Mùa hoa Hòe nở rộ, Bắc Kinh tựa tuyết bay

Các bạn thính giả và cư dân mạng thân mến, hoan nghênh quý vị và các bạn thưởng thức Văn nghệ cuối tuần trên sóng và trên mạng CRI do Ngọc Ánh thực hiện.

Ca khúc: Hương thơm hoa Hòe

Lại đến mùa hoa Hòe đưa hương

Gợi ký ức trong trắng tuổi thơ

Đám bạn nhỏ biệt vô âm tín

Bất giác khiến lòng mình cảm thương

Lại đến mùa hoa hòe đưa hương

Người tình hỡi đang ở nơi nao

Trong mùa hoa nở đưa hương này

Gợi nhớ đêm ấm áp ngày nào

Hòe quê hương tuổi thơ của tôi

Người yêu trên thuyền chở hoa Hòe

Lòng đầy ắp hương hoa ngọt ngào

Lại đến mùa hoa Hòe đưa hương

Gợi ký ức trong trắng tuổi thơ.

Các bạn vừa nghe ca khúc "Hương thơm hoa Hòe"

do ca sĩ Tạ Quân trình bày.

Đối với người dân Bắc Kinh mà nói, hầu như ai nấy cũng đều có tình cảm đặc biệt đối với gốc cây hòe, mùa hạ là mùa mưa của Bắc Kinh, và cũng là mùa hoa hè nở rộ, mỗi trận mưa hè làm rụng nhiều chùm hoa hòe trắng tinh, hoa rơi lả xả xuống mặt đất tựa hoa tuyết trắng giăng đầy, cho nên người Bắc Kinh thường ví von đây là cảnh mưa hoa hòe hoặc cảnh rơi tuyết hoa hoè. Trong chương trình Văn nghệ cuối tuần CRI đêm nay, Ngọc Ánh xin mạn đàm với các bạn về cây hòe, hoa hoè, loài cây tượng trưng của thành phố Bắc Kinh.

Cây hoa hòe là còn có tên gọi là Tử Hòe, Gia Hòe, đây là loại cây thân gỗ họ đậu có thân cây thẳng cao lớn, chỏm lá tròn, cành cong queo, lá kép, cụm hoa hình chùy ở đầu cành, tràng hoa hình bướm màu trắng ngà. Ðài hoa hình chuông, màu vàng xám. Quả hòe loại đậu, không mở, dày và thắt nhỏ lại ở giữa các hạt. Nụ hoa hình trứng, có cuống nhỏ, ngắn, một đầu hơi nhọn, dài 3 – 6mm, rộng 1 – 2mm màu vàng xám. Hoa chưa nở dài từ 4 – 10mm, đường kính 2 – 4 mm. Cánh hoa chưa nở màu vàng, mùi thơm, vị hơi đắng. lá hòe thường rụng vào mùa thu, là một trong những loài cây cổ thụ có sức sống rất mạnh.

Cây hòe là một trong những loài cây được trồng phổ biến tại khu vực thành phố Bắc Kinh. Năm 1986, Chính quyền thành phố Bắc Kinh đã trưng cầu ý kiến của các chuyên gia ngành lâm nghiệp và viên lâm, chuyên gia về phong tục tập quán và trưng cầu ý kiến của đông đảo người dân thành phố Bắc Kinh, cuối cùng cây Hòe được các mọi người hoan nghênh và được bình chọn làm loài cây biểu tượng thành phố Bắc Kinh.

Cây Hoè có sức sống mạnh mẽ, thân cây chắc và to, cành lá um tùm xum xuê, thời gian lá xanh trong năm dài, hình dáng cây đẹp mắt, toả hương thơm nhè nhẹ rất được mọi người yêu thích. Cây Hòe dễ trồng dễ mọc dễ sống, thích nghi với chất đất và thời tiết của miền ôn đới gió mùa của Bắc Kinh, có thể trồng đại trà. Cho nên mùa hè, trên khắp các đường phố đâu đâu cũng thấy những rặng cây hòe xếp thành hàng tỏa thành bóng râm che nắng hứng mưa cho mọi người.

