Mới đây, Bộ Tư pháp Mỹ tuyên bố chấm dứt “Sáng kiến Trung Quốc” (China Initiative) khởi động trong thời kỳ Chính quyền Đô-nan Trăm. Trong lúc mọi người cho rằng Mỹ cuối cùng đã sửa đổi sai lầm, nhìn lại vấn đề “phân biệt chủng tộc” của mình, Bộ Tư pháp Mỹ lại nêu rõ, cơ quan an ninh quốc gia của Bộ này đang khởi động một “chiến lược chống lại các mối đe dọa từ quốc gia khác” dưới vỏ bọc phòng chống “gián điệp kinh tế và ăn cắp khoa học công nghệ, tin tặc tấn công mạng, điều tra vốn đầu tư và sức ảnh hưởng thâm nhập đến từ nước ngoài” v.v. Có thể nói, thực chất của chiến lược này không khác gì so với “Sáng kiến Trung Quốc”. Hóa ra, Mỹ không những không chấm dứt “Sáng kiến Trung Quốc”, mà còn mở rộng hơn nữa dưới cái cớ đưa ra “chiến lược mới”.
Phân biệt chủng tộc luôn là vấn đề mang tính hệ thống ở Mỹ. Ngay từ thế kỷ 19, Mỹ đã để lại chương lịch sử đen tối về đàn áp, bài xích người gốc Á. “Đạo luật bài trừ người Trung Quốc ” do chính phủ Mỹ ký vào năm 1882 đã trở thành bộ luật hợp pháp phân biệt chủng tộc tiếp sau chế độ nô lệ tại nước này, ảnh hưởng vĩnh viễn đến vị thế của người Mỹ gốc Hoa và gốc Á trong xã hội Mỹ, mãi đến năm 1943, Quốc hội Mỹ mới bãi bỏ bộ luật này.
Bước vào thế kỷ 21, nạn phân biệt chủng tộc tại nước Mỹ vẫn chưa biến mất, mà là khoác áo mới với cái gọi là “sáng kiến” hoặc “chiến lược”, tiếp tục phương hại nhóm sắc tộc thiểu số, trong đó có cộng đồng người Mỹ gốc Á. “Sáng kiến Trung Quốc” khởi động từ tháng 11/2018, Cục Điều tra Liên bang Mỹ (FBI) nặn ra “gián điệp học thuật Trung Quốc” dựa vào “sáng kiến” này, triển khai hơn 2.000 cuộc điều tra đối với các hành vi với cái gọi là “Trung Quốc ăn cắp công nghệ thông tin của Mỹ”, gần như cứ mỗi 12 tiếng đồng hồ lại khởi động một vụ điều tra liên quan “Sáng kiến Trung Quốc”.
Hàng loạt vụ kiện nhằm vào nhân sĩ giới khoa học người Mỹ gốc Á đã khiến hơn 30 nhà nghiên cứu khoa học vô tội bị truy tố, dẫn đến hàng loạt vụ án oan, gây phương hại nghiêm trọng tới cộng đồng người Mỹ gốc Á. “Đánh giá Công nghệ MIT” công bố số liệu cho thấy, 90% nhân sĩ bị kiện liên quan “sáng kiến” này đều là nhà khoa học người Mỹ gốc Hoa, trong khi chưa đến 1/4 bị kết án. Các vụ án tiêu biểu gần đây là Giáo sư người Mỹ gốc Hoa Hồ An Minh của Đại học Tennessee ở Knoxville, Giáo sư người Mỹ gốc Hoa Trần Cương của Viện Công nghệ Massachusetts (MIT) đã kết thúc khi tòa tuyên bố trắng án hay không truy tố do không đủ bằng chứng.
“Sáng kiến Trung Quốc” đã làm trầm trọng thêm tình hình phân biệt chủng tộc tại nước Mỹ, phương hại nghiêm trọng đến cộng đồng người Mỹ gốc Á, cũng gây tổn hại đến không khí tin cậy lẫn nhau trong hợp tác Trung - Mỹ. Các nhà khoa học người Mỹ gốc Hoa đến từ phòng thí nghiệm và đại học hàng đầu Mỹ chỉ rõ, “Sáng kiến Trung Quốc” đã gây “hiệu ứng sợ hãi”, dẫn đến các nhà khoa học giảm tiếp xúc với các đồng nghiệp Trung Quốc và chấm dứt dự án hợp tác. Trợ lý Bộ trưởng Tư pháp phụ trách an ninh quốc gia Mỹ Matthew Olsen thừa nhận việc thi hành “Sáng kiến Trung Quốc” là sai, “sáng kiến” này không những làm gia tăng nạn phân biệt chủng tộc mà còn gây tổn hại đến lợi ích của Mỹ về thu hút nhân tài mũi nhọn và thúc đẩy tiến bộ khoa học công nghệ.
Hiện nay, Mỹ không những không suy nghĩ lại những khiếm khuyết của “Sáng kiến Trung Quốc”, mà còn trắng trợn táo bạo, nâng cấp đưa ra phiên bản thay thế mang tính kỳ thị nghiêm trọng hơn, rút cuộc tật xấu “phân biệt chủng tộc” của Mỹ bao giờ mới kết thúc?
