Một vài kiến thức về dưỡng sinh trong mùa thu

Nghe Online

Hiện nay Bắc bán cầu đang là mùa cuối thu, mùa thu khô ráo, nhiệt độ chênh lệch giữa ban ngày và ban đêm rất lớn, mọi người  hay xuất hiện những triệu chứng khó chịu như ho, viêm loét mồm lưỡi v.v. Y học cổ truyền Trung Quốc cho rằng, mùa thu phải coi trọng dưỡng sinh, làm cân bằng âm dương để đạt mục đích chăm sóc sức khỏe. Trong chương trình Khoa học và Đời sống hôm nay, Yến Hoa xin mời chuyên gia khoa nội Trung Y nổi tiếng Trung Quốc Lưu Xương Nghệ giới thiệu một số kiến thức về dưỡng sinh và chăm sóc sức khỏe trong mùa thu cũng như phương pháp dự phòng và chữa trị bệnh thường thấy trong mùa thu.

Lý luận Trung Y cho rằng, thời tiết mùa thu tương đối khô, không khí khô rất dễ tổn hại tới phổi, có thể xuất hiện các triệu chứng mồm khô, mũi khô, ho khan, ít đờm, táo bón, đuối sức, gầy dộc, thậm chí ho khan rớm máu. Bác sĩ Lưu Xương Nghệ cho biết, đề phòng mùa thu khô nên uống nhiều nước; về ăn uống cũng phải để ý, lấy thực phẩm dưỡng âm nhuận khô là chính, có thể dùng một số thực phẩm có tác dụng sản sinh nước bọt.

"Dùng một số thực phẩm dưỡng âm, ví dụ như Mã Đề, Bách Hợp, bột Sen, hạt Sen, Ngân Nhĩ, Lê, Hạnh Nhân, mật Ong, Chuối, quả Ki-ri đều có công hiệu mát, nhuận khá tốt. Mùa thu rau quả rất nhiều, chúng ta có thể dùng một cách vừa phải. Cũng có thể dùng một số Trung Dược được bào chế sẵn, cũng có thể dùng Mạch Đông, Cát Ngạnh và Cam Thảo pha nước uống".

Trung Quốc có câu tục ngữ nói rằng "Mùa xuân giữ ấm mùa thu để lạnh", có nghĩa là mặc dù nhiệt độ mùa thu bắt đầu se lạnh, nhưng đừng nên tăng thêm quần áo vội. Để cho cơ thể thích ứng với sự kích thích của trời lạnh một cách thích hợp, như vậy sẽ có lợi cho rèn luyện khả năng chống lạnh và nâng cao tính thích ứng của cơ thể đối với nhiệt độ thấp. Chuyên gia đồng thời nêu rõ, biện pháp thích ứng kể trên cần phải áp dụng đúng mức, nhiệt độ ban ngày và ban đêm trong mùa thu chênh lệch khá nhiều và luôn thay đổi, không nên tham lạnh mà mặc quá ít , cần phải tăng giảm quần áo theo sự biến đổi của thời tiết, tránh cảm gió lạnh.

Bác sĩ Lưu Xương Nghệ còn nói, dưỡng sinh trong mùa thu nên ngủ sớm dậy sớm, bên cạnh đó phải chú ý thông gió. Mùa thu trời cao nắng đẹp, nên thường xuyên tham gia hoạt động ngoài trời, ví dụ như đi bộ, chạy, leo núi, đánh bóng, còn có thể đi du lịch ở ngoại thành, tham gia hoạt động hái quả ở nông thôn. Khi triển khai hoạt động ngoài trời, nên tập hít thở mạnh để tăng cường chức năng phổi.

Mùa thu cũng là mùa dễ xảy ra một số bệnh tật với các triệu chứng như ho, ít đờm, môi khô, mũi khô, họng khô, da khô v.v. Bác sĩ Lưu Xương Nghệ hướng dẫn làm dịu các triệu chứng đó bằng một số thực phẩm chế biến đơn giản như sau:

"Có thể dùng quả Lê, Mã Đề, Lư Căn tươi, Mạch Đông tươi và củ Sen vắt nước uống, có công hiệu khá về nhuận phổi và chữa trị các chứng ho, khát nước, mồm khô, mũi khô. Ngoài ra, dùng Bách Hợp tươi, Hạnh Nhân và gạo cùng nấu cháo, cho thêm đường phèn vừa phải là được. Mỗi ngày uống hai ba lần, món cháo này thích hợp các chứng ho khan, ít đờm, táo bón. Củ cải xanh rửa sạch, thái sợi, đun nước, cho thêm ít mật Ong và đường phèn uống thay bằng uống nước trà, có công hiệu nhuận phổi trị ho".

