Dân ca dân tộc Xa

Dân tộc Xa là một trong những thành viên trong đại gia đình các dân tộc Trung Hoa, phân bố tại một số vùng núi của hơn 60 huyện, thành phố của 5 tỉnh Phúc Kiến, Chiết Giang, Giang Tây, Quảng Đông, An Huy. Khu vực phía đông tỉnh Phúc Kiến, phía nam tỉnh Chiết Giang là nơi tập trung cư trú của dân tộc Xa.

Dân tộc Xa có lịch sử lâu đời. Chữ "Xa", có nghĩa là "Đao canh hỏa chủng", cày bằng đao, trồng bằng lửa, bắt đầu dùng tên gọi này làm tên dân tộc từ thời cuối đời Nam Tống. Kể từ đời Nguyên, "Xa dân" là danh từ riêng của dân tộc Xa, xuất hiện phổ biến trong sách sử chữ Hán. Muộn nhất là vào thế kỷ thứ 7, dân tộc Xa đã định cư tại khu vực giáp ranh giữa ba tỉnh Phúc Kiến, Quảng Đông, Giang Tây.

Dân tộc Xa có tập quán và ngôn ngữ của dân tộc mình, hát dân ca là một trong những hoạt động chính của đời sống văn hóa nhân dân dân tộc Xa. Dân ca là biện pháp và công cụ quan trọng của người Xa truyền bá các kiến thức xã hội như lịch sử, văn hóa, sản xuất, sinh hoạt... và tiến hành hoạt động văn hóa giải trí. Hát dân ca đã trở thành nội dung không thể thiếu trong đời sống văn hóa dân tộc Xa, bất kể già trẻ gái trai đều giỏi hát, và hình thành một số hội hát có phong tục ca hát độc đáo. Phong tục ca hát chủ yếu có tình ca chặn đường, khách "trổ tài uống rượu", "làm chị họ", "làm bác".. Hội hát chủ yếu có hội hát Ngưu Thạch Cương ở núi Tô Đê vùng Mục Dương Phúc An vào "lễ hội Phân Long" tháng tư âm lịch, Hội hát núi Bạch Vân Lưu Dương Phúc An 1/6 âm lịch, hội hát 7/7 âm lịch, hội hát 15/8 âm lịch, hội hát 9/9 âm lịch ...

Theo nội dung đề tài, dân ca dân tộc Xa có thể chia làm bài ca tự sự (gồm truyền thuyết, thần thoại, tiểu thuyết), bài ca tổng hợp (gồm tình yêu, sinh hoạt lao động, truyền bá kiến thức, luân lý đạo đức, sinh hoạt giải trí), bài ca nghi thức (gồm bài ca nghi thức lễ cưới, cúng tổ tiên, công đức ...).

Khúc điệu của dân ca dân tộc Xa chủ yếu chia làm điệu sơn ca và điệu sư ông. Điệu sơn ca gồm: điệu Phúc Ninh, điệu Phúc Đỉnh, điệu Hà Phố, điệu La Liên, điệu Lệ Thủy, điệu Cảnh Ninh, điệu Long Tuyền, điệu Văn Thành... Điệu sư ông gồm điệu ngâm tụng và bài ca phối hợp làm động tác công đức.