Làm thế nào để ứng phó với biến chứng bệnh tiểu đường

Bệnh tiểu đường là sát thủ lớn thứ hai chỉ đứng sau ung thư. Thế nhưng mối nguy hại này không phải đến từ bệnh tiểu đường, mà là biến chứng bệnh tiểu đường. Con số thống kê cho thấy, trong số người mắc bệnh tiểu đường, biến chứng cao huyết áp lên tới 12 triệu người, trong đó có 5 triệu người đột tử vì bệnh não, 6 triệu người mắc bệnh tim mạch vành, 450 nghìn người mù cả hai mắt, 500 nghìn người mắc chứng niệu độc. Do bệnh tiểu đường và biến chứng tiểu đường ngày càng đe dọa tới tinh thần và sức khỏe của con người, vì vậy, chúng ta cần phải tìm hiểu căn bệnh này, tìm thuốc và phương pháp tốt hơn nhằm đột phá vấn đề nan giải trên thế giới này.

Tại Trung Quốc, cứ trong 10 người thành niên thì có 1 người chẩn đoán ra bệnh tiểu đường, Trung Quốc đã thực sự trở thành "nước lớn về bệnh tiểu đường". Điều đáng sợ của bệnh tiểu đường không phải là khó kiểm soát lượng đường trong máu, mà là biến chứng tiểu đường. Theo dự đoán, trong 10 năm tới, tổng số ca tử vong bởi biến chứng bệnh tiểu đường sẽ tăng trên 50%, trong khi đó tỷ lệ tử vong ở các nước đang phát triển sẽ tăng trên 80%.

Biến chứng bệnh tiểu đường là biến chứng mãn tính thường thấy, cũng là biến chứng bệnh tiểu đường hậu quả khá nghiêm trọng. Nói chung, các chứng bệnh như bệnh chân, thận, mắt, não, tim, da, bệnh giới v.v là biến chứng của bệnh tiểu đường thường thấy nhất, cũng là nhân tố chủ yếu dẫn đến trường hợp tử vong trong người mắc bệnh tiểu đường. Về biện pháp phân chia bệnh tiểu đường với biến chứng bệnh tiểu đường như thế nào? Bác sĩ Tiêu Kiến Trung, Chủ nhiệm Khoa Nội tiết Bệnh viện Hữu nghị Trung-Nhật cho biết:

"Biến chứng bệnh tiểu đường có thể chia làm cấp tính và mãn tính, song biến chứng bệnh tiểu đường mãn tính là mối đe dọa lớn nhất. Biến chứng mãn tính lại phân chia cụ thể gồm biến chứng trực tiếp liên quan tới bệnh tiểu đường, cũng có tên gọi là biến chứng vi mạch như: Biến chứng võng mạc mắt, bệnh tiểu đường thận, bệnh tiểu đường thần kinh, hai là biến chứng mạch máu như bệnh tim mạch vành, mạch máu ngoại vi v.v.

Bệnh tiểu đường là một trong những nguyên nhân chủ yếu dẫn đến suy thận. Con số thống kê cho thấy, từ 10-20% người mắc bệnh tiểu đường chết vì suy thận. Bên cạnh đó, biến chứng bệnh tiểu đường võng mạc mắt là nguyên nhân chủ yếu dẫn đến mù mắt, đó là kết quả do mạch máu nhỏ võng mạc mắt bị tổn thương trong thời gian dài gây nên. Sau 15 năm mắc bệnh tiểu đường, khoảng 2% bệnh nhân mù mắt, khoảng 10% người bệnh thị lực suy giảm nghiêm trọng.

Bệnh tiểu đường là do bệnh thần kinh và giảm thiểu lưu lượng máu cùng gây nên, sẽ tăng thêm khả năng viêm loét ở chân, trường hợp nghiêm trọng sẽ dẫn đến cắt chi. Bên cạnh đó, bệnh tiểu đường còn sẽ tăng thêm rủi ro mắc bệnh tim và trúng phong. 50% người mắc bệnh tiểu đường chết vì bệnh tim mạch, trong đó kể cả bệnh tim và trúng phong.

