Đội quân đất nung trong lăng mộ Tần Thủy Hoàng được phát hiện vào năm 1974, được tôn vinh là “Kỳ quan thứ 8 của thế giới”.
Năm 1974, tại khu vực nông thôn nằm ở phía đông thành phố Tây An, tỉnh Thiểm Tây miền tây Trung Quốc, một nông dân phát hiện những mảnh tượng gốm sứt mẻ khi đào giếng, vì vậy đội khảo cổ đã đến hiện trường và phát hiện 3 hầm đội quân đất nung với tổng diện tích vượt quá 20 nghìn mét vuông, tượng gốm Binh Mã có kích cỡ như người, ngựa thật, xuất hiện với từng đạo quân, khí thế hoành tráng và thần bí, là sự phát hiện chưa từng có trong lịch sử thế giới. Hầm đội quân đất nung nằm ở bên cạnh lăng Tần Thủy Hoàng, cho nên được coi là đội quân khổng lồ bảo vệ lăng mộ Tần Thủy Hoàng.
Tần Thủy Hoàng là vị vua nổi tiếng nhất Trung Quốc. Hơn 2000 năm trước, Tần Thủy Hoàng chỉ huy đạo quân lớn đánh bại các nước chư hầu, thành lập nhà Tần—vương triều phong kiến đầu tiên với chế độ tập quyền trung ương và nhiều dân tộc trong lịch sử Trung Quốc. Tần Thủy Hoàng thống nhất tiền tệ, chữ viết và đơn vị đo lường, thực sự thực hiện thống nhất Trung Quốc.
Người ta ví rằng, mặt đất là tấm gương thần bí, trên “tấm gương” là lăng mộ nguy nga và im lặng; dưới “tấm gương”, thời gian của Đế quốc vẫn trôi lặng lẽ. Năm 1974, đội quân đất nung trong lăng mộ Tần Thủy Hoàng chôn dưới chân núi Lệ Sơn được phát hiện, dường như bụi phủ trên “tấm gương” được quét một cách bất ngờ. Trong 3 hầm gần nhau hướng Đông có hơn 7.000 tượng người bằng đất nung, dường như là Đế quốc trong gương.
Trong 3 hầm đội quân đất nung, hầm số 1 rộng nhất, xe ngựa và bộ binh xếp xen kẽ, diện tích vượt quá 14 nghìn mét vuông, dự tính cả thảy chôn hơn 6000 tượng gốm binh mã.
Trong đội quân tiên phong ở phía đông hầm đội quân đất nung số 2, lăng mộ Tần Thủy Hoàng đã phát hiện và khai quật 160 tượng cung thủ quỳ gối với tết tóc, khoác áo giáp trên mình, hai tay cầm cung đặt ở phần lưng, hai mắt nhìn về phía trước, khuôn mặt bình tĩnh như sắt thép.
Người đàn ông trong đội cung thủ này là thành viên có cấp bậc thấp nhất trong binh sĩ nhà Tần, cũng là hình ảnh thu nhỏ của hàng vạn binh sĩ dũng cảm, cung thủ này có cổ và lưng giữ thẳng đứng, đùi hai bên bắt chéo theo chiều dọc. Nhìn nghiêng, gối bên trái, gối bên phải và chân phải hình thành tam giác vững chắc, tư thế này có trọng tâm vững, mục tiêu nhỏ, có lợi cho tấn công và phòng thủ, có lẽ là tiêu chuẩn cao nhất khi tập luyện bắn cung năm xưa. Khi quan sát ở cự ly gần, có thể trông thấy các mảnh giáp ở phần ngực và bụng, mảnh giáp trên chồng lên mảnh giáp dưới; ở phần vai và dưới lưng thì ngược lại, các chi tiết thiết kế trong áo giáp phù hợp đường cong cơ thể, đáp ứng nhu cầu hoạt động và tấn công. Chân phải nâng đỡ toàn thân, xem chỗ đầu ngón chân và gót chân của giày, mũi khâu chặt hơn, tăng thêm tính bền của giày, mũi khâu ở chỗ vòm chân thì thưa hơn, để tiện cho uốn cong và duỗi thẳng.
Với cử chỉ, áo giáp, quần áo, tượng người tái hiện chân thật binh lính Đế quốc, trong khi đó, xử lý nghiêm chỉnh về ngũ quan trên khuôn mặt, râu tóc và đường nét trên lòng bàn tay, v.v. lại trao cho tượng người nhiệt độ của làn da. Khi vừa khai quật lên, khuôn mặt và quần áo của tượng người vẫn giữ lại màu sắc, nét mặt như người thật, râu tóc rõ ràng, hoàn toàn không “đen tối” như người trong thế giới bên kia. Các tướng sĩ ảo không những thể hiện đủ “nhan sắc”, mà còn chứa đựng nhiệt huyết.
