Mối lo âu của "Quê hương trống đồng thế giới" về kế thừa văn hoá trống đồng nghìn năm

Ở lưu vực sông Hồng Thủy miền nam Trung Quốc, thành phố Hà Trì, Khu Tự trị dân tộc Choang Quảng Tây trở nên nổi tiếng nhờ "Quê hương trống đồng thế giới". Thế nhưng, do tác động của văn hoá hiện đại, phong tục trống đồng dần dần phai nhạt trong lòng thế hệ trẻ.

Trống đồng là cổ vật mang tính tiêu biểu nhất của dân tộc thiểu số thời cổ cư trú ở miền nam Trung Quốc và khu vực Đông Nam Á, giới sử học có cách nói "vạc miền bắc, trống miền nam", sự xuất hiện của trống đồng sớm nhất có thể tính ngược dòng thời gian đến thế kỷ thứ 2 trước công nguyên. Hiện nay, trên cả thế giới có hơn 2400 chiếc trống đồng, riêng Hà Trì bảo tồn hơn 1400 chiếc.

Ông Vi Chân Lễ, nông dân thôn Lan Dương, xã Trường Giang, huyện Đông Lan, thành phố Hà Trì là người kế thừa "Phong tục trống đồng dân tộc Choang", bố ông là Vi Vạn Nghĩa, nhà sưu tầm trống đồng dân gian nổi tiếng Quảng Tây, tính đến nay đã sưu tầm 40 chiếc trống đồng dân gian, được tôn vinh là "vua trống đồng". Hiện nay, ông Vi Chân Lễ đảm nhiệm trọng trách kế thừa văn hóa trống đồng, nhiều lần dẫn đội trống đồng dân tộc Choang Đông Lan tham gia hoạt động ở các nơi Bắc Kinh, Thượng Hải, Nam Ninh v.v.

Ở nhà Vi Chân Lễ, phóng viên nhìn thấy ba chiếc trống đồng màu nâu đỏ đặt trên đất, bên trên chất đầy thùng giấy, xem ra trống đồng đã để đó rất lâu không dùng đến. Nói đến việc kế thừa văn hoá trống đồng, ông Vi Chân Lễ nói: "Hiện nay những người biết đánh trống trong thôn đều là người trên 40-50 tuổi, thanh niên ra ngoài làm thuê, chỉ có thể dạy bọn trẻ đánh trống".

Hiện nay, có 14 em lứa tuổi 7-10 học đánh trống với ông Vi Chân Lễ. Trong dịp nghỉ hè, nhà ông Vi Chân Lễ đã trở thành sân chơi của trẻ em, tiếng trống đồng rộn rã khắp thôn.

Ông Vi Chân Lễ nói: "Trước kia, cứ đến Tết Nguyên Đán, gia đình nào cũng vác trống đồng lên núi đánh trống, tiếng trống vang rộn suốt mấy ngày đêm. Hiện nay có ti-vi, mạng In-tơ-nét, điện thoại di động, văn hóa truyền thống do ông cha ta để lại đã không thể thu hút được lớp trẻ, người biết đánh trống đồng rất ít, người nắm bắt kỹ nghệ càng hiếm".

Công tác bảo tồn và kế thừa văn hoá trống đồng cũng đứng trước sự ăn mòn của lợi ích thương mại. Ông Lương Phú Lâm, nguyên Chủ nhiệm Trung tâm quản lý cổ vật thành phố Hà Trì cho phóng viên biết, vài năm trước, nhiều thương gia ngoại tỉnh giả danh nhà sưu tầm trống đồng, mua trống đồng với giá cao, những trống đồng bị thất thoát hồi đó đã không sao tìm lại được. Ông nói: "Tình cảm đối với trống đồng của nhiều người không thể sánh với bậc đàn anh, dưới sự sai khiến của lợi ích kinh tế, trống đồng đã mất đi nội hàm tinh thần, trở thành 'hàng đáng giá'".

Hiện nay, ở thành phố Hà Trì, dù Chính quyền hay dân gian đều nhận thức được tầm quan trọng của công tác bảo tồn và kế thừa văn hóa trống đồng. Tháng 12 năm ngoái, chương trình biểu diễn hoành tráng cùng đánh 500 chiếc trống đồng có lịch sử nghìn năm đã diễn ra tại Quảng trường Văn hoá thành phố Hà Trì, hoạt động này đã được đăng ký lập kỷ lục Guiness thế giới tại Thượng Hải. Ông Lý Cương, Chủ nhiệm phòng hý khúc Trung tâm Nghệ thuật Quần chúng thành phố Hà Trì nói: "Mỗi chiếc trống đồng là một câu chuyện, là một dấu hiệu văn hoá không phai mờ, tổ chức hoạt động này là nhằm khiến phong tục trống đồng—di sản văn hóa phi vật thể của dân tộc Choang được bảo tồn và kế thừa tốt hơn, khiến càng nhiều bạn trẻ hiểu biết văn hóa truyền thống ưu tú của dân tộc Trung Hoa".

Để kiểm soát trống đồng bị thất lạc, năm 2007, thành phố Hà Trì bắt đầu thực thi công trình bảo tồn "Nghệ thuật trống đồng lưu vực sông Hồng Thủy", mỗi một chiếc trống đồng đều có "sổ hộ khẩu", ghi lại nơi sở tại, đặc trưng v.v của trống đồng. Những năm qua, tình hình giao dịch ngầm cổ vật trống đồng đã ít đi rất nhiều.

Những người kế thừa nghệ thuật trống đồng ở thành phố Hà Trì cũng thử khôi phục công nghệ đúc trống đồng thời cổ đã thất truyền hàng trăm năm. Ông Lương Phú Lâm giới thiệu, trong hơn 20 năm qua, ông cùng những người kế thừa nghệ thuật trống đồng đã thử rất nhiều lần dùng hợp kim khác nhau để đúc trống đồng, "nhưng về chất lượng và âm sắc, trống đồng được chế tạo ra không thể nào đạt được hiệu quả như cổ vật trống đồng".

Mặc dù cổ vật trống đồng không thể phục chế lại, nhưng ở Hà Trì các xưởng đúc trống đồng quy mô lớn nhỏ đang đua nhau thành lập, cơ sở bảo tồn đúc trống đồng ngày càng hoàn thiện. Nghề đúc trống đồng ngày càng quy mô đã khiến trống đồng cất một bước dài đi ra thế giới, tuy nhiên, ông Lương Phú Lâm lại có mối lo âu mới. Ông nói:

"Đa số trống đồng được đúc hiện nay đều dùng vào biểu diễn thương mại và trưng bày, mang đậm màu sắc thương mại. Cùng với sự phát triển của xã hội thương mại, nội hàm tinh thần của trống đồng dần dần phai nhạt. Nếu trống đồng bị sứt mẻ, có thể hàn gắn, có thể đúc lại; nhưng nếu văn hoá bị mai một, thì sẽ bù đắp sao đây"?