Vài nét về chăm sóc phục hồi sức khỏe

Bệnh nhân có thể đứng dậy, đi lại và nói năng sau khi mắc bệnh trúng phong và bị liệt chính là điều thần kỳ của y học chăm sóc phục hồi sức khỏe. Vậy, giữa chăm sóc phục hồi sức khỏe với điều trị lâm sàng truyền thống có quan hệ như thế nào? Chăm sóc phục hồi sức khỏe có quan niệm và phương pháp khoa học gì không? Chúng ta còn có nhận thức sai lầm gì về chăm sóc phục hồi sức khỏe? Giáo sư Tạ Dục Hiểu, Chủ nhiệm khoa Y học phục hồi Bệnh viện Hữu nghị Trung-Nhật cho biết:

Chăm sóc phục hồi sức khỏe có nghĩa là phục hồi năng lực và thích ứng với đời sống xã hội bình thường. Trong lĩnh vực y học hiện đại, chăm sóc phục hồi chủ yếu chỉ phục hồi chức năng tinh thần, sức khỏe, năng lực làm việc, năng lực đời sống xã hội.

Giải thích định nghĩa chăm sóc phục hồi sức khỏe, Hội đồng chuyên gia chăm sóc phục hồi sức khỏe Tổ chức Y tế thế giới cho rằng: "chăm sóc phục hồi sức khỏe là chỉ ứng dụng tổng hợp và điều phối các biện pháp y học, xã hội, giáo dục và nghề nghiệp, tiến hành tập huấn và tái tập huấn cho người bệnh để giúp họ khôi phục năng lực ở mức cao tối đa. Qua phát triển trong hàng chục năm qua, mục đích chăm sóc phục hồi sức khỏe đã rõ ràng, đó tức là trở về với xã hội. Vì vậy, năm 1981 Hội đồng chuyên gia chăm sóc phục hồi sức khỏe tái định nghĩa là: "Chăm sóc phục hồi sức khỏe là chỉ áp dụng các biện pháp nhằm giảm nhẹ ảnh hưởng khuyết tật và khiến người khuyết tật trở về với xã hội".

Tại Trung Quốc, chăm sóc phục hồi sức khỏe và phục hồi sức khỏe sau điều trị là đồng nghĩa với nhau, song khái niệm của y học chăm sóc phục hồi sức khỏe hiện đại lại khác với phục hồi. Nó chỉ trình độ sức khỏe sụt giảm sau khi bị thương và mắc bệnh, mặc dù qua xử lý tích cực, song đã hình thành khuyết tật, trình độ sức khỏe không thể phục hồi như trước, có nghĩa là không thể phục hồi 100%.

Giáo sư Tạ Dục Hiểu cho biết: "Chăm sóc phục hồi sức khỏe là môn học mới do Mỹ khởi xướng bởi sau chiến tranh thế giới thứ nhất và thứ hai đã xuất hiện hàng loạt quân nhân tàn tật và gây nên vấn đề xã hội nghiêm trọng. Là môn khoa học riêng tập hợp các kỹ thuật điều trị phục hồi sức khỏe, trong đó bao gồm kỹ thuật tâm lý, cải thiện chức năng người bệnh, hỗ trợ bệnh nhân khôi phục chức năng độc lập trong sinh hoạt và nâng cao chất lượng đời sống".

Kể từ thập niên 80 thế kỷ 20 đến nay, rất nhiều học giả của châu Âu chủ trương kết hợp chặt chẽ chăm sóc phục hồi sức khỏe với điều trị trong lâm sàng, đề xướng các khoa lâm sàng của bệnh viện đều triển khai chăm sóc phục hồi sức khỏe, mà không nên tập trung công tác điều trị phục hồi sức khỏe vào một vài trung tâm lớn và do một số ít bác sĩ đảm nhiệm, đồng thời phải quán xuyến trong công tác phòng chống của các khoa lâm sàng.

Trong thực tiễn, việc kết hợp phục hồi sức khỏe và điều trị trong lâm sàng đã có một số hình thức quan trọng, ví dụ như coi chăm sóc phục hồi sức khỏe là một trong những nội dung hộ lý trong lâm sàng, để có lợi cho đề phòng và điều trị chướng ngại chức năng tinh thần và sức khỏe cho người bệnh. Ngay từ thời kỳ đầu xử lý trong lâm sàng đã áp dụng phương pháp điều trị phục hồi sức khỏe, bác sĩ điều trị và phục hồi sức khỏe đều tham gia xây dựng và thực thi kế hoạch điều trị trong lâm sàng; thành lập "nhóm điều phối phục hồi sức khỏe" gồm bác sĩ lâm sàng và nhân viên y tế phục hồi sức khỏe, hợp tác xuyên khoa tiến hành điều trị chứng khuyết tật cụ thể để thu được hiệu quả tối đa.

Giáo sư Tạ Dục Hiểu cho biết, trong rất nhiều trường hợp, riêng xử lý trong lâm sàng có nhiều sự hạn chế đối với phục hồi chức năng, cần phải ứng dụng hàng loạt kỹ thuật phục hồi chuyên môn như tập huấn, bổ sung và tìm cách thay thế chức năng. Vì vậy, cần phải thành lập và phát triển khoa chăm sóc phục hồi sức khỏe, thành lập đội ngũ kỹ thuật y tế, mua sắm trang thiết bị chăm sóc phục hồi sức khỏe để cung cấp dịch vụ điều trị phục hồi sức khỏe.

