Cẩm nang giảm sốt của Trung y

Hẳn mọi người chúng ta đều từng có trải nghiệm về chứng sốt. Trong điều trị chứng sốt, Trung y và Tây y sẽ áp dụng phương pháp điều trị khác nhau, trong đó liệu pháp của Trung y đặc sắc hơn. Để tiện cho các bạn tìm hiểu phương pháp giảm sốt của Trung y, trước hết chúng ta có thể tìm hiểu qua một số hiện tượng trong đời sống hàng ngày, nếu chúng ta coi hiện tượng bệnh nhân sốt cao như nồi nước đun sôi, thì giảm sốt có nghĩa là làm thế nào để làm nguội nồi nước đun sôi đó? Phương pháp làm nguội rất nhiều, trong đó có ba phương pháp tiêu biểu nhất. Một là cần phải tắt lửa để giảm nhiệt, được gọi là rút củi đáy nồi; hai là mở nắp, hoặc không ngừng làm động tác khuấy để tăng cường tán nhiệt, được gọi là "dương thang chỉ phị" ( hạn chế canh tiếp tục sôi lên) ; ba là có thể đổ nước lã thậm chí cho đá vào nước đun sôi, được gọi là "nhiệt giả hàn chi". Thực ra, đây là ba phương pháp được áp dụng phổ biến nhất trong giảm sốt.

Phương pháp "Rút củi đáy nồi"

"Rút củi đáy nồi" gần giống như "phương pháp thông phủ tiết nhiệt", tức giảm nhiệt bằng thuốc vị đắng, tính hàn, thông đại tiện.

Phương pháp này thích hợp dùng cho chứng táo bón. Nếu bệnh nhân xuất hiện các chứng sốt cao, ra mồi hôi, đại tiện không thông, trướng bụng, đau bụng, thậm chí nói sảng, rêu lưỡi vàng, lưỡi gai, mạch trơn. Trường hợp này chẳng khác gì chất đầy củi dưới đáy nồi, hỏa vượng bốc mạnh, nếu rút củi sẽ có thể hạ nhiệt. Cho nên thường dùng đến các vị thuốc Đại hoàng, Mang tiêu, cũng có thể kết hợp với các vị thuốc thanh nhiệt, đạt mục đích thông đại tiện và tiết nhiệt, qua đó để hạ hỏa giảm sốt; trong khi đó thông đại tiện hạ hỏa, lại có thể giữ lại âm dịch, phương pháp này có nghĩa là đề phòng lửa cháy to đun cạn nước, cho nên, có lợi cho hạn chế thân nhiệt tăng cao và giảm sốt.

Phương pháp"Dương thang chỉ phị"

"Dương thang chỉ phị" ( hạn chế canh tiếp tục sôi lên) giống như phương pháp "sơ tán thoái nhiệt", có nghĩa là giảm sốt bằng thuốc vị cay, tính tán, chủ yếu bao gồm hai nội dung, một là liệu pháp giảm sốt bằng cách ra mồ hôi, thích hợp sử dụng cho chứng sốt có biểu hiện bên ngoài, lúc nóng lúc lạnh, không ra mồ hôi hoặc ra mồ hôi không nhiều. Dạng sốt này chủ yếu do tà khí bên ngoài thâm nhập gây nên, do tính tà khác nhau và thể chất của mỗi bệnh nhân một khác, cho nên lại chia làm chứng phong hàn và chứng phong nhiệt. Chứng phong hàn rất sợ lạnh, nói chung không ra mồ hôi, kèm theo chứng đau đầu, chân tay nhức mỏi, ngạt mũi, sổ mũi, không khát nước, không đau họng, mạch nổi mạch chậm; chứng phong nhiệt sốt rõ ràng, ra mồ hôi, kèm theo chứng đau đầu, khát nước, sưng họng, đau họng, mạch nổi mạch nhanh. Cần phải lựa chọn thuốc giảm sốt theo chứng hàn nhiệt khác nhau, ví dụ như chứng phong hàn thì lựa chọn sử dụng thuốc vị cay, tính ôn, như Ma hoàng, Quế chi, Khương hoạt...., chứng phong nhiệt thường hay dùng đến thuốc vị cay, tính mát, ra mồ hôi, ví dụ như Sài hồ, Thăng ma, Bạc hà....Chủ yếu thông qua ra mồ hôi để tán tà, song song với tà nhiệt tán ra ngoài thì chứng sốt sẽ giảm.

Tiếp theo là phương pháp thăng tán giảm sốt, thích hợp dùng cho bệnh nhân ứ nhiệt. Do nhiệt bị ứ trệ trong cơ thể, thường có biểu hiện bị sốt, buồn bực, mồm khô, nứt môi, mặt đỏ, viêm loét mồm lưỡi, lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng, mạch nhanh v.v, trường hợp này có thể tăng thêm Bạc hà, Thăng ma lượng vừa phải cho bài thuốc thanh nhiệt nhằm tăng cường công hiệu sơ tán thanh nhiệt, chính đây phù hợp với liệu pháp "hỏa uất phát chi" của "Hoàng đế Nội kinh". Song, điều cần phải lưu ý là, cho dù phương pháp giảm sốt bằng cách ra mồ hôi được sử dụng hết sức phổ biến và có tác dụng giảm sốt rất tốt, nhưng ra mồ hôi quá nhiều dễ tổn thương tân dịch, cho nên cần phải thận trọng đối với bệnh nhân cơ thể hư nhược.

Phương pháp "Nhiệt giả hàn chi"

"Nhiệt giả hàn chi" cũng là một trong những phương pháp giảm sốt thường dùng nhất trong Trung y, tức là giảm sốt bằng thuốc vị cam tính hàn hoặc vị đắng tính hàn.

Phương pháp này chủ yếu thích hợp dùng cho bệnh nhân bị sốt mà không sợ lạnh. Ví dụ như chứng nhiệt thịnh tân thương như sốt cao không giảm, ra mồ hôi nhiều, mồm khát, thèm muốn các thức ăn (uống) ướp lạnh, mạch mạnh và nhanh, trường hợp này không thích hợp áp dụng phương pháp giảm sốt bằng cách ra mồ hôi, nên giảm sốt bằng thuốc vị cam tính hàn, ví dụ như Thạch cao, Sinh địa, Mạch đông ..., trường hợp chứng nhiệt độc ngừng trệ với những biểu hiện sốt cao, buồn bực, mồm khô họng khô, táo bón, đi tiểu nóng rát, lưỡi đỏ, rêu lưỡi vàng, mạch mạnh và nhanh, trường hợp này cần phải giảm sốt bằng thuốc vị đắng tính hàn, trong đó có Hoàng liên, Hoàng cầm, Hoàng bách, Chi tử. Điều cần phải lưu ý là, phần lớn loại thuốc này đều vị đắng tính hàn, dễ tổn thương tỳ vị, nên sử dụng cho thích hợp.

Điều cần phải chỉ rõ là, ba liệu pháp kể trên đều thích hợp cho chứng thực nhiệt, không thích hợp dùng cho chứng hư nhiệt; có thể dùng riêng trong lâm sàng, dĩ nhiên, nếu kết hợp ứng dụng với tình hình cụ thể thì hiệu quả giảm sốt sẽ đạt hiệu quả càng tốt hơn. Ngoài ra, trường hợp sốt cao ra nhiều mồ hôi, Trung y không chủ trương giảm sốt bằng túi chườm lạnh, bởi vì không những không ra được mồ hôi, mà còn không lợi cho giảm sốt.