"Bước tiến" và "bước lùi" của Mỹ trên vấn đề Trung Đông

Mới đây, Ngoại trưởng Mỹ Pôm-peo kết thúc chuyến công du khu vực Trung Đông, đây là chuyến công du lần đầu tiên của ông Pôm-peo sau khi nhậm chức Ngoại trưởng.

Nhân sĩ phân tích cho rằng, là quan chức cấp cao Mỹ có quan niệm ngoại giao hết sức khớp với Tổng thống Đô-nan Trăm, ông Pôm-peo đã nói nhiều về vấn đề hạt nhân I-ran và thể hiện thái độ tấn công trong chuyến thăm A-rập Xê-út, I-xra-en và Gioóc-đa-ni lần này. Trong khi đó, Mỹ lại tỏ thái độ né tránh trách nhiệm trên các vấn đề khác ở vùng Trung Đông.

Tại A-rập Xê-út, ông Pôm-peo tái khẳng định, Mỹ sẽ rút khỏi Thỏa thuận toàn diện về vấn đề hạt nhân I-ran nếu không tiến hành sửa đổi lớn đối với thỏa thuận đạt được tháng 7 năm 2015 này. Tại I-xra-en, ông cho biết, Mỹ mong hợp tác chặt chẽ với I-xra-en trong nhiều mặt để kiềm chế I-ran. Tại Gioóc-đa-ni, ông cho biết cần phải gấp rút ngăn chặn hoạt động của I-ran nhằm phá hoại sự ổn định của Xy-ri.

Kể từ khi lên nắm quyền đến nay, ông Đô-nan Trăm chưa trình bày tường tận chính sách Trung Đông của Chính phủ Mỹ, lại vắt óc tìm cách trên vấn đề I-ran, hơn nữa còn coi thỏa thuận về vấn đề hạt nhân I-ran là "tấm bia". Có phân tích cho rằng, trong con mắt Chính phủ Mỹ, cục diện hỗn loạn ở vùng Trung Đông dường như đã bị đơn giản hóa thành vấn đề I-ran, bước tiếp theo đơn giản hóa thành vấn đề hạt nhân I-ran.

Hiện nay, Cơ quan Năng lượng Nguyên tử quốc tế phụ trách khảo sát tình hình thực hiện thỏa thuận một lần nữa chứng thực, I-ran không vi phạm thỏa thuận. Nhân sĩ phân tích cho rằng, Mỹ áp dụng tư thế tấn công trên "vấn đề không phải là vấn đề" này, trong khi lại thể hiện tư thế "lùi bước" trên các vấn đề khác ở vùng Trung Đông.

Trên vấn đề Pa-le-xtin – I-xra-en, ông Pôm-peo cho biết giải pháp cuối cùng cho vấn đề Pa-le-xtin – I-xra-en nên do hai bên Pa-le-xtin và I-xra-en quyết định qua hiệp thương. Mỹ dường như không thiên vị bất cứ bên nào trong hai bên Pa-le-xtin và I-xra-en. Nhưng, do Pa-le-xtin và I-xra-en có khoảng cách to lớn về thực lực và vị thế đàm phán, Vốn liếng đàm phán quan trọng nhất của Pa-le-xtin là nhận được sự ủng hộ của cộng đồng quốc tế, nhất là Mỹ có ảnh hưởng to lớn đối với I-xra-en. Sự "lùi bước" của Mỹ chỉ làm cho hy vọng thành lập nhà nước của Pa-le-xtin trở nên càng mỏng manh hơn.

Không lâu sau khi lên nắm quền, ông Đô-nan Trăm lập tức đưa ra "giải pháp một nhà nước", ám thị Mỹ không ủng hộ phương án thành lập nhà nước Pa-le-xtin. Tháng 12 năm ngoái, ông Đô-nan Trăm lại tuyên bố Mỹ công nhận Giê-ru-xa-lem là Thủ đô I-xra-en, và yêu cầu chuyển Đại sứ quán Mỹ tại I-xra-en từ Ten A-víp đến Giê-ru-xa-lem. Như vậy chẳng khác nào tuyên bố sự kết thúc của vai trò của Mỹ là người dàn xếp chính cho tiến trình hòa bình Pa-le-xtin – I-xra-en.

Chủ nghĩa khủng bố là một trong những vấn đề cấp bách nhất đặt ra cho vùng Trung Đông hiện nay. Đầu tháng 4, ông Đô-nan Trăm bất ngờ cho biết sẽ rút quân Mỹ khỏi Xy-ri, yêu cầu các nước khác gánh vác trách nhiệm lớn hơn trong việc chống khủng bố và thực hiện ổn định ở Xy-ri. Mặc dù luận điệu rút quân của Mỹ mới đây có phần điều chỉnh, nhưng mục đích ban đầu yêu cầu các nước khác gánh vác nhiều trách nhiệm hơn chưa từng thay đổi.

Nhân sĩ phân tích chỉ rõ, Chính phủ Mỹ hiện nay tuy muốn gánh vác trách nhiệm ít hơn ở vùng Trung Đông, nhưng lại không từ bỏ lợi ích của mình ở khu vực này, thủ đoạn là dựa vào các nước đồng minh ở vùng Trung Đông.

Chính phủ Mỹ đang thay đổi cách làm truyền thống nhúng tay toàn diện vào các công việc Trung Đông, mà chuyển sang sách lược can thiệp có lựa chọn, tức là: chỉ tích cực và chủ động trên số ít vấn đề, nắm quyền chủ đạo, tận khả năng ít hoặc không gánh vác trách nhiệm trên những vấn đề khác.