Bác sĩ Tiêu Kiến Trung nói, đối với người mắc bệnh tiểu đường, ăn uống khoa học và hợp lý là điều kiện cơ bản trong chữa trị bệnh tiểu đường, là biện pháp điều trị quan trọng nhằm đạt tiêu chuẩn lượng đường trong máu và phòng chống biến chứng bệnh tiểu đường hữu quan. Giới thiệu một nguyên tắc chủ yếu nhất về hạn chế ăn uống của người mắc bệnh tiểu đường, bác sĩ Tiêu Kiến Trung nói.

"Lượng ca-lo là nhân tố then chốt nhất trong hạn chế ăn uống cho người mắc bệnh tiểu đường, ví dụ như người gầy cần phải tăng lượng ca-lo, người béo thì phải giảm lượng ca-lo, rồi mới lưu ý đến vấn đề chủng loại thực phẩm. Trong rất nhiều đồ ăn chủ yếu chỉ chứa đường đơn, dễ được dạ dày và đường ruột hấp thụ nhanh chóng, khiến lượng đường trong máu tăng nhanh, bên cạnh đó, ăn cháo cũng có thể hấp thu vào đường ruột một cách nhanh chóng, thực phẩm chứa nhiều chất béo và protein cao có thể ăn nhưng phải ăn uống thích hợp". Thập niên 80 thế kỷ 20, các nhà khoa học đã đề xuất lấy chỉ số đường thực phẩm làm cơ sở sinh lý học cho phân loại thực phẩm chứa chất đường. Chỉ số lượng đường thực phẩm là chỉ năng lực của loại thực phẩm nào đó có thể dẫn đến lượng đường trong máu cơ thể tăng cao, là tham số sinh học hữu hiệu đánh giá hiệu ứng lượng đường trong máu sau khi ăn cơm. Có thể phân loại thực phẩm chứa hydro cacbon theo giá trị chỉ số lượng đường trong máu. Nói chung chỉ số lượng đường trong máu thấp hơn 55 là được coi là thực phẩm với chỉ số lượng đường thấp, chỉ số lượng đường trong máu từ 55-57 được coi là thực phẩm chứa lượng đường vừa, chỉ số lượng đường trong máu cao hơn 75 là thực phẩm chứa lượng đường cao.

Kết quả nghiên cứu cho thấy, các thực phẩm chứa lượng đường cao sau khi đi vào dạ dày và đường ruột rất dễ tiêu, tỷ lệ hấp thụ cao, khiến lượng đường trong máu sau khi ăn cơm tăng với mức khá lớn; thực phẩm chứa lượng đường thấp dừng lại trong dạ dày và đường ruột khá dài, tỷ lệ hấp thụ thấp, mức tăng lượng đường trong máu sau khi ăn cơm tương đối thấp. Ngoài ra, dạng vật lý của thực phẩm cũng gây ảnh hưởng tới chỉ số lượng đường trong tình hình trọng lượng gạo như nhau, chỉ số lượng đường trong cơm và cháo chênh lệch rất nhiều. Thực phẩm thể lỏng có thể nhanh chóng đi vào dạ dày và đường ruột, cho nên lượng đường trong máu cũng tăng rõ rệt.