Cây hòe đã được trồng nhiều đời tại Bắc Kinh, đến đời nhà Thanh, nhiều người lúc đó bắt đầu ra nước ngoài du học, từ đó cây Hoè được mang ý nghĩa tượng trưng cho nỗi niềm xa nhớ quê hương. Trên nhiều miền đất Trung Quốc cũng có trồng cây hòe, ví dụ như nếu bạn đặt chân đến các nơi như tỉnh Sơn Tây, tỉnh Tứ Xuyên v,v... cũng gặp rất nhiều cây Hòe, ở Trung Quốc có nhiều câu chuyện truyền thuyết về cây Hòe, mọi người coi cây Hòe là nơi xum họp của con cháu Hoa Hạ, cho nên cây Hòe còn được coi là loài cây tượng trưng của đất nước, người Trung Quốc gọi chung là Quốc Hòe, 国槐.

Cây Hòe không những có nhiều ưu điểm nói trên, mà toàn thân cây Hòe có giá trị sử dụng rất cao, Hòe trồng cây lấy nụ hoa và quả làm thuốc chữa được nhiều bệnh, song chủ yếu dược liệu dùng nụ hoa. Nụ hoa hoè tính hơi lạnh, có nhiều công dụng như hạ mỡ máu, chống viêm, chống co thắt và chống loét, chống tiêu chảy, cao huyết áp, đau mắt; tác dụng tốt với hệ tim mạch, chữa các chứng chảy máu như chảy máu cam, ho ra huyết, băng huyết, đại tiểu tiện ra máu…Hoa vị đắng, tính bình,quả vị đắng tính hàn. Quả vào kinh can. Có tác dụng lương huyết thanh nhiệt,chỉ huyết(hoa).Quả tính chất gần như hoa nhưng có thể gây ra thai. Dùng chữa xích bạch lỵ, trĩ ra máu, thổ huyết, máu cam, phụ nữ băng huyết.

Ngoài ra người Bắc Kinh thích hái hoa Hòe mới nở để làm thức ăn, có thể muối sa lát ăn sống, cũng có thể hấp, sào ăn rất ngon miệng, có thể dùng hoa hòe làm nhân bánh điểm tâm thơm ngon. Ngoài ra có thể cất thành rượu hoa Hòe, ướp trà hoa Hòe có công dụng thanh nhiệt giải độc, bã hoa hòe dùng để chế biến thức ăn gia súc.

Tiếp theo chương trình mời quý vị và các bạn thưởng thức ca khúc "Tháng 5 hoa hòe nở đưa hương" do ca sĩ nổi tiếng Trung Quốc Tống Tổ Oanh trình bày:

