Ăn uống thế nào mới tốt cho sức khỏe

Trung Quốc có câu tục ngữ rằng: Một khi đói bụng vạn sự giai không. Có nghĩa là ăn không no sẽ không có tất cả. Thế nhưng, song song với chất lượng đời sống không ngừng được nâng cao, ăn uống không chỉ để no bụng. Hiện nay, ăn gì, ăn thế nào mới có lợi cho sức khỏe? Bác sĩ Lưu Đông Lợi, Chủ nhiệm Khoa Dinh dưỡng Bệnh viện Không quân Trung Quốc cho biết:

Tục ngữ còn có câu rằng: "Dân dĩ thực vi thiên" （có thực mới vực được đạo）. Song ăn thế nào mới khoa học và hợp lý. Trước hết đa dạng hóa thực phẩm, một ngày ba bữa phải điều độ. Chủng loại thực phẩm càng nhiều càng tốt, tốt nhất phải ăn đủ 15 loại thực phẩm chứa đủ các thành phần dinh dưỡng. Vì vậy, chủng loại thực phẩm càng nhiều, sẽ có thể thực hiện cân bằng dinh dưỡng và đảm bảo các nguyên tố vi lượng cho cơ thể con người.

Hai là không được muốn gì ăn nấy. Bác sĩ Lưu Đông Lợi nói, mặc dù hiện nay người ta ngày càng có ý thức chăm sóc sức khỏe qua ăn uống, nhưng nhiều người vẫn quan niệm rằng, nếu muốn ăn gì thì chứng tỏ cơ thể của mình cần đó, hơn nữa ăn không hạn chế, muốn ăn bao nhiêu thì ăn bấy nhiêu, đây là nhận xét phiến diện và không khoa học.

Muốn ăn gì chỉ phản ánh phần nào nhu cầu thành phần dinh dưỡng của cơ thể con người, ví dụ như trong thời kinh tế khó khăn, người ta ăn không no, cho nên, người ta thích ăn thực phẩm chứa nhiều chất đạm và chất béo như thịt, cá v.v. Hiện nay, đời sống trở nên khá giả, thịt, cá thậm chí hải sản và động vật rừng quý hiếm thường xuất hiện trong bữa cơm, phần lớn người thiếu vitamin và khoáng chất, thế nhưng cơ thể của chúng ta lại không rõ liệu có thiếu và thừa các chất đó hay không, hầu như không có phản ứng gì trước sự dư thừa của ca-lo và cô-le-xtê-rôn.

Trong trường hợp này, nếu chỉ căn cứ vào thói quen trước đây, muốn ăn gì thì ăn nấy thì dễ dẫn đến mất cân bằng về dinh dưỡng. Đặc biệt đối với những người "luôn ăn ngon miệng", rất dễ mắc các chứng bệnh liên quan văn minh hiện đại như bệnh tim mạch, đái tháo đường và béo phì. Bác sĩ Lưu Đông Lợi cho biết:

"Một số chứng bệnh quả thực liên quan tới ăn uống. Hấp thụ chất béo và chất đạm quá nhiều sẽ khiến cơ thể chúng ta phát triển nhanh, chất béo tích tụ trong cơ thể, dẫn đến quá cân, cao huyết áp, máu nhiễm mỡ, vì vậy, nếu không coi trọng ăn uống khoa học sẽ dẫn đến các chứng bệnh liên quan tới cuộc sống hiện đại".

Thực ra, cơ thể con người cần phải hấp thụ chất béo động vật vừa phải, điều mấu chốt là phải phối hợp thích hợp với lượng vừa phải. Điều cần phải lưu ý là, giữa các thành phần dinh dưỡng của thực phẩm có tác dụng tương hộ và tương khắc, cho nên trong khi lựa chọn thực phẩm cần phải xem xét đến quan hệ tương hỗ và tương khắc của chúng, chứ không phải thực phẩm gì cũng có thể cùng chế biến và ăn cùng lúc, bằng không sẽ dẫn đến mất cân bằng dinh dưỡng bởi phối hợp không hợp lý.

Bên cạnh đó, tỷ lệ thực phẩm ba bữa trong ngày phải phối chế hợp lý. Riêng về lượng calo thực phẩm mà nói, người ta cần phải lần lượt hấp thụ 30% lượng calo trong bữa sáng và bữa tối, hấp thụ 40% lượng calo trong bữa trưa. Nói tóm lại, bữa sáng ăn ngon, bữa trưa ăn no, bữa tối ăn ít. Không ăn sáng, bữa tối thịnh soạn hoặc quá no sẽ có hại cho sức khỏe.

Cùng với mức sống của chúng ta được nâng cao, ngày càng nhiều người bắt đầu coi trọng an toàn thực phẩm. Khi chọn mua lương thực, rau quả và thịt cá đều đòi hỏi chất lượng tốt, thực phẩm không tươi hoặc hư hỏng biến chất rất dễ nhiễm khuẩn, cho dù chế biến đầy đủ cũng khó mà hoàn toàn diệt khuẩn, sau khi ăn sẽ gây bệnh.

Cho dù phần lớn các bộ phận của động vật đều có thể làm thực phẩm, song cũng có một số bộ phận không ăn được. Ví dụ như tuyến giáp trạng, tuyến thượng thận, tuyến limpho biến chứng trên cơ thể lợn, bò và cừu là không ăn được, là ba cơ quan có hại cho sức khỏe.

