Trung dược trong dưỡng sinh và điều trị thường ngày- Thuốc bổ khí

Thuốc bổ khí vị cam, tính ôn hoặc vị cam, tính bình hòa là chính, chủ yếu quy kinh lạc tỳ và phổi, có tác dụng bổ khí các tạng phủ, đặc biệt có công hiệu nổi bật trong bổ khí tỳ và khí phổi, thích hợp dùng cho chữa trị các chứng tỳ khí hư, đuối sức, biếng ăn, trướng bụng chứng hư, phân loãng, phù nề, lòi hậu môn, sa các tạng phủ, phổi khí hư, hơi thở ngắn, lười nói, tiếng nhỏ, hen suyễn, dễ ra mồ hôi v.v.

Bạch biển đậu

Bạch biển đậu là hạt chín của loài thực vật thuộc họ Đậu, vừa là thực phẩm, lại là thuốc, có cả hai giá trị dinh dưỡng và y tế. Bạch biển đậu vị cam, tính hơi ôn, quy kinh lạc tỳ và vị.

Công hiệu: bổ tỳ hòa trung, tiêu thấp.

Phạm vi ứng dụng:

--Một là thích hợp dùng cho chữa trị chứng tỳ hư thấp trệ, ăn kém, phân loãng hoặc tiêu chảy, bạch đới quá nhiều.

--Hai là thích hợp dùng cho chữa trị chứng thử thấp dẫn đến nôn và tiêu chảy.

Ngoài ra, Bạch biển đậu có tác dụng giải độc, làm dịu chứng nôn do ngộ độc thực phẩm gây nên.

Cách dùng và liều lượng: dùng Bạch biển đậu sắc nước uống, mỗi lần từ 10-15 gam; Bạch biển đậu sao có thể tăng cường công hiệu kiện tỳ, trị tiêu chảy, vì vậy, trường hợp kiện tỳ trị tiêu chảy nên dùng Bạch biển đậu sao.

Phần phụ-Hoa Bạch biển đậu

Hoa Bạch biển đậu vừa là thực phẩm, lại là thuốc, có cả hai giá trị dinh dưỡng và y tế. Hoa Bạch biển đậu vị cam, tính bình hòa, quy kinh lạc tỳ và vị, có công hiệu chống nắng tiêu thấp, hòa trung kiện tỳ, thích hợp dùng cho chữa trị các chứng thử thấp, tiêu chảy, kiết lỵ, bạch đới phụ nữ, té ngã chấn thương.

Cách dùng và liều lượng: dùng hoa Bạch biển đậu sắc nước uống, mỗi lần từ 3-9 gam, cũng có thể dùng hoa Bạch biển đậu giã nước uống, hoặc phơi khô nghiền thành dạng bột pha nước uống. Trường hợp dùng ngoài da nên dùng với lượng vừa phải theo dạng đắp.

Cam thảo

Cam thảo là rễ hoặc thân rễ của loài thực vật thuộc họ Đậu, vừa là thực phẩm, lại là thuốc, có cả hai giá trị dinh dưỡng và y tế. Cam thảo vị cam, tính bình hòa, quy kinh lạc tim, phổi, tỳ, vị.

Công hiệu: ích khí bổ trung, tiêu đờm trị ho, thanh nhiệt giải độc, làm dịu chứng gấp, giảm đau, hòa dịu dược tính.

Phạm vi ứng dụng:

--Một là tích hợp dùng cho chữa trị chứng mạch kết (nhịp tim ngừng đập không có quy luật)mạch đại (nhịp tim ngừng đập có quy luật).

--Hai là thích hợp dùng cho chữa trị chứng tỳ hư đuối sức, ăn ít phân loãng.

--Ba là thích hợp dùng cho chữa trị chứng ho, hen suyễn, có thể ứng dụng rộng rãi trên cơ sở phối chế với các vị thuốc khác căn cứ triệu chứng ho, hen suyễn, hàn, nhiệt , hư, thực khác nhau.