Bên ngoài tấm gương, nhục thân đã bị mục rữa, tiêu tan; trong tấm gương, binh lính lại được trao cho nhân cách và sự sống vĩnh hằng. Họ chống chọi sức mạnh mục rữa vạn vật của thời gian, đứng sừng sững trước mắt mọi người ngày nay.
Nhà Tần trên mặt đất đã viết một dấu châm, thời gian dưới mặt đất vẫn đang vươn dài trong đường hầm của lăng mộ, Đế quốc ở đây không có hồi kết, mọi chiến sĩ dường như đang chờ mệnh lệnh của Hoàng đế, sẵn sàng chuẩn bị trở lại chiến trường.
Mùa Đông năm 1980, tại phía tây khu lăng mộ Tần Thủy Hoàng ở Lâm Đồng, hai cỗ xe ngựa bằng đồng đen lần lượt được khai quật, xe ngựa đồng số 1 là người phải đứng trên xe, cũng được gọi là Cao Xa. Xe, 4 con ngựa và đồ trang trí đều đầy đủ, thậm chí người lái xe cũng được khắc họa tỉ mỉ. Xe ngựa làm bằng đồng đen, trên thân ngựa có đồ trang trí bằng vàng, bạc, cục bộ được tô màu, đây là xe ngựa cổ đại có cấp bậc cao nhất, hình ảnh hoàn chỉnh nhất được phát hiện trong công tác khảo cổ ở Trung Quốc. Tái hiện nguyên mẫu bằng kim loại một cách không tiếc chi phí, đã nói lên dã tâm của Tần Thủy Hoàng: Nếu sự sống đến hồi kết, vua chúa cũng không còn cách để vượt qua. Có lẽ chế tác một cỗ xe ngựa tinh xảo, tuyệt đẹp mới có thể đi đến phương xa trong ước mơ.
Xe ngựa số 1 có chiều cao 152 cm, dài 225 cm, kích cỡ bằng một nửa xe ngựa thật. Kích cỡ này khiến xe ngựa đồng có sự khác biệt với các đồ tùy táng khác, tuy kích cỡ nhỏ hơn, nhưng không thiếu sự tinh xảo. Cỗ xe ngựa này nặng hơn 1 tấn, tuy nhiên nó không phải là tượng điêu khắc trên một khối hoàn chỉnh, mà là một cỗ máy tinh vi gồm hơn 3.000 linh phụ kiện, linh phụ kiện với số lượng khủng, hình dáng khác nhau đã thể hiện công nghệ cao siêu luyện kim và lắp ghép. Cấu kiện hình thon dài hoặc có thể tích lớn được sản xuất bằng cách nung đúc với ống rỗng ruột; cấu kiện rộng và mỏng thì chế tác bằng công nghệ kết hợp nung đúc với rèn dập. Các bộ phận phức tạp được chia thành linh phụ kiện giản đơn, chế tác riêng, rồi lắp ghép với nhau qua các thứ như khớp nối, đinh ghìm, v.v. Xe ngựa làm bằng đồng đen được lắp ghép với độ tinh xảo cao đã tái hiện chất lượng cao của sản phẩm do nhà Tần sản xuất, để chúng ta ôn lại trái tim có nhiều hoài bão.
Năm 221 trước công nguyên, vương triều nhà Tần thành lập, Doanh Chính tự xưng Thủy Hoàng Đế mong xây dựng chế độ quốc gia hoàn mỹ, thiết lập chế độ quận huyện chịu sự quản lý chung của Trung ương, thực hiện viết cùng một văn tự, khoảng cách giữa hai bánh xe như nhau, mở đường kết nối khắp nơi. “Trực Đạo” (đoạn đường bằng thẳng) và “Trì Đạo” (đoạn đường tốc độ nhanh)—đường cao tốc đời nhà Tần rất nhanh đã xuất hiện, tiêu chuẩn quốc gia về khoảng cách giữa hai bánh xe cũng được xây dựng. Tần Thủy Hoàng cả thảy 5 lần dẫn đoàn xe tuần du đất nước theo tuyến đường do mình ra lệnh xây dựng, cuối cùng Tần Thủy Hoàng chết trên đường tuần du, nghi thức từng nghiêm túc nhất trần gian đã biến thành đội ngũ vừa hoành tráng vừa bi thương đi vào lăng mộ.