Đối với những thực phẩm chứa lượng đường cao và dẫn đến lượng đường trong máu tăng cao ở mức khá lớn, liệu có bị rút khỏi thực đơn ăn uống của người bệnh tiểu đường hay không? Chính vì vậy, một khái niệm mới đã được đưa vào lĩnh vực điều trị ăn uống cho người bệnh tiểu đường, khái niệm mới này được gọi là "thực phẩm chứa lượng đường trong máu", với ngụ ý là qua kết hợp số lượng và chất lượng của hydrat cac-bon trong cơ thể để đánh giá hiệu ứng của tổng lượng đường của thực phẩm, tránh đánh giá đơn thuần và phiến diện hiệu ứng tổng lượng đường của thực phẩm bằng chỉ số lượng đường trong máu cao hay thấp. Vì vậy, khái niệm thực phẩm chứa lượng đường càng có thể đánh giá toàn diện khả năng thực phẩm dẫn đến lượng đường trong máu tăng cao sau khi ăn cơm so với chỉ số lượng đường trong máu trước đây. Nói chung, thực phẩm chứa lượng đường cao trên 20 được coi là thực phẩm chứa lượng đường trong máu cao, thực phẩm chứa lượng đường từ 11-19 được xác định là thực phẩm chứa lượng đường trong máu ở mức trung bình, lượng đường thấp hơn 10 được coi là thực phẩm chứa lượng đường trong máu thấp. Nếu thực phẩm chứa lượng đường càng cao, thì hấp thụ trọng lượng thực phẩm như nhau sẽ gây ảnh hưởng càng nghiêm trọng đối với lượng đường trong máu sau khi ăn cơm.

Ví dụ như dưa hấu, chỉ số lượng đường của dưa hấu là 72, chỉ số lượng đường trong máu khá cao, trong 100 gam dưa hấu chứa 5,5 hydrat cac-bon, trường hợp ăn 100 gam dưa hấu sẽ chứa 3,96 lượng đường trong máu sau khi ăn. Vì vậy, trường hợp ăn 100 gam dưa hấu sẽ không gây ảnh hưởng lớn cho người mắc bệnh tiểu đường, nhưng nếu một lần ăn 1000 gam dưa hấu, trường hợp chỉ số lượng đường trong máu chiếm 19,8, thì sẽ gây ảnh hưởng khá lớn đối với lượng đường trong máu sau khi ăn cơm của người mắc bệnh tiểu đường.

Điều này cho thấy, người mắc bệnh tiểu đường có thể đưa những thực phẩm chứa lượng đường cao vào thực đơn. Miễn là nghiêm khắc kiểm soát trọng lượng thực phẩm, người mắc bệnh tiểu đường có thể dùng bất cứ thực phẩm gì. Kết cấu thực phẩm kết hợp chỉ số lượng đường trong máu và thực phẩm chứa lượng đường trong máu có ý nghĩa quan trọng đối với hạn chế và ổn định một cách hữu hiệu lượng đường trong máu sau khi ăn cơm cũng như giảm thiểu các biến chứng liên quan tới bệnh tiểu đường. Ngoài lựa chọn và phối hợp thực phẩm một cách hợp lý ra, đề phòng và kiểm soát bệnh tiểu đường là điều hết sức quan trọng trong việc ứng phó biến chứng bệnh tiểu đường. Bác sĩ cho biết:

"Nếu muốn giảm thiểu biến chứng bệnh tiểu đường, thì phải đề phòng bệnh tiểu đường trước khi phát sinh, sau khi mắc bệnh tiểu đường phải luôn khống chế lượng đường trong máu và những rủi ro về tim mạch, tránh và làm dịu tốc độ phát sinh bệnh tiểu đường, đây là điều hết sức quan trọng".

Bác sĩ còn cho biết, vận động thích hợp có tác dụng khá trong đề phòng biến chứng bệnh tiểu đường, cho nên cần phải kiên trì tập thể dục. Tốt nhất tập thể dục nơi có đủ ô-xi, ví dụ như đi nhanh, chạy chậm, đạp xe, bơi lội v.v, tránh động tác mạnh như đua chạy, cử tạ. Trường hợp xuất hiện biến chứng tim, thận nghiêm trọng nên lựa chọn vận động thích hợp với tình hình của mình.

Bên cạnh đó, người mắc bệnh tiểu đường nên ăn uống theo chế độ và có quy luật, kiểm tra đáy mắt, điện tâm đồ, thận, hệ thống thần kinh và chân để sớm phát hiện biến chứng và điều trị sớm, một khi xuất hiện biến chứng bệnh tiểu đường thì phải kiềm chế lượng đường trong máu và tiến hành điều trị một cách tích cực.