Người trông nom "Viên đá quí màu xanh" cao nguyên

Tại huyện Lệ Ba tỉnh Quí Châu miền tây nam Trung Quốc có một nơi tên là Mậu Lan với ý nghĩa là "Hoa Lan nở rộ". Ở đây có rất nhiều loại hoa Lan hoang dã, tổng cộng hơn 137 loại, từng được cơ quan truyền thông bình chọn là "Một trong mười cánh rừng đẹp nhất của Trung Quốc".

Chúng tôi nhìn thấy cánh rừng hoa, tôi công tác ở đây nhiều năm nhưng trước đây không thấy hoa nở. Có một năm, Viện sĩ Hàn lâm đến phát hiện một bông hoa cảm thấy hiếm có và kỳ lạ, nhắc chúng tôi chú ý, rốt cuộc xác định là một loại hoa mới. Đây là một loại hoa đặc biệt của Mậu Lan chúng tôi, đặt tên là "Mậu Lan Mã Lan".

Người thuyết minh giới thiệu làu làu này chính là ông Nhiễm Cảnh Thừa, Cục Trưởng quản lý Khu bảo tồn Mậu Lan. Cục Trưởng Nhiễm Cảnh Thừa giới thiệu, Mậu Lan có địa hình đá vôi điển hình. Do khí hậu ấm áp ẩm ướt, nghìn tỉ năm đã hình thành rừng nguyên sinh Karst nhiệt đới Trung Á hiếm có của Trung Quốc, thậm chí của thế giới, là "Ốc đảo" quí báu địa mạo Karst nằm ở 25 độ vĩ bắc địa cầu, có diện tích rộng nhất, bảo tồn hoàn chỉnh nhất và nguyên sinh nhất, được tôn vinh là "Viên đá quí màu xanh trên thắt lưng địa cầu".

Ông Nhiễm Cảnh Thừa nói, Mậu Lan là cánh rừng mọc trên đá vôi, có rất nhiều thực vật mọc trên nham thạch, rễ cây tiết ra chất đặc biệt làm bào mòn những vết hằn trên nham thạch.

Đây là kỳ quan điển hình nhất về đá vôi của Mậu Lan, phần gốc rễ cây hoàn toàn không có đất, mà là dựa vào rễ cây sau khi gặm mòn đá, bám rễ vào khe đá. Cây cối sinh trưởng cũng rất chậm chạp, một cây thân to đường kính bằng miệng bát cũng phải mất hơn trăm năm. Do nằm ở nơi hẻo lánh, giao thông bất tiện, rừng tự nhiên Mậu Lan được bảo tồn hoàn hảo.

Năm 1984, Mậu Lan được đưa vào Khu bảo tồn thiên nhiên. Hơn 20 năm trước, ông Nhiễm Cảnh Thừa vừa mới tốt nghiệp đại học đến Mậu Lan làm công tác nghiên cứu khoa học vào bảo vệ rừng thiên nhiên suốt đến nay đã 23 năm. Khi mới đến Mậu Lan, do nằm ở Khu vực miền núi hẻo lánh, môi trường sinh hoạt và nghiên cứu khoa học rất gian khổ, đi sâu khảo sát nghiên cứu khoa học rừng nguyên sinh trong thời gian dài, ông Nhiễm Cảnh Thừa nhiều lần giáp mặt với thần chết. Lần nguy hiểm nhất là lúc mới đến Mậu Lan không bao lâu liền bị rắn hổ mang cho biết tay. Núi ở đây rất dốc, đều là những tảng đá lớn, ông Thừa vừa trèo vừa hái tiêu bản. Ai biết đâu phía trước có một con rắn hổ mang. Đầu ông vừa vươn lên phía trước thì con rắn ngóc đầu phun nọc độc, mắt ông lúc ấy bị phun ướt. Lúc ấy ông Thừa trèo nửa chừng không dám bỏ tay, bỏ tay ra sẽ rơi ngã chết ngay, tôi lên tiếng gọi, mọi người mới trèo lên từ từ đưa tôi xuống. Khoảng hơn 20 phút thì mặt tôi xưng húp, có phần hôn mê, cũng may có mang theo thuốc chữa rắn cắn. Lần ấy nếu không có người khác thì tôi toi mạng rồi.

Khu bảo tồn Mậu Lan thành lập hơn 20 năm qua, chính là tốp Nhân viên nghiên cứu khoa học cần cù tận tụy như ông Thừa, họ khảo sát thực địa không sợ nguy hiểm, nhiều động thực vật quí hiếm đứng trước nguy cơ tuyệt chủng được từng bước phát hiện. Đến nay đã phát hiện 1203 loại thực vật có mạch bó, 42 loại thực vật đặc biệt, 2028 loại động vật, 5 loại động vật đặc biệt. Năm 1996, Khu bảo tồn Mậu Lan được đưa vào hệ thống Khu bảo tồn khoanh vùng sinh vật Tổ chức Giáo dục Khoa học Văn hóa Liên Hợp Quốc.

Đương nhiên, có di sản là việc không dễ dàng, bảo tồn di sản lại là việc càng khó khăn. Do điều kiện thiên nhiên và nguyên nhân lịch sử, nhân dân địa phương sinh sống trong Khu bảo tồn rất nghèo khó.

Để cho nhân dân địa phương tìm con đường đi lên khá giả, Khu bảo tồn Mậu Lan học tập kinh nghiệm tiên tiến quốc tế, bắt đầu đi con đường "Du lịch sinh thái". Trong quá trình triển khai "Du lịch sinh thái", quan niệm qui hoạch tổng thể và phát triển liên tục đòi hỏi mất nhiều công sức xây dựng và hoàn thiện. Khu bảo tồn trăm phương nghìn kế nghĩ biện pháp tìm ra con đường làm ăn khá giả mới cho nhân dân địa phương, đan lát hàng tre nứa là một trong những biện pháp. Hiệp hội đan lát tre nứa Lệ Ba thành lập năm 2009 đã cử người đi Tứ Xuyên học tập kỹ thuật đan lát tre nứa, trở về phổ biến cho nhân dân Khu bảo tồn thiên nhiên Mậu Lan.

Đa số các Khu bảo tồn thiên nhiên của Trung Quốc đang đứng trước thách thức là vừa bảo vệ tốt sinh thái thiên nhiên, lại nâng cao mức sống cho nhân dân địa phương. Trung Quốc hiện nay có hơn 300 Khu bảo tồn thiên nhiên cấp Quốc gia các loại như rừng, biển, thảo nguyên.v.v..., đa số đều là những khu vực kinh tế kém phát triển, trong đó có 29 Khu bảo tồn được đưa vào hệ thống Khu bảo tồn khoanh vùng người và sinh vật Thế giới, 142 Khu bảo tồn được đưa vào hệ thống Khu bảo tồn khoanh vùng sinh vật Trung Quốc.

Ông Vương Đinh, Tổng thư ký Ủy ban Quốc gia khoanh vùng người và sinh vật Trung Quốc giới thiệu : Mục đích chủ yếu của khoanh vùng người và sinh vật Trung Quốc là giúp đỡ các Khu bảo tồn có thể triển khai công tác tốt hơn nữa, bảo vệ môi trường sinh thái thiên nhiên tốt hơn, cuối cùng thực hiện người và thiên nhiên chung sống hài hòa, Khu bảo tồn và các khu vực xung quanh chung sống hài hòa, đây là phương hướng mà chúng tôi nỗ lực không mệt mỏi.