Phương pháp chẩn đoán và điều trị chứng lệch đĩa đệm cột sống

Trong suốt cả cuộc đời, hẳn ai cũng từng bị đau lưng, đau chân v.v, chỉ là mức đau, vị trí đau và thời gian đau khác nhau mà thôi. Trong trường hợp đau lưng và đau chân, chứng lệch đĩa đệm cột sống chiếm tỷ lệ khá cao, lệch đĩa đệm cột sống là chứng bệnh gì? Gây phương hại gì đối với sức khỏe? Chúng ta nên đề phòng và điều trị như thế nào? Giáo sư Lưu Trung Quân, Chủ nhiệm Khoa Xương Bệnh viện số 3 Trường Đại học Bắc Kinh cho biết:

Trong suốt cuộc đời mình, 80% người đều từng bị đau lưng. Trong đó lệch đĩa đệm cột sống là tên bệnh được nghe nhiều nhất, lệch đĩa đệm cột sống còn liên quan chặt chẽ tới chứng đau dây thần kinh tọa. Chứng lệch đĩa đệm cột sống là một trong những chứng bệnh thường thấy nhất của con người. Đĩa đệm cột sống bình thường chẳng khác gì xăm lốp, xung quanh là vòng chất xơ bền chắc như cao su, bao bọc trong vòng xơ được gọi là cốt tủy, là loại chất rất mềm, chứa nhiều nước, như không khí trong xăm lốp đóng vai trò duy trì sức căng của đĩa đệm cột sống, tránh làm hỏng chất xơ.

Đĩa đệm cột sống già hóa do tuổi tác và chấn thương gây nên rồi dẫn đến chứng mất nước, dần dần bị bẹp như xăm lốp bị xì hơi, cuối cùng vòng xơ bị hỏng, cốt tủy lồi ra bởi "xì hơi", cốt tủy lồi ra sẽ đè trên dây thần kinh tọa và dây thần kinh lưng, dẫn đến đùi bị đau tê và đau lưng. Cũng như chứng viêm khớp, thực ra đây cũng là một hình thức lão hóa và suy thoái của con người với sự biểu hiện dữ dội mà thôi, hơn nữa nói chung đều do tập thể dục mạnh quá và khuân vác đồ nặng quá gây nên.

Cho dù chứng lệch đĩa đệm cột sống liên quan tới hoạt động của lưng và tuổi tác tăng cao, nhưng đây không phải là toàn bộ nguyên nhân. Bởi vì trong lâm sàng, phần lớn chứng lệch đĩa đệm cột sống đều không có bệnh án bị chấn thương rõ ràng, rất nhiều bệnh nhân là người lao động trí óc và thanh niên. Vậy chủ yếu do nguyên nhân gì dẫn đến chứng lệch đĩa đệm cột sống đa phát và trẻ hóa. Bác sĩ Lưu Trung Quân nói:

"Chứng lệch đĩa đệm cột sống xuất hiện xu hướng trẻ hóa liên quan tới thay đổi lối sống và phương thức làm việc, đồng thời cũng liên quan tới sự thay đổi tình trạng đời sống hiện nay của chúng ta. Trước kia người ta không ngồi lâu như ngày nay, đặc biệt kể từ khi máy tính ra đời, nói chung các bạn trẻ hàng ngày đều ngồi trước máy tính mấy tiếng đồng hồ, thậm chí mười mấy tiếng đồng hồ, vì vậy, cột sống rất dễ xảy ra vấn đề bởi vì phải chịu lực trong thời gian dài. Hơn nữa, ngày trước phương tiện đi lại của chúng ta chủ yếu bằng hai chân hoặc đạp xe, hiện nay ai nấy đều ngồi ô-tô hoặc lái xe, đây cũng là một nguyên nhân dẫn đến chứng lệch đĩa đệm cột sống đa phát".

Bác sĩ Lưu Trung Quân nói, xã hội ngày nay, lối sống của người ta đã thay đổi rất nhiều, thời gian hội họp, ngồi trước máy tính, lái xe, ngồi xe ô-tô v.v ngày càng nhiều, tiết tấu làm việc tăng nhanh, trong khi đó thời gian tập luyện sức khỏe thì ngày càng ít. Vì vậy, ngày càng nhiều người đã xuất hiện các chứng cơ bắp lưng bị tổn thương và cột sống "già hóa". Chính đây là nguyên nhân trực tiếp làm cho chứng lệch đĩa đệm cột sống tăng cao và trở nên "trẻ hóa".

Những nguyên nhân khác dẫn đến lệch đĩa đệm cột sống là gì? Trước hết là vì khi lưng bị tổn thương, chấn thương hoặc bị vẹo, cốt tủy của đĩa đệm cột sống di chuyển về phía sau, làm cho lệch đĩa đệm cột sống. Bên cạnh đó, khi lưng phải gánh vác quá nặng, khom lưng làm việc trong thời gian dài như công nhân mỏ than, công nhân xây dựng, khom lưng bê đồ nặng trong thời gian dài, cũng sẽ dẫn đến vòng xơ đĩa đệm cột sống bị nứt. Ngoài ra, người lái xe ô-tô và máy kéo vì ngồi trong buồng lái rất lâu trong trạng thái bị sóc, đĩa đệm cột sống chịu sức ép quá lớn, làm cho đĩa đệm cột sống bị suy thoái và lồi ra. Trạng thái chấn động cũng gây ảnh hưởng tới dinh dưỡng của đĩa đệm cột sống, sự tác động đối với vi mạch máu cũng tăng nhanh lệch đĩa đệm cột sống.