--Bốn là thích hợp dùng cho chữa trị chứng mụn nhọt, mụn độc, ngộ độc thực phẩm hoặc dược phẩm.

--Năm là thích hợp dùng cho chữa trị chứng trướng bụng, chân tay co giật và đau.

--Sáu là thích hợp dùng cho phối chế và hòa dịu các vị thuốc. Trong các bài thuốc khác nhau, Cam thảo có thể lần lượt phát huy tác dụng hòa dịu dược tính, giảm thành phần độc tố và tác dụng phụ của thuốc, đồng thời có tác dụng điều hòa tỳ vị, hàn, nhiệt, thăng, giáng v.v.

Cách dùng và liều lượng: dùng Cam thảo sắc nước uống, mỗi lần từ 3-10 gam; trường hợp thanh nhiệt giải độc nên dùng Cam thảo sống, bổ trung làm dịu chứng gấp nên dùng Cam thảo sao.

Đại táo

Đại táo là quả chín của loài thực vật thuộc họ Mận?, vừa là thực phẩm lại là thuốc, có cả hai giá trị dinh dưỡng và y tế. Đại táo vị cam, tính ôn, quy kinh lạc tỳ, vị và tâm.

Công hiệu: bổ trung ích khí, dưỡng huyết an thần.

Phạm vi ứng dụng:

--Một là thích hợp dùng cho chữa trị chứng tỳ khí hư nhược, gầy gộc, mệt mỏi đuối sức, phân loãng.

--Hai là thích hợp dùng cho chứng tự ty, tự khóc, tự cười bởi các tạng phủ bất yên cũng như hư lao buồn bực khó ngủ.

Trường hợp Đại táo dùng chung với các vị thuốc dược tính dữ và chứa thành phần độc tố sẽ có tác dụng bảo vệ vị khí, làm dịu dược tính và giảm thành phần độc tố.

Cách dùng và liều lượng: dùng Đại táo (dạng bổ) sắc nước uống, mỗi lần từ 6-15 gam, cũng có thể bỏ vỏ và bỏ hạt, giã nát làm thành dạng viên.

Các phần phụ:

1.Toan tảo: là quả của loài thực vật thuộc họ Mận? vừa là thực phẩm lại là thuốc, có cả hai giá trị dinh dưỡng và y tế. Toan Tảo bao gồm phần thịt và phần hạt. Thịt Toan tảo vị chua, vị cam, tính bình hòa, có công hiệu cầm máu, trị tiêu chảy, thích hợp dùng cho chứng xuất huyết và tiêu chảy, phần lớn dùng theo dạng sắc nước uống, mỗi lần từ 9-15 gam, cũng có thể làm thành dạng viên hoặc dạng bột. Còn vị, dược tính, công hiệu, cách dùng và liều lượng của Toan tảo nhân đã được giới thiệu trong chương thuốc an thần.

2.Hắc tảo: là quả của loài thực vật thuộc họ Hồng, vừa là thực phẩm lại là thuốc, có cả hai giá trị dinh dưỡng và y tế. Hắc tảo vị cam, vị chát, tính mát, quy kinh lạc phổi và dạ dày, có công hiệu thanh nhiệt, giải khát, thích hợp dùng cho chữa trị chứng buồn bực, tiêu khát. Dùng Hắc tảo sắc nước uống, mỗi lần từ 15-30 gam, những người tỳ vị hư hàn nên thận trọng khi sử dụng.

Hồng cảnh thiên

Hồng cảnh thiên là thân rễ của loài thực vật Hồng cảnh thiên hoặc Hồng cảnh thiên bông to thuộc họ Cảnh thiên, là thực phẩm có thể dùng cho chăm sóc sức khỏe. Hồng cảnh thiên vị cam, tính hàn, quy kinh lạc tỳ và phổi.

Công hiệu: kiện tỳ ích khí, thanh phổi trị ho, hoạt huyết phá ứ.

Phạm vi ứng dụng:

--Một là thích hợp dùng cho chữa trị tỳ khí suy nhược, mệt mỏi đuối sức, bạch đới phụ nữ quá nhiều.

