Từ viết tắt tiếng nước ngoài được bổ xung vào từ điển tiếng Hán, khiến hàng trăm học giả cùng ký tên vào thư tẩy chay

Ảnh: Từ điển Hán ngữ Hiện đại ấn bản thứ 6

Thương vụ ấn thư quán tháng 7 năm nay xuất bản "Từ điển Hán ngữ Hiện đại" ấn bản thứ 6, vì đưa 239 từ bắt đầu bằng chữ cái tiếng nước ngoài như "NBA" vào từ điển, mới đây hơn 100 chuyên gia học giả cùng ký tên vào thư tẩy chay hành vi này, ở Trung Quốc đã dấy lên một cơn sốt thảo luận về sử dụng tiếng Hán, "giữ gìn sự trong sáng của tiếng Hán".

Phương tiện truyền thông cho biết, mới đây hơn 100 học giả cùng ký tên vào thư, tố cáo "Từ điển Hán ngữ Hiện đại" ấn bản mới vi phạm pháp luật. Họ chỉ ra, từ trang 1750 đến 1755 trong phần chính của "Từ điển Hán ngữ Hiện đại" ấn bản mới, có 239 từ bắt đầu bằng chữ cái tiếng phương Tây, đồng thời những từ này được giải thích như từ Hán ngữ. Tuyệt đại đa số trong 239 từ này là từ viết tắt tiếng Anh, "từ chữ cái" mà giới học thuật thường gọi.

"Từ điển Hán ngữ Hiện đại" là từ điển uy tín quy phạm sử dụng tiếng Hán. Những học giả này cho rằng, đưa từ tiếng Anh vào từ điển Hán ngữ, dẫn đến sự lẫn lộn giữa tiếng Hán và tiếng Anh khi sử dụng, gây mối đe doạ tới sự trong sáng và tính an toàn của tiếng Hán, thậm chí là "hành vi gây phá hoại nghiêm trọng nhất đối với chữ Hán trong 100 năm la-tinh hóa chữ Hán".

"Bức thư tố cáo" của hơn 100 học giả giống như ném một viên đá dấy lên một làn sóng. Nhưng, đối với việc đưa rất nhiều "từ chữ cái" vào "Từ điển Hán ngữ Hiện đại", phần lớn phản ứng của dân gian là khen ngợi. Lý do rất đơn giản, những từ chữ cái tiếng Anh như "CPI", "GDP", "ATM" v.v rất đơn giản, dễ nhớ, người dân rất quen thuộc, từ lâu đã được đông đảo người dân chấp nhận, nếu dịch sang "Chỉ số giá tiêu dùng", "Tổng sản phẩm quốc nội", "Máy rút tiền tự động", thì không dễ quảng bá.

Ảnh: Từ điển Hán ngữ Hiện đại ấn bản thứ 6

Ngoài ra, dịch từ ngoại lai sang tiếng Hán tương đối chậm trễ, một số từ chữ cái tiếng Anh như "MP3", "chỉ số PM2,5" v.v rất khó dịch chuẩn xác, chẳng hạn "chỉ số PM2,5" đành phải giải thích như sau: "nồng độ hạt lơ lửng trong không khí có đường kính bé hơn 2,5 mi-crô-mét", nếu sử dụng phần giải thích này thì rất không tiện.

Đối với quan điểm của hơn 100 vị học giả, một số bình luận cho rằng là "phản ứng quá mức". Có phương tiện truyền thông bình luận rằng, không cần quá căng thẳng đối với việc từ tiếng Anh đưa vào từ Hán ngữ, cũng không cần phóng đại sức phá hoại đối với Hán ngữ của các từ tiếng Anh như "NBA" v.v. Ông Chu Tích Tung, học giả biên soạn từ điển ở Thượng Hải cho rằng, kể từ khi thực thi cải cách mở cửa đến nay, một số từ tiếng Anh và tiếng Nhật được đưa vào Hán ngữ, đã là sự thật, không thể ngăn chặn xu thế này, "nếu làm ra vẻ ngăn chặn, sẽ dẫn đến phong bế Hán ngữ".