Đối với người bệnh đặc biệt cần phải phối chế thực phẩm khác với bình thường. Ví dụ như trường hợp đái tháo đường không thể áp dụng tiêu chuẩn dinh dưỡng bình thường.

Đối với những người đái tháo đường, lượng hấp thụ rau xanh phải cao hơn rất nhiều so với người bình thường, trong khi đó phải giảm thiểu rất nhiều lượng hấp thụ chất béo. Thực ra, lượng đường trong máu cao của người mắc bệnh tiểu đường không đáng sợ, điều đáng sợ nhất là lượng đường trong máu cao sẽ dẫn đến các biến chứng, thậm chí gây nên tử vong.

Vậy, làm thế nào có thể đảm bảo hấp thụ một lượng ít chất béo lại không ảnh hưởng tới hấp thụ chất đạm động vật bình thường? Bác sĩ Lưu Đông Lợi cho biết, chất đạm thịt cá sẽ được cơ thể con người hấp thụ trong vòng 1 tiếng đồng hồ, tỷ lệ hấp thụ đạt 100%, còn chất đạm của thịt bò cần có 3 tiếng mới có thể hấp thụ. Cho nên, thịt cá thích hợp cho người già, nhất là những người sức khỏe suy yếu, dĩ nhiên tôm dễ hấp thụ hơn cá.

Khi ăn cá nhỏ và tôm riu nên ăn hết toàn bộ, bởi vì chúng chứa chất hoạt tính, chất hoạt tính đều chứa trong đầu và bụng tôm cá. Qua đó được biết, cá không phải càng to càng tốt.

Về nguyên tắc ăn uống, bác sĩ Lưu Đông Lợi cho biết, lượng ăn vừa phải là điều hết sức quan trọng. Mỗi bữa ăn 70% thì cả cuộc đời sẽ không mắc bệnh dạ dày, tối đa ăn 80%, trường hợp ăn no 100% trong đó sẽ có 20% bị lãng phí.

Bác sĩ Lưu Đông Lợi kiến nghị, trong bữa ăn của chúng ta nên áp dụng tỷ lệ phối chế: thức ăn chiếm 60%, lương thực chiếm 40%, lương thực thô chiếm 60%, lương thực tinh chế chiếm 40%, thực phẩm chế biến từ thực vật chiếm 60%, thực phẩm chế biến từ thịt động vật chiếm 40%. Trước đây, người ta không coi trọng ăn hoa quả, cho rằng hoa quả ăn hay không ăn cũng được, đây là quan niệm rất sai lầm. Bác sĩ nói:

"Trong kim chỉ nam hướng dẫn ăn uống cho cư dân Trung Quốc, Hội nghiên cứu dinh dưỡng học Trung Quốc viết, cần phải đưa hoa quả vào thực đơn hàng ngày, mỗi người mỗi ngày nên ăn từ 250 gam đến 400 gam hoa quả, tương đương lượng rau xanh.

Khi đề cập tới rau quả, bác sĩ Lưu Đông Lợi đặc biệt nói đến cà chua. Bác sĩ cho biết, ở nước Mỹ, hầu như gia đình nào đều trồng cà chua và ăn cà chua, bởi vì cà chua có tác dụng phòng chống ung thư. Khi chất Lycopene trong cà chua kết hợp với chất đạm （protein）sẽ bọc kín trong chất xơ, cho nên cà chua cần phải chế biến chín mới ăn, cà chua xào trứng gà là món ăn dinh dưỡng phong phú. Canh trứng cà chua cũng rất tốt, ăn cà chua sống không có tác dụng phòng chống ung thư. Bên cạnh đó, tỏi cũng là loại thực phẩm tốt có tác dụng phòng chống ung thư, thế nhưng nên ăn tỏi sống hay là tỏi qua chế biến. Bác sĩ cho biết:

Thực ra, riêng tỏi không có tác dụng phòng chống ung thư, chỉ có một loại chất trong tỏi có tác dụng phòng chống ung thư. Vì vậy, phải thái tỏi thành dạng lát mỏng, để 15 phút, sau khi tỏi kết hợp với không khí mới có thể sản sinh ra một loại chất gọi là allimin, chúng ta ăn tỏi trong lúc này sẽ có tác dụng phòng chống ung thư.

Bác sĩ Lưu Đông Lợi đã tổng kết giá trị dinh dưỡng của một số rau quả như sau: Lê sống nhuận phổi tiêu đờm hiệu quả tốt, táo trị tiêu chảy dinh dưỡng cao; dưa chuột giảm béo rất hiệu nghiệm, phòng chống ung thư phải nhờ quả ky-uy; cà chua bổ máu làm đẹp da, ngó sen trừ buồn và giải rượu, quả quýt hành khí tiêu đờm tốt, rau hẹ bổ thận ấm lưng và đầu gối; củ cải tiêu cơm trị trướng bụng, rau cần chuyên trị huyết áp cao; cải thảo lợi tiểu thải độc tố, thường xuyên ăn súp lơ chống ung thư; bí đao tiêu sưng lại lợi tiểu, đỗ xanh giải độc hiệu quả cao.