Xạ Cán, Sơn Đậu Căn, Mã Bột

Xạ Cán: Vị đắng, tính hàn, quy kinh lạc phổi, gồm hai công hiệu chữa trị chủ yếu: Một là thanh nhiệt giải độc, thích hợp điều trị các chứng viêm họng, sưng họng, đau họng. Hai là tiêu đờm mát họng, thích hợp điều trị chứng nhiều đờm, ho và hen xuyễn.

Cách dùng và liều lượng: Dùng Xạ Cán sắc nước uống, mỗi lần từ 3-9 gam.

Điều cần phải lưu ý là: Xạ Cán vị đắng, tính hàn, những người tỳ hư phân loãng không nên dùng. Phụ nữ có thai kiêng dùng hoặc thận trọng khi sử dụng.

Sơn Đậu Căn (rễ Sơn Đậu): Vị đắng, tính hàn, chứa độc tố, quy kinh lạc phổi và dạ dày, gồm hai công hiệu chữa trị chủ yếu: Một là thanh nhiệt giải độc, thích hợp điều trị chứng sưng lợi răng, đau lợi răng, trị hoàng đảm do thấp nhiệt gây nên cùng các chứng viêm loét, mụn nhọt v.v. Hai là mát họng tiêu sưng, thích hợp điều trị các chứng sưng họng, đau họng.

Cách dùng và liều lượng: Dùng Sơn Đậu Căn sắc nước uống, mỗi lần từ 3-6 gam. Trường hợp dùng ngoài da nên dùng với lượng vừa phải.

Điều cần phải lưu ý là: Sơn Đậu Căn chứa độc tố, dùng quá liều dễ sản sinh tác dụng phụ như buồn nôn, tiêu chảy, tức ngực, tim đập nhanh v.v, cho nên không nên dùng quá liều. Những người tỳ vị hư hàn nên thận trọng khi sử dụng.

Bên cạnh Sơn Đậu Căn còn có Bắc Đậu Căn. Bắc Đậu Căn vị đắng, tính hàn, chứa một phần độc tố. Có công hiệu thanh nhiệt giải độc, trừ gió giảm đau, thích hợp điều trị các chứng nhiệt độc nghiêm trọng, sưng họng, đau họng, tiêu chảy, kiết lỵ, đau tê do phong thấp gây nên.

Mã Bột: Vị cay, tính bình hòa, quy kinh lạc phổi, gồm ba công hiệu chữa trị chủ yếu: Một là thanh nhiệt giải độc. Hai là mát họng. Hai trường hợp này đều thích hợp điều trị các chứng sưng họng, đau họng, ho và mất tiếng. Ba là cầm máu, thích hợp chữa trị các chứng nôn ra máu, chảy máu cam, xuất huyết bởi chấn thương.

Cách dùng và liều lượng: Dùng Mã Bột sắc nước uống, mỗi lần từ 1,5-6 gam, nên bọc vải màn trước khi sắc hoặc bào chế thành dạng viên và dạng bột. Trường hợp dùng ngoài da nên dùng với lượng vừa phải, nghiền thành dạng bột rắc lên chỗ đau hoặc hòa tan bôi lên chỗ đau.

Điều cần phải lưu ý là: Trường hợp gió lạnh thâm nhập phổi dẫn đến ho và mất tiếng cấm dùng.

Xạ Cán, Sơn Đậu Căn và Mã Bột đều có công hiệu thanh nhiệt giải độc, mát họng, chủ yếu chữa trị chứng sưng họng, đau họng, là vị thuốc thường dùng trong chuyên khoa họng. Điều khác nhau là, Xạ Cán vị đắng, tính hàn, tính giáng, tính tiết, trong khi đó có thể tiêu đờm, tiêu sưng tấy, đặc biệt thích hợp điều trị chứng sưng họng, đau họng do nhiệt kết huyết ứ, đờm nhiệt ùn tắc gây nên, phối chế với các vị thuốc khác có thể chữa trị chứng đờm nhiều dẫn đến ho và hen xuyễn, thích hợp điều trị chứng ho, hen xuyễn bởi đờm nhiệt và đờm hàn gây nên. Sơn Đậu Căn vị rất đắng, tính rất hàn, công hiệu tiết hỏa, giải độc, tiêu sưng rất mạnh, đặc biệt thích hợp chữa trị chứng sưng họng, đau họng bởi hỏa độc phổi và dạ dày nghiêm trọng gây nên, là vị thuốc quan trọng trong chữa trị chứng sưng họng, đau họng, trong khi đó cũng có thể chữa trị các chứng sưng lợi răng, đau lợi răng, hoàng đảm do thấp nhiệt gây nên, ho và hen xuyễn bởi phổi nhiệt dẫn đến, mụn nhọt, mụn độc v.v. Mã Bột vị cay, tính bình hòa, công hiệu thanh nhiệt tương đối yếu nhưng có cả công hiệu tuyên tán gió nóng kinh lạc phổi, thích hợp điều trị chứng sưng họng, đau họng, ho, mất tiếng bởi gió nóng thâm nhập phổi hoặc phổi uất phổi nhiệt gây nên. Bên cạnh đó, Mã Bột có công hiệu cầm máu, dùng dạng thuốc uống có thể chữa trị chứng nôn ra máu, chảy máu cam bởi máu nóng hoành hành gây nên, trường hợp dùng ngoài da có thể cầm máu bởi chấn thương.