Kinh tế Trung Quốc đối mặt với thách thức và cơ hội

Ngày 5/3, khi trình bày Báo cáo công tác Chính phủ trước Kỳ họp thứ 4 Quốc hội Trung Quốc khoá 12, Thủ tướng Lý Khắc Cường nói rằng: "Điểm lại một năm qua, thành tích mà Trung Quốc giành được là không dễ dàng. Trung Quốc đã giành được những thành tích này trong môi trường quốc tế cực kỳ phức tạp và cam go". Trong tình hình kinh tế thế giới ảm đạm, các nước phát triển đấu tranh với giảm phát, thị trường bên ngoài của Trung Quốc thu hẹp, kinh tế Trung Quốc đã thực hiện tăng trưởng ổn định với tốc độ 6,9% theo dự báo. Tuy nhiên, cũng có một số dư luận nước ngoài cho rằng kinh tế Trung Quốc sẽ bị suy sụp, thậm chí thổi phồng kinh tế Trung Quốc sẽ hạ cánh cứng. Vậy thì, hiện trạng kinh tế Trung Quốc ra sao? Kinh tế Trung Quốc đang đối mặt với những vấn đề gì? Kinh tế Trung Quốc có triển vọng như thế nào?

Trong Báo cáo công tác Chính phủ, Thủ tướng Lý Khắc Cường cho biết, những thành tích về kinh tế Trung Quốc giành được trong năm ngoái là dựa trên cơ sở tổng lượng kinh tế đạt hơn 60 nghìn tỷ Nhân dân tệ. Vậy thì, lượng gia tăng kinh tế Trung Quốc xếp ở vị trí nào trên thế giới, có ý nghĩa gì?

Lượng gia tăng kinh tế Trung Quốc đứng đầu thế giới, Trung Quốc vẫn là đầu tàu lớn nhất toàn cầu.

Hiện nay, 3 nền kinh tế lớn nhất toàn cầu có GDP trên 10 nghìn tỷ đô-la Mỹ. GDP của Mỹ là khoảng 17,5 nghìn tỷ đô-la Mỹ, khu vực đồng ơ-rô là khoảng 15 nghìn tỷ đô-la Mỹ, Trung Quốc là khoảng 10,8 nghìn tỷ đô-la Mỹ. Tốc độ tăng trưởng GDP của Trung Quốc là 6,9%, lượng gia tăng một năm là 700 tỷ đô-la Mỹ; tốc độ tăng trưởng GDP của Mỹ là 2,3%, lượng gia tăng là khoảng 350 tỷ đô-la Mỹ; tốc độ tăng trưởng GDP của khu vực đồng ơ-rô là 1%, lượng gia tăng là 150 tỷ đô-la Mỹ. Vì vậy, xét từ đóng góp cho sự tăng trưởng kinh tế của thế giới, Trung Quốc gấp đôi so với Mỹ, gấp 4,5 lần so với khu vực đồng ơ-rô. Còn đóng góp của Nhật Bản cho kinh tế toàn cầu là con số không.

Các nền kinh phát triển như Mỹ, khu vực đồng ơ-rô, Nhật, v.v. đều có một điểm tương đồng, đó là không có phương hướng phát triển mới, ngành tài chính có quy mô quá lớn, gánh nặng nợ nần quá lớn, rơi vào tình trạng giảm phát, Nhật đã 20 năm vẫn chưa thoát khỏi "vòng xoáy" giảm phát, khu vực đồng ơ-rô đang rơi vào tình trạng này, Mỹ khá hơn một chút, nhưng chắc cũng chẳng còn bao lâu nữa. Trung Quốc thì không có vấn đề này, bất kể thâm hụt tài chính hay cán cân tài sản quốc dân, đều nằm trong phạm vi hợp lý. Trung Quốc có không gian phát triển rộng lớn hơn trong tương lai. Năm ngoái, tốc độ tăng trưởng kinh tế của thế giới lập mức thấp nhất trong 6 năm qua, tốc độ tăng trưởng thương mại quốc tế càng thấp hơn, giá cả các mặt hàng khối lượng giao dịch lớn giảm mạnh, tình hình bấp bênh trên thị trường tài chính quốc tế càng trầm trọng, đã gây tác động và ảnh hưởng trực tiếp tới kinh tế Trung Quốc. Trung Quốc đã giành được những thành tích này trong bối cảnh các mâu thuẫn trong nước ở bình diện sâu trở nên nổi cộm, sức ép kinh tế xuống dốc gia tăng.

Tuy tốc độ tăng trưởng kinh tế giảm, nhưng lượng gia tăng không giảm, chất lượng phát triển đang được cải thiện, người dân được hưởng nhiều lợi ích thực tế hơn.

Báo cáo công tác Chính phủ năm nay viết rằng: "Hiện nay, GDP của Trung Quốc cứ tăng 1%, thì tương đương với 1,5% của 5 năm trước, và 2,5% của 10 năm trước". Số liệu này trong Báo cáo công tác Chính phủ đủ sức thuyết phục. Quy mô kinh tế càng lớn, độ khó tăng trưởng cũng gia tăng. Xét từ con số, tốc độ đã giảm, nhưng GDP hiện nay đã tăng gấp đôi so với 10 năm trước. Tốc độ tăng trưởng 6,9% hiện nay tương đương tốc độ tăng trưởng hơn 12% trước kia. Tổng lượng kinh tế lớn hơn, tốc độ tăng trưởng chậm lại, đây là chuyện bình thường.