Chính do chứng lệch đĩa đệm cột sống là căn bệnh thường thấy và đa phát, cộng đồng có rủi ro cao ở độ tuổi 20-50 đều tự cho rằng mình còn khỏe trẻ, đó chỉ là căn bệnh nhỏ, cho nên hoàn toàn không coi trọng, không đề phòng và không điều trị. Thực ra, lúc này sức khỏe đã xuất hiện biến đổi một cách lặng lẽ. Đến khi ảnh hưởng tới công tác, đời sống và không cử động được nữa mới đi kiểm tra, chụp CT và khám bác sĩ chuyên gia, nhưng đã đến lúc rất khó chữa. Vậy chứng lệch đĩa đệm cột sống có triệu chứng gì để nhắc nhở chúng ta hay không? Bác sĩ Lưu Trung Quân nói:

"Khi xuất hiện triệu chứng đau lưng, cần phải lưu ý liệu có phải đĩa đệm cột sống xuất hiện vấn đề hay không. Chứng lệch đĩa đệm cột sống kèm theo một số triệu chứng đặc biệt, ví dụ như đùi và bắp chân đều cảm thấy đau tê, điều này chứng tỏ đã gây ảnh hưởng tới các mô dây thần kinh của lưng" .

Đau lưng là chứng xuất hiện sớm nhất của phần lớn người mắc bệnh lệch đĩa đệm cột sống, chiếm tới khoảng 91%, chứng đau lưng còn có thể ảnh hưởng tới mông. Nhưng do triệu chứng chưa phát triển đến mức nghiêm trọng, cho nên chưa thể dẫn đến sự coi trọng đúng mức của rất nhiều người.

Trong khi đó, đau dây thần kinh tọa là triệu chứng điển hình của người mắc bệnh lệch đĩa đệm cột sống, chiếm khoảng 97%. Đau dây thần kinh tọa thường đau lan tỏa lưng dưới, phía sau đùi, bắp chân ngoài và chân. Rất nhiều người bệnh thậm chí một số bác sĩ thiếu kinh nghiệm đều cho rằng chứng đau này là xảy ra chứng bệnh ở đùi, vì thế bỏ lỡ thời cơ điều trị khiến chứng bệnh nặng hơn. Một số người bệnh còn có biểu hiện trong lâm sàng là cảm thấy đau hơn khi tăng thêm áp lực ở bụng bởi hắt hơi và bị ho.

Một số ít người bệnh do cốt tủy tụt ra bên ngoài ống tủy, trong ống tủy có dây thần kinh đuôi ngựa chủ quản đại tiểu tiện, dây thần kinh đuôi ngựa bị chèn ép có thể gây ảnh hưởng tới đại tiểu tiện, sự cảm giác của bộ phận sinh dục và chức năng sinh dục suy giảm. Có người do cốt tủy chèn ép gốc dây thần kinh trong thời gian quá dài, làm cho cơ bắp chân bị teo, chức năng vận động của cổ chân và ngón chân bị trở ngại v.v.

Chúng ta nên làm như thế nào để đề phòng chứng lệch đĩa đệm cột sống trong đời sống hàng ngày, bác sĩ Lưu Trung Quân cho rằng, Một là phải đứng và ngồi đúng tư thế. Nếu cột sống không thẳng sẽ làm cho sức chịu đựng của cột sống không đồng đều, đó là nguồn gốc tiềm ẩn dẫn đến lệch đĩa đệm cột sống. Đứng và ngồi đúng tư thế  có nghĩa là "thẳng như cây thông, vững như chiếc chuông", ưỡn ngực, lưng thẳng đứng, bằng phẳng. Không nên duy trì một tư thế trong thời gian dài, cần phải hoạt động tại chỗ và hoạt động phần eo để làm dịu chứng mỏi lưng.

Ngoài ra, khi làm động tác đùi và lưng trong tập thể dụchàng ngày không nên quá mạnh, bằng không không những không đạt được hiệu quả như ý muốn, mà còn dẫn đến lệch đĩa đệm cột sống. Khi bê đồ nặng trước hết phải ngồi xổm rồi mới từ từ đứng dậy. Bác sĩ Lưu Trung Quân còn đặc biệt nhắc nhở bệnh nhân tuổi cao rằng:

"Trước hết cần phải giảm bớt thời gian ngồi, hai là kiềm chế tăng cân, đây là biện pháp bảo vệ cột sống rất tốt".

Đối với những người mắc bệnh lệch đĩa đệm cột sống, ngoài điều trị định kỳ ra, chăm sóc trong đời sống hàng ngày cũng là điều hết sức quan trọng, ví dụ như nằm giường cứng có thể giảm thiểu sức chịu đựng của đĩa đệm cột sống. Hai là phải giữ ấm cho phần eo.Về ăn uống, bác sĩ đề nghị ăn nhiều thực phẩm chứa lượng canxi cao, ví dụ như sữa bò,sản phẩm chế biến từ sữa, tôm tép, rong biển, tương vừng, các loại đậu chế biến từ đỗ v.v.