Làm thế nào để ứng phó hiện tượng "hỏa vượng bị nhiệt" sau tiết Hạ chí

Ngày 21/6 là tiết Hạ chí theo âm lịch, sau ngày Hạ chí, sẽ bước vào những ngày oi nóng nhất trong năm, rất nhiều người già và cao tuổi sẽ xuất hiện triệu chứng hỏa vượng bị nhiệt sau ngày Hạ chí, vậy, "hỏa nhiệt" là gì, có những biểu hiện gì trong lâm sàng?

"Hỏa vượng bị nhiệt" là câu tục ngữ trong dân gian, giải thích theo lý luận Trung y thì nó thuộc phạm trù chứng nhiệt, Trung y cho rằng, âm dương trong cơ thể con người mất cân bằng, thì nội hỏa thịnh vượng sẽ dẫn đến bị nhiệt. Trong cơ thể con người vốn có hỏa, nếu không có hỏa thì sự sống sẽ chấm dứt, đó tức là ngọn lửa sự sống. Song, hỏa nên duy trì trong phạm vi nhất định, trường hợp vượt phạm vi bình thường sẽ trở thành tà hỏa. Ví dụ như thân nhiệt của con người thông thường ở khoảng 37 độ C, nếu hỏa tăng bốc, xuất hiện chứng nội nhiệt, thì con người sẽ cảm thấy khó chịu, với những biểu hiện là mắt đỏ, mắt sưng, viêm loét mồm mép, nước tiểu vàng, đau răng, đau họng v.v, thời tiết khô hanh và thấp nhiệt càng dễ xuất hiện các triệu chứng trên.

Hỏa bất thường này lại được chia làm thực hỏa và hư hỏa, âm dương trong cơ thể con người vốn ở mức cân bằng, trường hợp thực hỏa chứng tỏ âm dương bình thường, nhưng dương ở trạng thái tăng năng; một trường hợp khác là dương bình thường, âm ít, đấy chính là hư hỏa. Ngoài ra, phần lớn chứng "thượng hỏa" tức bị nhiệt là chỉ vị trí xuất hiện biến chứng, ví dụ như vị hỏa có thể dẫn đến đau dạ dày, táo bón v.v, phế hỏa có thể xuất hiện các triệu chứng khạc ra máu, ho, đờm vàng ..., can hỏa thì có triệu chứng buồn bực, mất ngủ, đau tức bầu vú ở phụ nữ v.v. Đối với những người già và cao tuổi, chứng bị nhiệt phần lớn biểu hiện ở đầu và mặt, thực ra, cơ thể con người là một tổng thể gắn bó chặt chẽ với nhau, mỗi bộ phận cơ thể đều có biểu hiện triệu chứng ở mức độ khác nhau. Vậy, tà hỏa của con người đến từ đâu mà ra? Trung y cho rằng, phần lớn tà hỏa được sinh từ bên trong cơ thể, ví dụ như sức ép công tác và đời sống quá lớn, thường xuyên thức thâu đêm, ăn thực phẩm cay thì dễ sinh hỏa. Nguyên nhân bên ngoài có thể là một tác nhân, nói chung vẫn là do âm dương trong cơ thể mất cân bằng gây nên.

Biểu hiện trong lâm sàng của chứng bị nhiệt có cả chứng nhẹ và chứng nặng, trường hợp nghiêm trọng như say nắng, phần lớn là do nhiệt độ ngoài trời quá cao, thiếu nước, thời gian ở trong môi trường oi nóng quá lâu gây nên, có thể xuất hiện các triệu chứng sốt, thậm chí hôn mê, thuộc chứng hỏa nhiệt ngoại cảm điển hình. Nhưng chứng bị nhiệt mà chúng ta thường hay nhắc đến nói chung thuộc về chứng nhẹ, được Trung y coi là chứng nhẹ, có những biểu hiện là mắt đỏ, mắt sưng, lở loét mồm mép, nước tiểu vàng, đau răng, đau họng v.v. Đây là chứng bệnh thường gặp.

Thực hỏa: Má đỏ, mắt đỏ, môi khô, mồm khô, mồm đắng, khát nước, lở loét mồm lưỡi, sưng họng, đau họng, xuất huyết lợi răng, chảy máu cam, ù tai, điếc tai, mọc mụn, buồn bực, nước tiểu ít, táo bón, đại tiểu tiện ra máu, lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng, mạch khẩn.

Hư hỏa: Thường do nội thương và lao động quá sức gây nên, có thể chia làm âm hư hỏa vượng và khí hư hỏa vượng.

Âm hư hỏa vượng: Chủ yếu gồm những triệu chứng nóng ẩm, ra mồ hôi trộm, gầy guộc, mồm khô, họng khô, buồn bực, bất an, lưỡi đỏ, rêu lưỡi ít, mạch thưa.

Khí hư hỏa vượng: Chủ yếu gồm những triệu chứng như sốt nhẹ từ sáng đến trưa, sợ lạnh, sợ gió, đuối sức, hơi thở ngắn, lười nói, tự ra mồ hôi, nước tiểu trong, phân loãng, mạch yếu, lưỡi nhợt, rêu lưỡi mỏng.

Phương pháp chữa trị chứng bị nhiệt chủ yếu dùng Trung dược có công hiệu tư âm, thanh nhiệt giải độc, ví dụ như Thiên đông, Mạch đông, Huyền sâm, Nữ trinh tử, Hạ liên thảo..., thuốc thanh nhiệt tiết hỏa thường lựa chọn sử dụng thuốc giải độc tiêu sưng như: Đại hoàng, Hoàng liên, Hoàng Bách, Sơn Chi tử, Thạch cao, Kim ngân hoa, Đại thanh diệp...Bên cạnh đó, các liệu pháp như châm cứu, giác, tẩm quất, xoa bóp v.v cũng có tác dụng hỗ trợ rất tốt trong điều trị chứng bị nhiệt.

Trong đời sống hàng ngày, chuyên gia đề nghị, ít ăn thực phẩm cay, rán, hạn chế hút thuốc và uống rượu. Chứng bị nhiệt còn liên quan chặt chẽ với trạng thái tinh thần, vì vậy, cộng đồng người già và cao tuổi nên luôn duy trì tâm trạng vui vẻ, lạc quan, chính đây là vị thuốc "hạ hỏa" tốt nhất.