Sơ lược và vị thế viên lâm Trung Quốc trong viên lâm thế giới (I)

Vài nét về viên lâm Trung Quốc

Viên lâm là hình thức nghệ thuật của nền văn hóa Trung Hoa truyền thống, bắt nguồn từ văn hóa "Lễ nhạc" của Trung Quốc, thông qua các thể tải như cỏ cây hoa lá, v.v làm nổi bật văn hóa tinh thần của nhân loại.

Cấu tạo của viên lâm Trung Quốc chủ yếu dựa trên cơ sở non nước thiên nhiên, tạo dựng thêm các kiến trúc như cung điện, hành lang, lầu các v.v, mô phỏng thiên nhiên bằng bàn tay con người, trong đó thấm nhuần tư tưởng nhân văn, đặc biệt là sự thăng hoa tư tưởng trong thơ, từ và hội họa của từng thời kỳ lịch sử khác nhau.

Lịch sử

Viên lâm Trung Quốc đã có lịch sử lâu đời, là kho báu nghệ thuật kiến trúc cổ đại Trung Quốc, trong đó nghệ thuật tạo vườn có cội nguồn càng sâu xa hơn.

Từ các hình thức như Uyển (nơi nuôi chim thú và trồng cây cỏ) của thời Tần-Hán, viên lâm non nước tự nhiên của thời Ngụy-Tấn và Lục Triều, viên lâm non nước tả ý toàn cảnh của đời Đường-Tống đến non nước tự nhiên cô đọng của đời Minh-Thanh, là giai đoạn viên lâm tả ý mang tính tượng trưng cao lấy nhỏ biết lớn. Bắt đầu từ thời kỳ giữa đời nhà Minh, viên lâm tư gia dần bị phân hóa, trước tiên là sự ra đời của viên lâm Giang Nam tiếp theo là viên lâm miền Bắc, viên lâm Lĩnh Nam càng thêm hoa lệ. Viên lâm của ba khu vực lớn vừa tác động lẫn nhau lại hội nhập với nhau, làm cho loại hình và phong cách viên lâm Trung Quốc không ngừng mở rộng và sâu sắc, viên lâm Trung Quốc không ngừng kế thừa và phát triển, thậm chí gây ảnh hưởng tới phương Tây bằng văn hóa và lý luận tư tưởng tạo vườn độc đáo của phương Đông.

Vị thế viên lâm Trung Quốc trong viên lâm thế giới

Nếu tính từ khi xuất hiện vườn thú thời Ân-Chu, viên lâm Trung Quốc đến nay đã có hơn 3000 năm lịch sử. Trung Quốc là một trong những nước sớm nhất khởi nguồn nghệ thuật viên lâm thế giới, chiếm vị thế cực kỳ quan trọng trong lịch sử viên lâm thế giới. Viên lâm Trung Quốc có trình độ nghệ thuật cao siêu và phong cách dân tộc độc đáo. Viên lâm là loại hình nghệ thuật do loài người tạo nên phong cảnh bằng đôi bàn tay để tiện cho vui chơi giải trí. Do các dân tộc và người dân các khu vực có sự lý giải và sở thích khác nhau đối với phong cảnh, cho nên cũng đã xuất hiện viên lâm phong cách khác nhau. Nói tóm lại, viên lâm trên thế giới bao gồm ba hệ thống viên lâm châu Âu, viên lâm Tây Á và viên lâm Trung Quốc. Viên lâm Trung Quốc có lịch sử lâu đời, nguyên tắc nghệ thuật "tuy nhân tạo mà lại tự nhiên", đặc trưng tổng hợp bao gồm các loại hình nghệ thuật như kiến trúc truyền thống, văn học, thư pháp, hội họa, điêu khắc và công nghệ của viên lâm Trung Quốc hết sức độc đáo và có vị thế rất cao trong lịch sử viên lâm thế giới.

Phân loại viên lâm

Trung Quốc đất rộng bao la, do điều kiện khí hậu, địa lý và sản vật của các miền Đông Tây Nam Bắc khác nhau, vì vậy, viên lâm cũng thường thể hiện đặc trưng địa phương khá rõ rệt. Nhìn chung, viên lâm ở vùng Giang Nam miền Nam, vùng duyên hải Quảng Đông và vùng Tứ Xuyên Trung Quốc khá đặc sắc, chính vì thế mới có các tên gọi là: Viên lâm Giang Nam, viên lâm Lĩnh Nam và viên lâm đất Thục. Còn phong cách viên lâm của Bắc Kinh và các vùng xung quanh cũng như viên lâm của Sơn Đông, Sơn Tây và Thiểm Tây Trung Quốc thì gần giống nhau, cho nên được gọi chung là viên lâm miền Bắc.