Biến pháp Mậu Tuất

Nghe Online

Biến pháp Mậu Tuất còn gọi là Mậu Tuất Duy Tân, xảy ra trong phong trào cải lương chính trị của giai cấp tư sản năm 1898（tức năm Mậu Tuất nông lịch）

Sau chiến tranh Giáp Ngọ Trung-Nhật, nguy cơ dân tộc càng nghiêm trọng hơn bao giờ hết, phái Duy Tân đứng đầu là Khang Hữu Vi, Lương Khởi Siêu, Đàm Tự Đồng và Nghiêm Phục, đại diện cho giai cấp tư sản dân tộc và nhân sĩ tiến bộ, đã bước lên vũ đài lịch sử, họ chủ trương dưới tiền đề không làm lung lay ách thống trị của giai cấp phong kiến, thực thi chế độ quân chủ lập hiến, phát triển tư bản chủ nghĩa nhằm cứu vãn nguy cơ dân tộc, khiến nhà nước trở nên giàu mạnh.

Tháng 4 năm 1895, các phủ triều nhà Thanh thất bại trong chiến tranh Giáp Ngọ, buộc phải ký với Nhật "Hiệp ước Mã Quan" đầy nhục nhã. Tin này truyền đến Bắc Kinh, dân kinh thành phản đối rất mạnh mẽ, Khang Hữu Vi lúc đó đang tham gia hội thi đã cùng Lương Khởi Siêu liên hợp các cử nhân 18 tỉnh tại kinh thành, đến tụ họp tại am Tùng Côn cùng thảo luận việc viết thư thỉnh nguyện lên triều đình, sau đó Khang Hữu Vi khởi thảo vạn ngôn thư, nêu ra ba kiến nghị không chấp nhận hiệp ước Mã Quan, thiên đô để kháng chiến và thực thi biến pháp, thư này được hơn 1300 cử nhân ký tên rồi dâng lên Viện đô sát, nhưng bị viện này từ chối dâng lên triều đình.

Từ mùa hè năm 1895 đến mùa xuân năm 1898, phái Duy Tân đã tích cực tổ chức Cường Học Hội, xuất bản sách báo và mở học đường. Tháng 8 năm 1895, dưới sự thúc đẩy của Khang Hữu Vi và Lương Khởi Siêu, học sĩ Viện hàn lâm Văn Đình Thức đã đứng ra tổ chức Cường Học Hội, đây là một đoàn thể chính trị đầu tiên do phái Duy Tân sáng lập, hội này cứ 10 ngày họp mặt một lần, mỗi lần đều tổ chức diễn thuyết. Tháng 11 Thượng Hải thành lập phân hội nhưng bị phái ngoan cố công kích và phỉ báng, ít lâu sau bị niêm phong. Tháng 8 năm 1896, Hoàng Tôn Hiến và Uông Khang Niên sáng lập báo "Thời Vụ" và mời Lương Khởi Siêu làm chủ bút.

Tháng 10 năm 1897, Nghiêm Phục ở Thiên Tân cũng chủ trì xuất bản báo "Quốc Văn". Cả hai tờ báo này đều tích cực tuyên truyền học thuyết chính trị xã hội của giai cấp tư bản phương tây, lên án ách thống trị phong kiến, đề xướng nhân quyền và chủ trương thi hành quân chủ lập hiến, thúc đẩy phong trào Duy Tân phát triển.

Từ năm 1897 đến 1898, các nhân sĩ như Đàm Tự Đồng, Hoàng Tuân Hiến, Đường Tài Thường, Lương Khởi Siêu v v họp mặt tại Hồ Nam, được sự giúp đỡ của Tuần phủ Hồ Nam đã cho xuất bản "Tương học báo", sáng lập học đường Thời Vụ, tổ chức Nam học hội, khiến phong trào Duy Tân Hồ Nam phát triển sôi nổi.

Mùa đông năm 1897, người Đức cưỡng chiếm vịnh Giao Châu, Khang Hữu Vi tức tốc từ Quảng Châu đến Bắc Kinh dâng thư, nêu ra kiến nghị cụ thể phải nhanh chóng thi hành biến pháp. Ngày 11 tháng 6, vua Quang Trị tiếp thu kiến nghị biến pháp, đã ban bố "Định quốc thị chiếu"chính thức bắt đầu biến pháp. Từ đó cho tới khi Từ Hi Thái Hậu phát động đảo chính vào ngày 21 tháng 9, vua Quang Trị đã ban bố một loạt chiếu thư phế cựu và thực thi biến pháp mới, cách chức một số đại thần ngoan cố, đề bạt các phần tử Duy Tân thay thế, khiến phong trào Duy Tân bước vào cao trào mới, mà lịch sử gọi là "Bách nhật Duy Tân".

Các chiếu lệnh này bao gồm các nội dung chính trị, kinh tế, văn hóa, giáo dục, quân sự v v.

Phong trào biến pháp từ khi mới ra đời đã vấp phải sự tẩy chay và phản đối của phái phong kiến ngoan cố. Theo đà phong trào được triển khai, sự mâu thuẫn giữa phái Duy Tân và phái phong kiến bảo thủ càng thêm gay gắt. Ngày 21 tháng 9 năm 1898, phái phong kiến đứng đầu là Từ Hi Thái Hậu đã phát động đảo chính, vua Quang Trị bị giam lỏng, 6 chí sĩ Duy Tân gồm: Đàm Tự Đồng, Khang Quảng Nhân, Lâm Húc, Dương Thâm Tú, Dương Duyệt và Lưu Quang Đệ đều bị sát hại, mà lịch sử gọi là "Mậu Tuất lục quân tử". Còn Khang Hữu Vi và Lương Khởi Siêu thì trốn sang Nhật, chế độ chính sách mới bị lật đổ, phong trào biến pháp bị thất bại hoàn toàn.

Biến pháp Mậu Tuất là một phong trào cứu vong, cũng là phong trào giải phóng tư tưởng có ảnh hưởng sâu xa trong lịch sử Trung Quốc. Qua lần thất bại này chứng tỏ, Trung Quốc trong tình trạng xã hội nửa phong kiến, nửa thuộc địa, muốn noi theo đường lối cải lương giai cấp tư bản thì khó có thể đầu đuôi lọt.