ẩm thực viết: "Dĩ cơ phương thực, vị bão tiên chỉ. Tán bộ tiêu dao, vụ lệnh phúc không". (Tạm dịch nghĩa là lúc đói mới ăn, ngừng ăn lúc chưa no, bách bộ giải trí, chứ đừng đói bụng). Quả thực là như vậy, khi bụng đói, ăn rất ngon miệng, ăn uống đều độ, chớ ăn quá no, tránh tăng thêm gánh nặng cho đường ruột và dạ dày. Bách bộ sau khi ăn cơm, có lợi cho tiêu hóa và hấp thụ.

Đại văn hào Tô Đông Pha đặc biệt giới thiệu về món ăn có tác dụng dinh dưỡng và điều trị, ông cho rằng hoa Cúc là vị thuốc có công hiệu diên niên ích thọ, đồng thời cho biết: "Xuân thực miêu, hạ thực diệp, thu thực hoa, đông thực căn" (có nghĩa là mùa xuân ăn mầm, mùa hè ăn lá, mùa thu ăn hoa, mùa đông ăn rễ) . Đối với vị thuốc Kỷ tử, Đại văn hào Tô Đông Pha càng thích dùng Kỷ tử như lương thực, Kỷ tử có công hiệu dưỡng gan, sáng mắt.

Nhà thơ đời Nam Tống Lục Du rất chuyên sâu cẩm nang dưỡng sinh bằng ăn cháo, ông viết rằng: "Thế nhân các các thuyết trường mệnh, bất ngộ trường mệnh tại nhãn tiền. Ngã đắc uyển khưu bình dị pháp, chỉ tương thực chí thần tiên" (Tạm dịch nghĩa là ai nấy đều nói về trường thọ, không biết trường thọ tại trước mắt. Tôi có một phương pháp đơn giản, chỉ dùng món cháo kính thần tiên). Ông ca ngợi cháo bằng sự trải nghiệm dưỡng sinh chứ không phải là bằng văn hay chữ đẹp. Cháo dễ tiêu hóa hấp thụ, không tổn thương đường ruột và dạ dày, thường xuyên ăn cháo có thể trị bệnh diên niên, cường tráng cơ thể.

Nhà tư tưởng nổi tiếng đời Bắc Tống Thiệu Ung trong bài thơ dưỡng sinh viết: "Sảng khẩu vật đa chung tác tật, khoái tâm sự quá tất vi ương. Chi quân bệnh hậu năng phục dược, bất nhược bệnh tiền năng tự phòng" (có nghĩa là tham ăn các món mỹ vị sẽ khiến người ta sinh tật, thất tình thái quá sẽ khiến người ta mắc bệnh, ông cho biết một chân lý là đề phòng sẽ có hiệu quả, không phòng bệnh tất sẽ hỏng).

Trịnh Bản Kiều là một trong "Bát quái Dương Châu", trong câu đối dán hai bên nhà bếp ở quê Hưng Hóa Giang Tô ông viết: "Thanh thái la bặc thao mễ phạn, ngõa hồ tỉnh thủy cúc hoa trà". Câu đối này đã thể hiện cảnh ăn chay trong đời sống hàng ngày của ông, đồng thời cũng nói lên ăn uống tham đạm sẽ bổ ích cho sức khỏe.

Nhà dưỡng sinh đời Thanh Thạch Thành Kim chỉ rõ: "Thực nghi thanh đạm, bất khả hậu vị. Thực nghi ôn ấm, bất khả hàn lương. Thực nghi nhuyến lạn, bất khả kiên ngạnh". Ăn xong mới uống trà vài ngụm, súc miệng cho sạch, có lợi răng miệng.

Thống đốc Lưỡng giang (Giang Tô-An Huy-Giang Tây) cuối đời Thanh Trương Chi Động tự viết câu đối dưỡng sinh rằng: "Vô cầu tiện thị yên tâm pháp, bất bão chân vi khước bệnh phương" (Không cầu mong chính là bài thuốc yên tâm, không ăn no quả là cẩm nang xua bệnh). Câu đối này đã thể hiện cẩm nang dưỡng sinh "không no", cho rằng hạn chế lượng ăn có thể tăng cường sức miễn dịch của cơ thể con người, đề phòng mắc bệnh, từ đó có thể trì hoãn già hóa, diên niên ích thọ.