Ngày 12/7, Tòa trọng tài vụ Nam Hải được thành lập theo yêu cầu của Phi-li-pin đưa ra cái gọi là phán quyết cuối cùng phi pháp và vô giá trị. Cùng ngày, Trung Quốc ra tuyên bố trình bày quyền lợi của Trung Quốc trên Nam Hải, tỏ rõ lập trường không chấp nhận và không công nhận kết quả trọng tài. Nhiều nhà lãnh đạo, cựu quan chức và chuyên gia, học giả các nước ASEAN bày tỏ ủng hộ lập trường của Trung Quốc trên vấn đề Nam Hải.
Thủ tướng Cam-pu-chia Hun Xen cho biết, kết quả trọng tài của vụ trọng tài Nam Hải là "xuất phát từ động cơ chính trị". Cam-pu-chia không ủng hộ kết quả này.
Ngày 13/7, tại Cu-a-la Lăm-pơ, cựu Thư ký chính trị của Thủ tướng Ma-lai-xi-a, nhà bình luận thời sự nổi tiếng Oh Ei Sun cho biết, cái gọi là phán quyết do Tòa trọng tài vụ Nam Hải được thành lập theo yêu cầu của Phi-li-pin đưa ra không thể thay đổi hiện trạng trên Nam Hải. Ông cho biết, phán quyết do Tòa trọng tài vụ Nam Hải đưa ra khiến tình hình Nam Hải càng thêm phức tạp. Cái gọi là phán quyết thậm chí xác định đảo Thái Bình của Đài Loan là "bãi đá", điều này hoàn toàn vô lý, cách làm phớt lờ hiện trạng và lịch sử của Nam Hải, không có lợi cho duy trì hòa bình và xây dựng tin cậy trong khu vực.
Ông Hoàng Tịnh, Giám đốc Sở Nghiên cứu châu Á và Toàn cầu hóa, Học viện Chính sách công Lý Quang Diệu, trường Đại học Quốc gia Xin-ga-po nói: "Tranh chấp lớn nhất về trọng tài không phải là các chi tiết cụ thể trong phán quyết, mà là liệu phán quyết có cơ sở pháp lý hay không". Ông Hoàng Tịnh cho rằng, kết quả phán quyết trái với nguyên tắc của luật pháp quốc tế là không giữ lập trường trên vấn đề chủ quyền.
Ông Surachai Sirikrai, chuyên gia vấn đề quốc tế nổi tiếng, Giáo sư Học viện Khoa học Chính trị trường Đại học Thammasat Thái Lan cho biết, rất nhiều tài liệu lịch sử cho thấy, tổ tiên người Trung Quốc bắt đầu hoạt động trên Nam Hải từ hơn 2.000 năm trước, Trung Quốc là quốc gia sớm nhất phát hiện, đặt tên và khai thác tận dụng các hòn đảo trên Nam Hải và vùng biển hữu quan, thi hành chủ quyền và quyền quản lý sớm nhất, liên tục, hòa bình và hiệu quả đối với các hòn đảo Nam Hải và vùng biển hữu quan, vì vậy, quyền lợi mang tính lịch sử của Trung Quốc tại Nam Hải được luật pháp quốc tế tôn trọng.
Trợ lý Giám đốc Học viện Quản lý Panyapiwat, Người phát ngôn Cơ quan tham vấn Siam Thái Lan cho biết, Tòa trọng tài lâm thời thành lập trái phép không có quyền tài phán, tiến hành trọng tài một cách áp đặt chỉ khiến tình hình càng thêm phức tạp, chỉ có tiến hành đối thoại theo nguyên tắc "Tuyên bố về ứng xử của các bên trên Nam Hải", mới là con đường tốt nhất giải quyết tranh chấp.
Ông Rod Kapunan, tác giả chuyên mục trên tờ "The Standard" Phi-li-pin chỉ rõ, trên vấn đề Nam Hải, "Phi-li-pin làm còn Mỹ hưởng theo kiểu 'Cốc mò, cò xơi' ". Cựu Bộ trưởng Tư pháp Phi-li-pin Estelito Mendoza cho biết, Phi-li-pin nên tiến hành đối thoại song phương trực tiếp để giải quyết tranh chấp giữa hai nước.
Thủ tướng Cam-pu-chia Hun Xen cho biết, Đại sứ của một nước ngoài khối ASEAN từng mưu toan thuyết phục Cam-pu-chia và các nước ASEAN khác ủng hộ kết quả trọng tài của vụ trọng tài Nam Hải. Thủ tướng cho biết, những thế lực ngoài khu vực tập trung lực lượng phản đối Trung Quốc, "sẽ chỉ mang lại ảnh hưởng tiêu cực cho ASEAN và khu vực mà thôi". Thủ tướng kêu gọi các nước ngoài khu vực đình chỉ can thiệp vấn đề Nam Hải, các bên hữu quan giải quyết bất đồng qua đàm phán song phương.
• Hoạt động Gặp gỡ hữu nghị thanh niên Trung Quốc-Việt Nam lần thứ 18 đã diễn ra tại Hà Nội, Việt Nam 2018/08/15
• Đại sứ quán Trung Quốc tại Việt Nam tổ chức Lễ trao học bổng Chính phủ Trung Quốc năm 2018 2018/08/14