Lượng gia tăng kinh tế Trung Quốc chủ yếu đến từ 3 mặt: xuất khẩu, đầu tư, tiêu dùng. Theo thứ tự, trước kia, quan trọng nhất là xuất khẩu và đầu tư, và xuất khẩu chủ yếu là mang lại lợi ích cho người nước ngoài. Hiện nay, thứ tự này đã đảo ngược lại, là tiêu dùng, đầu tư và xuất khẩu. Điều này cho thấy, người Trung Quốc đã được thụ hưởng thêm nhiều lợi ích từ thành quả kinh tế. Trước kia, Trung Quốc thắt lưng buộc bụng để kiếm tiền, hàng hoá tốt đều bán ra nước ngoài. Hiện nay, người Trung Quốc theo đuổi chất lượng và hưởng thụ cuộc sống, hàng năm, có trên 100 triệu lượt người Trung Quốc ra nước ngoài mua sắm. Trung Quốc là nước nhập khẩu số 1, điều này có nghĩa là sức mua của người Trung Quốc rất lớn, có nhu cầu hưởng thụ các mặt hàng chất lượng cao trên toàn cầu.

Liệu kinh tế Trung Quốc có vấn đề hay không? Có! Đó là vấn đề phát triển và cải cách. Hai vấn đề này đan xen và tác động lẫn nhau. Vấn đề phát triển chủ yếu thể hiện ở chỗ kết cấu ngành nghề cũ đã hết không gian phát triển, cần phải có không gian cho ngành mới phát triển tiếp. Những ngành cũ như than đá, gang thép, xi-măng sẽ dần dần rời khỏi vũ đài cùng với đà Trung Quốc cơ bản hoàn thành công nghiệp hoá, cần phải dành không gian cho các ngành mới. Các ngành như công nghệ thông tin, Internet+, năng lượng mới, ngành chế tạo mới, bảo vệ môi trường, công nghệ sinh học, v.v. cần được phát triển, để bổ khuyết cho các doanh nghiệp cũ phải rời khỏi vũ đài, việc làm, lương và chi tiêu do các ngành mới này mang lại chính là điểm tựa của nguồn động lực kinh tế mới.

Độ khó về cải cách thể hiện ở mặt nào?

Công cuộc cải cách bước vào vùng nước sâu, liên quan tới lợi ích về nhiều mặt; hệ thống phức tạp, rút dây động rừng.

Vấn đề cải cách luôn gắn liền với vấn đề phát triển. Trước kia, cơ sở phát triển của các ngành cũ này là chủ yếu dựa vào Chính phủ, vì đầu tư và xây dựng các dự án cơ sở hạ tầng lớn đòi hỏi sự "tham gia" của Chính phủ, chẳng hạn như trưng dụng đất xây dựng đường sắt cao tốc, nếu không có sự "can thiệp" của Chính phủ, thì sẽ không có hiệu quả cao như vậy. Từ đó, Chính phủ xuất hiện nhiều chức năng phụ, chẳng hạn, thành lập công ty đầu tư xây dựng đô thị phát hành trái phiếu, như vậy phát sinh nhiều khoản nợ địa phương, còn vấn đề nợ nần lại liên quan tới vấn đề nợ xấu của ngân hàng. Vấn đề nợ nần của chính quyền địa phương liên quan tới vấn đề thu ngân sách từ đất đai, thu ngân sách từ đất đai lại liên quan tới giá địa ốc, giá địa ốc thì liên quan tới vấn đề dân sinh.

Vậy thì, từ Chính phủ, chính quyền các cấp đến doanh nghiệp nhà nước, từ hệ thống ngành nghề đến hệ thống tài chính đều phải tiến hành cải cách. Cho nên, nhiệm vụ cải cách của Trung Quốc rất nặng nề, trong tình huống này không được rối loạn, nếu thực hiện tuần tự tiệm tiến, có thể sẽ giải quyết vấn đề trong 5 năm.

Dù cải cách khung cung ứng hay chính sách khuyến khích người người lập nghiệp, muôn người sáng tạo được đề xuất vào năm 2015, đều rất coi trọng vai trò của sáng tạo đổi mới, vậy thì, Trung Quốc có ưu thế gì về mặt này?

Trung Quốc có "thổ nhưỡng" sáng tạo và đổi mới, đó là công nghiệp hoá và quy mô thị trường; Trung Quốc có văn hoá về sáng tạo và đổi mới, chẳng hạn, trong tổng số 10 công ty Internet mạnh nhất toàn cầu, 4 công ty ở Trung Quốc, 6 công ty ở Mỹ.

Xét từ triển vọng ngành nghề, Trung Quốc là quốc gia lớn nhất về ngành chế tạo. Điều này có nghĩa là Trung Quốc có "thổ nhưỡng" sáng tạo đổi mới lớn nhất thế giới. Vì công nghiệp là cơ sở và mặt bằng sáng tạo đổi mới. Đây là điều mà lịch sử kinh tế Mỹ đã chứng minh trong vài chục năm qua. Trung Quốc sẽ nổi lên về sáng tạo và đổi mới trong vài năm tới. Xét từ số lượng xin cấp bằng độc quyền sáng chế trên thế giới, những năm qua số lượng đơn xin cấp bằng độc quyền sáng chế của Trung Quốc tăng rất nhanh, Mỹ đã bị tụt hậu trong một số lĩnh vực.

Từ đó, chúng ta có thể đưa ra kết luận rằng, triển vọng phát triển kinh tế Trung Quốc đối mặt với thách thức và cơ hội.