--Hai là thích hợp dùng cho chữa trị phổi khí không đủ, ho, đờm dính hoặc khạc ra máu.

--Ba là thích hợp dùng cho chữa trị chứng huyết ứ do té ngã chấn thương gây nên.

Cách dùng và liều lượng: dùng Hồng cảnh thiên sắc nước uống, mỗi lần từ 6-12 gam.

Thích ngũ gia

Thích ngũ gia là rễ, thân rễ hoặc thân của loài thực vật Thích ngũ gia thuộc họ Ngũ gia, là thực phẩm có thể dùng cho chăm sóc sức khỏe.Thích ngũ gia vị cam, vị cay, hơi đắng, tính ôn, quy kinh lạc tỳ, phổi, tim và thận.

Công hiệu: ích khí kiện tỳ, bổ thận an thần.

Phạm vi ứng dụng:

--Một là thích hợp dùng cho chữa trị chứng tỳ khí suy, phổi khí suy, người mệt đuối sức, kém ăn, ho lâu ngày, hen suyễn.

--Hai là thích hợp dùng cho chữa trị chứng mỏi khớp đau lưng, liệt dương do thận suy, trẻ đi chậm, phong thấp kèm theo gan thận không đủ.

--Ba là thích hợp dùng cho chữa trị chứng tâm suy, tỳ suy, tâm thần thất dưỡng dẫn đến mất ngủ, dễ quên.

Cách dùng và liều lượng: dùng Thích ngũ gia sắc nước uống, mỗi lần từ 9-27 gam. Hiện nay, phần lớn được bào chế thành thuốc dạng viên, dạng hạt, dạng nước uống và dạng tiêm.

Giảo cổ lam

Giảo cổ lam là thân rễ hoặc toàn bộ của loài thực vật Giảo cổ làm thuộc họ bầu bí, là thực phẩm có thể dùng cho chăm sóc sức khỏe. Giảo cổ lam vị cam, vị đắng, tính hàn, quy kinh lạc tỳ và phổi.

Công hiệu: ích khí kiện tỳ, tiêu đờm trị ho, thanh nhiệt giải độc.

Phạm vi ứng dụng:

--Một là thích hợp dùng cho chữa trị chứng tỳ vị khí âm lưỡng thương, mệt mỏi đuối sức, ăn kém, họng khô khát nước, buồn bực.

--Hai là thích hợp dùng cho chữa trị chứng khí âm lưỡng hư, phổi táo nhiệt, ho, đờm dính, hoặc phổi khí suy, đờm thấp, ho, nhiều đờm.

--Ba là thích hợp dùng cho chữa trị chứng u bướu kèm theo nhiệt độc.

Cách dùng và liều lượng: dùng Giảo cổ lam sắc nước uống, mỗi lần từ 10-20 gam; cũng có thể pha nước uống.

Sa cức

Sa cức là quả chín của loài thực vật thuộc họ Elaeagnaceae, vừa là thực phẩm lại là thuốc, có cả hai giá trị dinh dưỡng và y tế. Sa cức vị cam, vị chua, tính ôn, quy kinh lạc tỳ, vị, phổi và tim.

Công hiệu: kiện tỳ tiêu thực, trị ho tiêu đờm, hoạt huyết phá ứ.

Phạm vi ứng dụng:

--Một là thích hợp dùng cho chữa trị chứng tỳ khí suy nhược hoặc tỳ vị khí âm lưỡng thương, ăn kém, không tiêu, trướng bụng, đau bụng, mệt mỏi đuối sức.

--Hai là thích hợp dùng cho chữa trị chứng ho, nhiều đờm; là vị thuốc thường dùng cho chữa trị chứng ho khạc đờm trong Tạng y và Mông y.

--Ba là thích hợp dùng cho chữa trị chứng huyết ứ như tức ngực đau tim, té ngã chấn thương, kinh nguyệt phụ nữ không đều v.v.

Cách dùng và liều lượng: dùng Sa cức sắc nước uống, mỗi lần từ 3-9 gam.