Kiến trúc cũ thời kỳ Trung Hoa Dân Quốc ở thành phố Thẩm Dương tỉnh Liêu Ninh đứng trước vấn đề nan giải về bảo tồn và tận dụng

Di chỉ Nhà hát lớn Trung Sơn ở quận Hòa Bình, thành phố Thẩm Dương, tỉnh Liêu Ninh là nhà hát của ba tỉnh Đông Bắc nổi tiếng thời kỳ Trung Hoa Dân Quốc, giờ đây đã bị một trạm thu mua phế liệu bao vây. Khu phố Đường Tử, quận Đại Đông, thành phố Thẩm Dương tập trung không ít kiến trúc nhà dân thời kỳ Trung Hoa Dân Quốc, nhưng đa số đã bị dỡ bỏ, chỉ còn lại mấy ngôi nhà cũ bỏ hoang nằm trơ chọi trên những đống gạch vụn.

Những kiến trúc cổ hàng trăm năm lịch sử này đang đứng trước vấn đề nan giải bảo tồn đã khó, tận dụng lại càng khó hơn.

Di chỉ Nhà hát lớn Trung Sơn chợ bắc số 13 đường Doanh Khẩu Tây, quận Hòa Bình, thành phố Thẩm Dương, khu vực trước cửa bị trạm thu mua phế liệu thuê sử dụng, xung quanh chất đầy các loại phế liệu. Tuy nhiên, mái nhà truyền thống của nhà hát và tranh màu dưới mái hiên vẫn hiện lên phần nào phong thái năm xưa.

Nhà hát lớn Trung Sơn xây dựng vào năm 1929, là một trong những nhà hát lớn nhất và tốt nhất của ba tỉnh Đông Bắc. Nhà hát gồm bốn tầng, có sức chứa hơn hai nghìn khán giả. Sau thập niên 30 của thế kỷ 20, Nhà hát chủ yếu biểu diễn Kinh kịch, nhiều diễn viên Kinh kịch nổi tiếng như Mai Lan Phương, Trình Nghiễn Thu, Tuân Tuệ Sinh, Kim Thiếu Sơn, Lý Thiếu Xuân, v.v. đã đến Thẩm Dương và phần nhiều biểu diễn tại nhà hát này.

Anh Trần Hách, người tình nguyện bảo tồn di sản văn hóa Liêu Ninh dốc sức bảo hộ kiến trúc cũ Trung Hoa Dân Quốc ở Thẩm Dương, cho biết Nhà hát Trung Sơn từng nổi tiếng một thời, sau này do một số vấn đề như phòng cháy, trị an,... nên đứng trước nguy cơ đóng cửa, hiện nay, bên trong nhà hát còn cho thương nhân xung quanh thuê làm nhà kho.

Khu vực phố Đường Tử tập trung không ít kiến trúc lịch sử như nhà ở cư dân thời kỳ Trung Hoa Dân Quốc, di chỉ học đường dành cho con em Bát Kỳ, hội quán Chiết Giang, ... Đến nay chỉ còn vài  ngôi nhà cũ bỏ hoang nằm trơ chọi trên những đống gạch vụn. Hai ngôi biệt thự của ông Thang Ngọc Lân, nguyên Chủ tịch tỉnh Nhiệt Hà, một ngôi làm công sở, còn một ngôi được tu sửa làm câu lạc bộ tư nhân. Di chỉ chi nhánh Ngân hàng Phụng Thiên thuộc Ngân hàng HSBC Anh ở Thẩm Dương xây dựng năm 1917, sau khi Ngân hàng Giao thông chuyển đi nơi khác, cả ngôi nhà này hiện nay bỏ trống.

Anh Trần Hách cho biết, kiến trúc là ngưng đọng của lịch sử, là hình ảnh thu nhỏ của thời đại, một đô thị không có kiến trúc cổ xưa chẳng khác gì không có linh hồn. Chỉ có bảo tồn và tận dụng tốt những kiến trúc cổ này, mới có thể giữ được lịch sử và văn hóa đô thị.

Ông Lưu Á Thần, Giáo sư Đại học Kiến trúc Thẩm Dương cho biết, bảo tồn kiến trúc lịch sử trước tiên phải thu tập thông tin, khai thác nội hàm lịch sử kiến trúc, nên sớm đưa những kiến trúc có giá trị và ý nghĩa nhất định nhưng chưa phải là đơn vị bảo tồn văn vật vào danh sách kiến trúc lịch sử và bảo tồn.

Người phụ trách Phòng Di chỉ thành cổ Sở Quy hoạch thành phố Thẩm Dương cho biết, đối với việc bảo tồn các kiến trúc như Nhà hát lớn Trung Sơn,... khả năng khôi phục chức năng nhà hát trong tương lai là không lớn, nhưng có thể cải tạo thành nhà bảo tàng, nhà văn hóa trên cơ sở đạt tiêu chuẩn phòng cháy chữa cháy..., phát huy giá trị độc đáo của kiến trúc lịch sử.

Giáo sư Lưu Á Thần cho biết, các kiến trúc thời Trung Hoa Dân Quốc là một nhân tố quan trọng cấu thành văn hóa thành cổ lịch sử Thẩm Dương, nếu không tích cực tận dụng thì sẽ mất đi ý nghĩa hiện thực bảo tồn. Đối với kiến trúc thời Trung Hoa Dân Quốc mà nói, nên phát huy ưu thế quần thể của kiến trúc, tiến hành khai thác sử dụng một cách có qui hoạch và vừa phải.