Chu Ku La đất cội nguồn của cà phê cổ Vân Nam

Đã nói tới lịch sử cà phê Trung Quốc thì không thể không nhắc tới cà phê Chu Ku La của Đại Lý tỉnh Vân Nam, nó đóng vai trò rất quan trọng đối với tiến trình lịch sử cà phê Trung Quốc, rất có tiếng tăm trong ngành cà phê. Bắt đầu từ năm 2007, các cơ quan như Sở nghiên cứu cây trồng kinh tế nhiệt đới tỉnh Vân Nam..., đã lần lượt cử chuyên gia đến làng Chu Ku La tiến hành nghiên cứu rừng cà phê cổ rộng hơn 4 ha sinh trưởng tại đây, cuối cùng nhận định rừng cà phê cổ của làng Chu Ku La thị trấn Bình Xuyên, huyện Tân Xuyên Châu tự trị dân tộc Bạch Đại-Lý thuộc loại cà phê hạt nhỏ rất hiếm thấy của Vân Nam, được cho là hóa thạch sống của cà phê Trung Quốc.

Làng Chu Ku La nằm khuất sâu trong lòng núi phía đông bắc thị trấn Bình Xuyên huyện Tân Xuyên, nơi tiếp giáp giữa Sở Hùng, Đại Lý và Lệ Giang, được vây bọc bởi một nhánh sông Kim Sa Giang. Do giao thông bất tiện nên Chu Ku La hầu như tách biệt với thế giới bên ngoài, đây là một ngôi làng của dân tộc Di cũng như biết bao ngôi làng khác của các dân tộc thiểu số ở miền tây nam Trung Quốc.

Rừng cà phê ở khu vực Chu Ku La sở dĩ được coi là rừng cà phê cổ xưa nhất Trung Quốc là vì ngoài 24 cây cà phê cổ đã có hơn 100 tuổi cây ra, cây cà phê hiện đang trồng đều là cây nhân giống từ những cây cà phêcổ này, cà phê hạt nhỏ Vân Nam phẩm chất ưu việt và rất hiếm thấy, là tổ tiên của cà phê Trung Quốc mà nhất là của Vân Nam, có giá trị nghiên cứu khoa học cao cũng như phát triển ngành nghề.

Kỳ thực, rừng cà phê cổ xuất hiện tại Vân Nam không phải là điều ngẫu nhiên. Vân Nam vốn có truyền thống trồng cây cà phê với lịch sử lâu dài và có ưu thế khí hậu được thiên nhiên ưu đãi. Cà phê hạt nhỏ Vân Nam có đặc điểm đậm mà không đắng, thơm nhưng không ngấy và phơn phớt vị quả chua. Theo tổ chức cà phê quốc tế nhận định thì phẩm chất loại cà phê hạt nhỏ này rất tương tự loại cà phê hạt nhỏ của Cô-lôm-bi-a, có sức cạnh tranh tương đối mạnh trên thị trường. Hiện nay, 95% sản phẩm cà phê của Trung Quốc là đến từ Vân Nam. Do đó, ngành cà phê Vân Nam có ảnh hưởng sâu xa đối với sự phát triển của ngành cà phê Trung Quốc.

Đặt chân vào làng Chu Ku La thì khắp nơi đều thoang thoảng mùi cà phê thơm nức. Điều này cũng rất dể hiểu vì trải qua hàng trăm năm hun đúc, bà con dận tộc Di địa phương đã có thói quen uống cà phê hàng ngày.

Trong làng bất kể nam phụ lão ấu đều thích uống cà phê, họ tự rang tự xay, nhưng quá trình pha cà phê lại rất bảo mật, không truyền dạy cho vợ và con gái.

Năm 1892, một giáo sĩ thiên chúa giáo người Pháp được giáo hội cử đến truyền đạo tại Chu Ku La, ông cho dựng một ngôi nhà thờ ở địa phương, đồng thời đem tập quán uống cà phê tới làng Chu Ku La. Vị giáo sĩ này tự tay trồng một vạt cây cà phê, nên giáo hội địa phương cũng trồng cây cà phê, uống cà phê và bán cà phê. Nên từ đó, dân làng đã bắt đầu có tập quán tự trồng, tự rang, tự xay và tự uống cà phê kéo dài mãi đến ngày nay.

Bà Hoàng Thục Vân, một học giả văn hóa tỉnh Vân Nam giới thiệu rằng:"Một chuyên gia cà phê của Ma-lai-xi-a từng nói rằng, giữ được giống cà phê cổ Vân Nam là giữ được vị thế cà phê Trung Quốc trong lịch sử cà phê thế giới, cà phê Chu Ku La thuột loại cà phê hạt nhỏ đã rất hiếm thấy ở Vân Nam, cho nên chúng ta phải bảo tồn và khai thác mang tính lựa chọn".

Những năm gần đây, chính quyền địa phương đã có sự nhận thức đầy đủ đối với tầm quan trọng của việc bảo tồn  và khai thác giống cà phê cổ Vân Nam, đặt cà phê là ngành trọng điểm tiến hành bảo hộ và khai thác, ngành tài chính huyện Tân Xuyên mỗi năm còn chi 100 nghìn Nhân dân tệ để giúp tạo dựng thương hiệu "Cà phê cổ trăm năm Chu Ku La".