Thế nhưng, "bảo vệ Hán ngữ" cũng không phải chuyện lo bò trắng răng. Cùng với nhịp bước toàn cầu hóa của Trung Quốc tăng nhanh, vấn đề sử dụng lẫn lộn tiếng Hán và tiếng Anh đã rất nghiêm trọng. Một nhà xuất bản từng xuất bản một cuốn từ điển từ viết tắt tiếng Anh rất dày, điều này cho thấy số lượng từ tiếng Anh được đưa vào tiếng Hán rất nhiều, xu thế rất mạnh.

Ông Trang Trí Tượng, một người làm công tác xuất bản nổi tiếng, Giám đốc Nhà xuất bản Giáo dục Ngoại ngữ Thượng Hải cho rằng, hiện tượng sử dụng ngôn ngữ hiện nay "đúng thật hơi hỗn loạn". Ông nói: "Theo quy phạm ngôn ngữ thông hành quốc tế, đối với từ ngoại lai, nếu tạm thời chưa tìm thấy từ Hán tương đương, thì có thể tạm thời áp dụng phương thức "dịch âm", cho đến khi tìm thấy từ Hán tương đương, quần chúng chấp nhận rộng rãi. Chẳng hạn, thời kỳ Ngũ Tứ, Trung Quốc xuất hiện nhiều từ ngoại lai dịch theo âm như 'thủy môn thinh' là từ dịch âm, có nghĩa là xi-măng, từ 'tư địch khắc' là từ dịch âm, có nghĩa là gậy. Nhưng, không thể xen kẽ chữ cái tiếng Anh trong tiếng Hán, nếu không, quy phạm ngôn ngữ và sự trong sáng của tiếng Hán đều bị phá hoại." "Từ điển Hán ngữ Hiện đại" đóng vai trò quy phạm sử dụng tiếng Hán, phải đặc biệt thận trọng về mặt này.

Ảnh: Từ điển Hán ngữ Hiện đại ấn bản thứ 6

Khi điều tra, phóng viên phát hiện, năm 2010, Tổng Cục Báo chí và Xuất bản Nhà nước Trung Quốc từng ra "Thông tri về tiếp tục quy phạm sử dụng chữ Hán trong ấn phẩm". "Thông tri yêu cầu, trong các ấn phẩm chữ Hán, cấm xuất hiện hiện tượng tuỳ tiện sử dụng chữ nước ngoài như từ tiếng Anh hoặc viết tắt chữ cái v.v.

"Từ điển Hán ngữ Hiện đại" ấn bản này đưa vào hơn 200 từ viết tắt tiếng nước ngoài, số lượng rất lớn. Còn trong "Từ điển Hán ngữ Hiện đại" ấn bản trước kia cả thảy chỉ có 3 từ có chữ cái tiếng Anh gồm đảng 3K, X quang và A Q (nhân vật trong tiểu thuyết của Lỗ Tấn).

Ông Hách Minh Giám, học giả ngôn ngữ và văn tự nổi tiếng, Chủ biên tạp chí "Bắt bẻ từng chữ" cho rằng, "Từ điển Hán ngữ Hiện đại" đưa vào rất nhiều "từ chữ cái" phù hợp với nhu cầu thực tế của dân chúng, thuận theo ý kiến của cư dân mạng, nhưng trực tiếp đưa những từ này vào phần chính của từ điển là cách làm thiếu thoả đáng, theo ông: "Thực ra, có thể tăng thêm phần giải thích ở phần phụ lục của Từ điển".

Những năm qua, công chúng luôn canh cánh trước những lo ngại về tiếng Anh, tiếng Nhật "xâm nhập" vào tiếng Hán với xu thế mạnh. Tại Kỳ họp Toàn quốc năm 2010, đã có học giả đưa ra đề án bảo vệ sự trong sáng của Hán ngữ.

Có học giả kêu gọi, cơ quan hữu quan phải sớm lập pháp hoặc xây dựng bộ quy phạm rõ ràng, quản lý hiện tượng "sử dụng lẫn lộn giữa tiếng Hán và tiếng Anh", "lẫn lộn giữa tiếng Trung với tiếng nước ngoài", để bảo vệ Hán ngữ—văn hóa của dân tộc Trung Hoa không bị phương hại. Mặt khác, ngôn ngữ phải phù hợp với thói quen sử dụng của dân chúng, Trung Quốc phải tăng nhanh phiên dịch những từ ngoại lai, phổ biến từ Hán mới.