Nhà du hành nổi tiếng Từ Hà Khách

Từ Hà Khách - Nhà du hành, nhà thám hiểm và nhà Địa lý học nổi tiếng của Trung Quốc

Từ Hà Khách là nhà du hành, nhà thám hiểm và nhà Địa lý học nổi tiếng của Trung Quốc thế kỷ 17. Từ Hà Khách đã bỏ ra hơn 30 năm để du hành và thám hiểm, nhật ký du hành của ông được biên tập thành bộ kiệt tác "Du Ký của Từ Hà Khách", cho đến nay, bộ sách này vẫn có giá trị khoa học rất lớn.

Năm 1586 Từ Hà Khách ra đời trong một gia đình thân sĩ sa sút ở tỉnh Giang Tô miền đông Trung Quốc. Trí thức truyền thống Trung Quốc đều coi thi đỗ khoa cử, đi lên con đường làm quan là ước mơ suốt cuộc đời. Mấy thế hệ ông cha Từ Hà Khách cũng từng làm quan, nhưng Từ Hà Khách lại chán ghét con đường học hành, thi cử, làm quan hết sức đơn điệu, ông đã dốc mối quan tâm vào tự nhiên, điều này chính là chịu sự ảnh hưởng của cha ông.

Cha Từ Hà Khách tôn sùng tự do, yêu thích tự nhiên, không thích làm quan, thường dẫn con em đi thăm danh lam thắng cảnh. Chịu sự ảnh hưởng của cha, Từ Hà Khách từ bé thích đọc sách cất giữ của cha, bị các bộ sách về du ký địa lý, câu chuyện ít người biết về danh nhân, câu chuyện thú vị về phong tục tập quán các nơi thu hút. Mẹ Từ Hà Khách là một người phụ nữ hiểu biết con mình, thông cảm với lý tưởng không bình thường của con. Theo lễ nghi cổ đại Trung Quốc, sau khi cha mẹ qua đời, con trai phải trông coi phần mộ 3 năm. Sau khi cha Từ Hà Khách qua đời, mẹ Từ Hà Khách lại kiên định ủng hộ ông ra ngoài du hành.

Mẹ ông cho rằng, làm trai phải có hoài bão thiên hạ, không nên vì việc nhà, từ bỏ hoài bão của mình. Được sự ủng hộ của mẹ, Từ Hà Khách đã trở thành một người kiên trì lý tưởng, quyết chí tìm tòi chân lý. Ông đã phá vỡ truyền thống "dạy học, đọc sách trong bốn bức tường" của trí thức, dành cả cuộc đời cho những cuộc thám hiểm và dã ngoại đầy gian nan và cô đơn.

Năm 22 tuổi, Từ Hà Khách bắt đầu ra ngoài du hành, cho đến năm 56 tuổi, ông đã đi khắp Trung Quốc, từ bãi hoang mạc ở miền bắc đến đồng ruộng ở biên giới miền nam, từ vùng biển ở miền đông đến vùng cao nguyên ở miền tây. Trên đường du hành, ông trèo đèo lội suối, nhiều lần gặp phải khó khăn, trong túi không còn một xu nào, buộc phải chịu đói, cũng không ít lần đứng trước nguy hiểm tính mạng, nhưng những khó khăn này đều không làm dao động ý chí và niềm tin của Từ Hà Khách, ông thường nói một câu như sau: "Tôi đeo công cụ đào đất, hỏi còn chỗ nào không thể chôn được xương cốt của tôi?"

Từ Hà Khách không bao giờ đi con đường bằng phẳng mà người khác đã đi qua, trèo núi thì trèo đến đỉnh cao nhất, xuống hang động thì đến chỗ sâu nhất. Ông cũng không tin vào cách nói mê tín của người khác, không theo bừa kết luận đã có, kiên trì thông qua khảo sát tại chỗ để thu được tư liệu, phân tích chỉnh lý, tìm tòi quy luật của tự nhiên.

Một lần, ông đến tỉnh Hồ Nam ở miền trung nam Trung Quốc khảo sát, người địa phương bảo ông trong một hang động có yêu ma, không ai dám vào hang động, nhưng Từ Hà Khách kiên trì vào hang động để xem. Sau khi vào trong hang động, ông phát hiện trong hang động đều là nhũ đá đứng chổng ngược, hết sức đẹp đẽ. Sau khi ông an toàn ra khỏi hang động, những người trông coi ngoài hang đều rất khâm phục ông.

Trong nhật ký, Từ Hà Khách đã ghi chép tường tận cảnh tượng kỳ lạ ông nhìn thấy. Từ đó, ông nhiều lần tiến hành khảo sát hang động đá vôi, ghi chép tường tận những kết quả thăm dò và nghiên cứu một cách có hệ thống về địa mạo đá vôi, đồng thời dùng phương pháp khoa học để tìm ra nguyên nhân hình thành và đặc trưng của địa mạo đá vôi. Những ghi chép của ông là tư liệu quý báu về địa hình hang động đá vôi tường tận nhất, chuẩn xác nhất trong lịch sử Trung Quốc, cũng là một trong những tư liệu sớm nhất về Hang động học hiện nay.

Trên đường du hành, Từ Hà Khách kiên trì thói quen đi đường ban ngày, viết nhật ký ban đêm, ghi chép tường tận các điều tai nghe mắt thấy và tâm đắc tìm tòi nghiên cứu. Nhưng, sau khi ông qua đời, phần lớn ghi chép của ông bị thất lạc, bạn thân của ông đã chỉnh lý xuất bản phần còn lại, đặt tên "Du ký của Từ Hà Khách".

Bộ kiệt tác với hơn 400 nghìn chữ này hành văn lưu loát, ghi chép tường tận điều kiện khí hậu ở các địa phương lúc đó, chủng loại và tình hình phân bố của động thực vật, tình hình kinh tế xã hội, phong tục tập quán, phong cảnh, con người v.v, đã cung cấp tư liệu quý báu cho các môn nghiên cứu Khí tượng học, Môi trường học, Địa lý học v.v. hiện nay. Trong bộ sách "Lịch sử khoa học-kỹ thuật Trung Quốc" do Ông Joseph Needham, chuyên gia lịch sử khoa học-kỹ thuật nước Anh chủ biên, ông đã đánh giá như sau: "Du ký của Từ Hà Khách không giống sách do học giả thế kỷ 17 viết, là những ghi chép về tình hình thăm dò dã ngoại vào thế kỷ 20."