Giới thiệu tình hình chăm sóc phục hồi sức khỏe ở Trung Quốc hiện nay, Giáo sư Tạ Dục Hiểu thẳng thắn rằng, Trung Quốc tụt hậu những 20 năm so với các nước phát triển về mặt này. Ngoài hoàn thiện hơn nữa chế độ y tế, tiếp tục đổi mới kết cấu tri thức và điều phối giữa các khoa và phòng với nhau, điều quan trọng hơn là mọi người cần phải thay đổi quan niệm. Do vậy, Giáo sư Tạ Dục Hiểu tâm đắc rằng:

"Rất nhiều người cho rằng, phục hồi sức khỏe cần phải kết thúc toàn bộ điều trị trong lâm sàng mới có thể thực hiện, đây là sự hiểu lầm lớn. Sở dĩ xuất hiện sự hiểu lầm như vậy chủ yếu là do y học phục hồi sức khỏe là y học xếp sau y học phòng bệnh và y học lâm sàng, khái niệm này đã bị từ bỏ hoàn toàn".

Nội dung công tác của y học chăm sóc phục hồi sức khỏe bao gồm: Dự phòng, đánh giá chăm sóc phục hồi và điều trị phục hồi sức khỏe, trong đó điều trị phục hồi sức khỏe là nội dung cơ bản của công tác y học phục hồi sức khỏe, phương pháp điều trị nói chung bao gồm vận động liệu pháp, điều trị bằng vật lý, hoạt động đời sống hàng ngày, uốn nắn ngôn ngữ, điều trị tâm lý v.v.

Vận động liệu pháp bao gồm vận động chủ động và điều trị thụ động. Vận động chủ động là chỉ bệnh nhân chủ động tham gia các vận động, ví dụ như vận động khớp, tập huấn sức mạnh cơ bắp, tập huấn hoạt động đời sống hàng ngày v.v. Phương pháp điều trị thụ động là chỉ điều trị bằng máy móc hoặc bằng tay, ví dụ như kéo giãn, xoa bóp, thư giãn khớp, kéo giãn cơ bắp, đây là những phương pháp điều trị cơ bản nhất, tích cực nhất và được ứng dụng rộng rãi nhất trong y học phục hồi sức khỏe.

Điều trị vật lý trên nghĩa rộng cũng bao gồm vận động điều trị. Điều trị bằng vật lý theo cách nói của Trung Quốc là chỉ phương pháp điều trị bằng tác nhân vật lý gồm có điện, ánh sáng, âm thanh, từ trường, nhiệt, thủy, sáp, áp lực v.v. Điều trị bằng vật lý mang lại hiệu quả tốt cho điều trị chứng viêm, chứng đau, co giật, chướng ngại tuần hoàn máu v.v.

Điều trị phục hồi giọng bao gồm kiểm tra năng lực ngôn ngữ và uốn nắn chức năng ngôn ngữ. Chủ yếu tập huấn ngôn ngữ cho bệnh nhânn trúng phong cấm khẩu, nói ngọng, thính lực suy giảm, cố gắng phục hồi thính giác cho bệnh nhân. Điều trị tâm lý là chỉ đánh giá tâm lý qua quan sát và kiểm tra tâm lý đối với người bệnh để áp dụng liệu pháp một cách có mục đích, trong đó kể cả liệu pháp hỗ trợ tinh thần, liệu pháp ám thị, liệu pháp du ngủ v.v.

Giới thiệu phương pháp điều trị bằng vật lý, Giáo sư Tạ Dục Hiểu nhắc nhở rằng, y học phục hồi sức khỏe hiện đại được phát triển trên cơ sở y học vật lý, cho nên có thể nói "y học vật lý là mẹ của y học phục hồi sức khỏe". Những biện pháp điều trị bằng tác nhân vật lý cả về thiên nhiên và nhân tạo được ứng dụng trong y học vật lý có công hiệu như lý liệu phục hồi sức khỏe của y học cổ truyền Trung Quốc. Giáo sư cho biết:

"Việc chăm sóc phục hồi sức khỏe kết hợp Trung Y với Tây Y là một ý tưởng rất hay. Ví dụ như tổng thể quan, biện chứng luận trị quan trên thực tế là nhất trí với quan điểm phục hồi sức khỏe. Trong đó bao gồm một số phương pháp kích thích của Tây Y cũng có thể thay thế bằng châm cứu Trung Y".

Về phương pháp điều trị phục hồi sức khỏe, trong ngân hàng y học cổ truyền Trung Quốc có rất nhiều ghi chép, ví dụ như "Nội kinh.Tố vấn" trong "Hoàng đế Nội kinh" cũng có sự ghi chép về châm cứu, dẫn, xoa bóp, tắm, hun v.v, trong đó "dẫn" gần giống như thể dục hít thở và thể dục y tế hiện nay, còn liệu pháp tắm và thủy liệu cũng như nhiệt liệu và đắp thuốc nóng đều có những nét rất giống nhau.

Ngay từ thời Xuân thu Chiến quốc, Tề tướng Quản Trọng đã xây nhà tại thủ đô để tiếp đón những người mắc tật điếc, câm, què và dị dạng, thời Nam Bắc triều đã phổ biến áp dụng phương pháp điều trị bệnh người già bằng xoa bóp và tập thể dục, thành lập "bệnh viện người già" để tiếp đón người già khuyết tật, Nha Thái y đời Đường còn mở khoa xoa bóp. Qua đó có thể thấy, thời cổ Trung Quốc đã áp dụng phương pháp điều trị phục hồi sức khỏe, trong đó bao gồm châm cứu, dẫn, khí công v.v tương đối có sức ảnh hưởng đối với y học thế giới. Vận dụng kinh nghiệm quý báu đó vào việc chăm sóc phục hồi sức khỏe hiện đại không những là đề tài cần phải bức xúc nghiên cứu sau này của những người làm công tác y học Trung Quốc, đồng thời cũng đã chỉ rõ phương hướng cho sự nghiệp chăm sóc phục hồi sức khỏe Trung Quốc trong tương lai.