Bác sĩ Lưu Xương Nghệ còn cho biết, trường hợp triệu chứng nhẹ có thể điều trị bằng các món ăn, trường hợp triệu chứng nặng cần phải dùng thuốc theo sự hướng dẫn của bác sĩ, một số thuốc bào chế sẵn có hiệu quả rất tốt. Ví dụ như thuốc dưỡng âm thanh phổi dạng si-rô có thể chữa trị chứng mồm khô lưỡi khô; Thu Lê Cao tức dạng thuốc kem chế biến bằng quả Lê cũng có công hiệu nhuận phổi sản sinh nước bọt, thanh nhiệt tiêu đờm.

Chán ăn là một trong những bệnh thường thấy trong mùa thu, đặc biệt xảy ra trong trẻ em rất nhiều. Nếu hiện tượng chán ăn kéo dài, thậm chí ác cảm với đồ ăn, giảm lượng ăn một cách rõ rệt, cứ thế kéo dài trên hai tháng thì rất có thể trở thành chứng chán ăn. Trung Y cho rằng, ăn không theo chế độ sẽ phương hại tới tỳ,vị, làm suy giảm chức năng tiêu, sẽ xuất hiện các triệu chứng ăn không ngon miệng hoặc không muốn ăn, trường hợp nghiêm trọng còn xuất hiện các triệu chứng người mệt, thái độ lạnh nhạt không sôi nổi.

Chuyên gia đề nghị, muốn đề phòng chứng chán ăn, cần phải ăn uống đúng chế độ, không ăn vặt, không kén ăn, ít ăn đồ ngọt, các món ăn phải phong phú đa dạng, dinh dưỡng cân bằng; trước khi ăn cơm đừng uống nhiều nước và ăn vặt, đồ ăn quá mát và nguội dễ tổn thương chức năng tỳ và dạ dày. Trong khi đó còn phải tăng thêm hoạt động ngoài trời một cách vừa phải, tăng cường hoạt động của đường ruột và dạ dày, như vậy có lợi cho ăn ngon miệng. Bác sĩ Lưu Xương Nghệ kiến nghị, những người chán ăn có thể làm vài món thức ăn có tác dụng điều trị và tẩm bổ sức khỏe để điều chỉnh chức năng tỳ, vị, để cho ăn ngon miệng.

"Bánh Mạch Nha-Sơn Tra: Cho các nguyên liệu Mạch Nha, Sơn Tra, Sơn Dược, Kê Nội Kim tức mề gà và gạo vào chảo cùng sao chín, đập thành dạng vụn trộn đều với đường kính, cho thêm ít mật Ong, ép thành bánh, món này có thể dùng thường xuyên".

Bên cạnh đó, có thể uống nước cà chua và nước gừng. Lượng nước cà chua vừa phải, pha với nửa thìa nước gừng, mỗi ngày dùng 2-3 lần, có công hiệu kiện tỳ, khai vị.

Bước sang mùa thu, không khí khô ráo, làm cho người ta dễ bị nhiệt, rất nhiều người sẽ xuất hiện các triệu chứng viêm loét mồm lưỡi, niêm mạc mồm bị sưng, lở loét v.v. Chuyên gia cho biết, dùng nước trà đặc súc miệng có công hiệu chữa trị viêm loét mồm lưỡi, mỗi ngày trên 10 lần, có thể thanh nhiệt giải độc, tiêu sưng giảm đau, cũng có thể dùng Trung dược thành phẩm dạng viên như thuốc viên Ngưu Hoàng giải độc v.v. Cháo Tâm Sen lá Sen theo sự giới thiệu của bác sĩ Lưu Xương Nghệ cũng là phương pháp đơn giản thực dụng. Bác sĩ cho biết:

"Dùng tâm Sen, lá Sen, hoa Cúc, Cam Thảo sắc nước, lọc bã lấy nước để riêng, đợi cháo nhừ cho thêm số nước trên và đường phèn lượng vừa phải, lần lượt dùng trong bữa sáng và bữa tối".

Bác sĩ Lưu Xương Nghệ còn nhắc nhở những người viêm loét mồm lưỡi, đặc biệt cần phải giữ gìn vệ sinh miệng, tốt nhất súc miệng trong khoảng 1 tiếng sau khi ăn cơm, ăn nhiều rau xanh và hoa quả tươi, tránh ăn các thực phẩm quá nóng, quá mặn, quá chua và kích thích mạnh.