Ca khúc: Tháng 5 hoa hòe nở đưa hương

Ánh nắng rực rỡ cả bầu trời

Tháng năm hoa hòe nở đưa hương

Hoa hòe thơm cành liễu thướt tha

Người tôi thương nhớ ở nơi nao

Vầng trăng mọc sáng tường phía tây

Tiếng lòng bộc bạch cùng ai đây

Nước mắt tuôn trào là vì ai

Bài ca ly biệt không nên lời

Tháng năm hoa hòe nở đưa hương

Nỗi nhớ trong mơ thành đôi lứa

Hoa nở hoa tàn xuống nhà ai

Từng cánh hoa nghĩa tình chứa chan

Người Bắc Kinh mến yêu cây hòe, cho dù đi xa hay ở lại cũng vẫn luôn gửi gắm tình cảm của mình vào gốc cây hòe, loài cây của quê hương. Có rất nhiều bài văn bài thơ viết về cây Hòe, hoa hòe thường gắn liền với mưa rơi với cái nóng của mùa hè, ngắm những gốc cây hòe hoa trắng rộ nở trên đầu cành, xa xa trông như những bông tuyết trắng lúc ẩn lúc hiện, hoa hòe trắng xóa như phủ lên đồi lá xum xuê đung đưa trong gió hè, và khi gió thổi hay mưa rơi, những chùm hoa hòe rụng xuống lả xả chẳng khác gì cảnh "tuyết rơi mùa hè". Những năm gần đây, cứ vào mùa mưa tháng 6 tháng 7 Bắc Kinh, cũng là lúc hoa Hòe rụng, người Bắc Kinh thích ví cảnh hoa Hòe rụng là mùa mưa hoa Hòe hoặc mùa tuyết hoa Hòe, thật là nên thơ và lãng mạn.

Tản văn: Mùa hoa Hòe nở rộ, Bắc Kinh tựa tuyết bay

Bốn mùa trong năm của Bắc Kinh, có hai mùa được cho là đầy hương vị nhất, đó là mùa thu trong suốt, như đã được miêu tả chi tiết dưới ngòi bút của nhà văn nổi tiếng Trung Quốc Úc Đạt Phu trong bài tản văn "Mùa thu của Cố đô". Còn một mùa mà tôi cho rằng cũng đầy hương vị của Bắc Kinh, đó là Mùa hoa hòe nở rộ, Bắc Kinh tựa tuyết bay.

Mùa hè của Bắc Kinh thường từ đầu hè tháng 5 đến đến đầu tháng 8 dương lịch, liền trong ba tháng này thời tiết oi nhiệt khó chịu bởi ánh nắng chói chang, nền trời đôi khi trong xanh không một gợn mây. Bước sang tháng 7, trời đổ mưa nhiều lên, âm u liên miên, có khi mưa từ tối hôm trước dai giẳng đến tận trưa hôm sau, ăn cơm trưa xong rồi mà mưa vẫn rả rích, luồng không khí ẩm ướt từ bên ngoài ập qua lớp lưới cửa sổ ùa vào trong nhà, liền cảm thấy mát dễ chịu hẳn lên.

Cầm cây ô, bước ra ngoài cửa, hoa hòe rụng đầy mặt đất. Hòe là loài cây mọc khắp trên đường phố Bắc Kinh, đặc biệt dọc hai bên đường trong những khu phố cổ, hoặc xung quanh các cụm kiến trúc cổ, lại càng nhiều bóng dáng của những gốc cây hoa hòe. Quốc hòe đã được người dân Bắc Kinh lựa chọn là cây biểu tượng của thành phố, qua đó có thể thấy, địa vị của cây hoa hòe trong lòng người dân Bắc Kinh quan trọng như thế nào rồi, đâu đâu cũng thấy những hàng cây hoa hòe. Đầu tháng 4, loài hoa hòe gai nở sớm hơn cả, còn Quốc Hòe tức là hòe biểu tượng của thành phố thì thường nở muộn hơn, đó là vào tháng sáu tháng bảy.

Hình dáng của gốc cây hòe vừa trang trọng vừa um tùm, chúng thường mọc trên dọc hai bên đường trong các ngõ hẻm Bắc Kinh, chúng lặng lẽ đứng đó suốt mấy chục năm thậm chí hàng trăm năm, hàng ngàn năm. Có những gốc cây Hòe mọc đối diện với nhau, cành của chúng đã đan xen lại với nhau, ngẩng đầu nhìn lên, trước mắt như biển cả màu xanh lục, nhưng lại không thể phân biệt được những chiếc lá trên đó thuộc gốc cây bên nào.

Những chiếc xe tô tô thường đậu dưới hàng cây hòe, trên nóc xe đã phủ đầy lớp hoa hòe rụng trắng, vậy mà các chủ xe vẫn không chịu quét sạch hoa đi, có lẽ họ đều không nỡ quét chúng đi chăng? Những người qua lại trên dãy phố phủ đầy hoa hòe như vậy, tôi nghĩ thể nào trong lòng họ cảm thấy rất thoải mái dễ chịu.

Những người qua lại thấy tôi giơ máy ảnh lên chụp hoa hòe, họ cũng đưa mắt theo ống kính của tôi ngắm nhìn những chùm hoa, trên mặt lộ vẻ thư thái say sưa dễ chịu biết bao.

Tôi nghĩ, trong giây phút tôi chụp hoa hòe thì cũng là lúc thu hút ánh mắt của những người qua đường rồi.

Những ngày này đang là lúc hoa hòe nở rộ, mấy hôm trước Bắc Kinh trời đổ mưa to, nhiều hoa hòe bị nước mưa xối xuống rụng đầy mặt đất lốm đốm một màu trắng xóa, thật không nỡ dẫm chân lên mặt đường như được trải tấm thảm dầy thêu đều đầy hoa hòe trắng.

Người Bắc Kinh thường ví đấy là mưa hoa hòe. Ngọc Ánh sống và làm việc tại Bắc Kinh đã nhiều năm, và không biết từ bao giờ Ngọc Ánh cũng trở nên có tình cảm gắn bó với cây Hòe, rồi để tâm tìm hiểu về lịch sử trồng cây hòe của thành phố Bắc Kinh.

Trước khi theo dõi tiếp chương trình mời quý vị và các bạn thưởng thức ca khúc "Biển hoa hòe" do nghệ sĩ nổi tiếng Trung Quốc Bành Lệ Viên trình bày:

Ca khúc: Biển Hoa Hòe

Nam Đới Hà dài ba mươi dặm

Bờ biển Kim Sa ba mươi dặm

Biểu hoa hòa dài ba mươi dặm

Tôi đi qua gốc cây hoa hòe

Hương thơm thoang thoảng đầy lồng ngực

Sóng biển dạt dào vỗ vào bờ

Ôi biển cả hoa hòe,

Đầy niềm thương nỗi nhớ

Đi dọc bờ biển ba mươi dặm

Thả hồn vào biển cả hoa hoè

Như trên Ngọc Ánh vừa giới thiệu, cây hòe được trồng đại trà vào đời nhà Minh và nhà Thanh, nhưng theo sách sử ghi lại, thực ra ngay từ đời nhà Nguyên khắp trong thành Bắc Kinh đã trồng cây hòe, hòe được trồng nhiều tại dãy phố Quốc Tử Giám, trong các Cống Viện tức là nơi thi khoa cử đều trồng các gốc cây hòe với ngụ ý có thể mang lại vận may cho các thí sinh. Ngày nay, trên dãy phố Quốc Tử Giám Bắc Kinh, nhiều gốc cây hòe cổ thụ vẫn lá xanh xum xuê, có cây đã hơn 700 năm. Cây Hòe trông điển nhã, mang ngụ ýcát tường may mắn. Thực ra ngay từ thời nhà Chu, （năm1046—256 trước công nguyên）trong Hoàng cung đã có trồng cây hòe rồi, cho nên cây hoè còn được gọi là "Cung hòe", đến đời nhà Minh và nhà Thanh, trong Cố cung lại trồng rất nhiều cây hòe. Do ảnh hưởng của Kinh thành, cho nên từ lâu các thôn làng ở ngoại thành Bắc Kinh cũng trồng rất nhiều cây hòe cổ thụ, được biết, trước cửa Chùa Vạn Thọ ở ngoại ô phía tây Bắc Kinh có gốc "Vạn thọ Hòe" trồng vào đời nhà Nguyên, bên phía nam cầu trước cửa Hương Sơn có gốc "Hương Sơn Hòe " được trồng vào đời nhà Kim, trước cửa chùa Giới Đài phía Tây thành phố có gốc "Liêu hòe" trồng vào đời nhà Liêu v, v ... qua đó có thể thấy, lịch sử trồng cây hòe của Bắc Kinh đã có từ lâu đời, đậm đà nền văn hóa nhân văn bản địa, do vậy mà cây hòe được chọn làm cây biểu tượng của thành phố Bắc Kinh là điều rất tự nhiên.