Ngày 25/8 là ngày Áp-ga-ni-xtan công bố điểm thi đại học năm 2021. Sáng sớm, Xan-gi Ba-ran (Salgy Baran), 19 tuổi, đã mở tivi sử dụng điện từ máy phát điện nhà mình. Đài Truyền hình công bố điểm thi đại học theo thứ tự đếm ngược từ thứ hạng thứ 10. Xan-gi tự tin mình tối thiểu có thể lọt vào top 5 trong gần 180 nghìn thí sinh trên cả nước. Khi công bố đến thứ hạng thứ 2 vẫn không thấy tên Xan-gi. “Bụp”, màn hình tivi đột nhiên bị tắt. Xan-gi Ba-ran sốt ruột nhảy lên. Nhà cô mất điện trong giờ phút quan trọng này. Xan-gi Ba-ran vội vã khởi động lại máy phát điện. “Chị ơi, chị, mau về đi ạ”. Em gái Ni-lu-pha (Nilufar), 17 tuổi hét lên. Xan-gi Ba-ran chạy về, nhìn thấy tên in trên giấy thi đại học trên màn hình nhỏ: Xan-gi Ba-ran!
“Bụp”, màn hình tivi một lần nữa bị tắt, ắc-quy hoàn toàn hết điện. Hai chị em gào lên một cách phấn khích, người nhà cũng chạy đến ôm chằm hai chị em.
Điều thu hút sự quan tâm của mọi người là, Áp-ga-ni-xtan hai năm liên tiếp xuất hiện nữ thủ khoa, trong khi Xan-gi Ba-ran còn là nữ thủ khoa dân tộc Pushtun đầu tiên trong lịch sử nước này.
Xan-gi Ba-ran lựa chọn theo học Học viện Y Đại học Ca-bun, đây cũng là sự lựa chọn hàng đầu của hầu hết tất cả các thủ khoa Áp-ga-ni-xtan những năm qua.
Thập niên 90 của thế kỷ trước, dưới sự thống trị của chính quyền Ta-li-ban, nữ giới Áp-ga-ni-xtan không được làm việc và theo học tại các trường tiểu học, trung học và đại học. Ngày 29/8, quyền Bộ trưởng Giáo dục đại học-cao đẳng do Ta-li-ban bổ nhiệm Áp-đun Ba-chi Ha-ca-ni (Abdul Baqi Haqqani) cho biết, theo kế hoạch giáo dục sau này, nữ giới sẽ được phép đi học, nhưng học sinh nam nữ sẽ được tách ra quản lý.
Xan-gi cho biết, “nếu lãnh đạo hiện nay có thể thực hiện cam kết, để nữ giới đi học, đi làm thì đó sẽ là chuyện rất tốt”.
Xan-gi sinh ra trong một gia đình trung lưu tại tỉnh La-gơ-man (Laghman) ở khu vực giữa miền Đông Áp-ga-ni-xtan. Lúc Xan-gi 7 tuổi, bố của cô không may qua đời trong một sự cố y khoa do bác sĩ tiêm quá liều lượng đường glu-cô cho bệnh nhân tiểu đường trong tình hình không kiểm tra. Bi kịch này là nguyên nhân quan trọng khiến Xan-gi quyết chí theo học ngành y, cô muốn làm một bác sĩ không phạm sai lầm.
Gia đình Xan-gi tất cả có 11 người con, 3 trai và 8 gái, cô là con thứ 10. Năm 2015, cả nhà Xan-gi dọn đến Ca-bun sinh sống.
Xan-gi là người may mắn. Cô sống tại Ca-bun, nơi có sự hạn chế tương đối ít đối với nữ giới: nhà cô có máy phát điện, có tiền để học thêm. Phải biết rằng, nhiều trẻ em trong độ tuổi theo học cấp 3 tại Ca-bun là mù chữ; Xan-gi sinh ra trong một gia đình tiến bộ, ủng hộ cô học tập đến cùng.
Phải biết rằng, trong khoảng 36 triệu dân Áp-ga-ni-xtan, 65% là mù chữ, tỷ lệ mù chữ trong phụ nữ thậm chí lên đến 96%. Vậy, những trẻ em thất học đã đi đâu? Truyền thông Áp-ga-ni-xtan đưa tin, khoảng 3 triệu trẻ em Áp-ga-ni-xtan cần kiếm tiền nuôi gia đình. Thống kê của Trung tâm cứu trợ trẻ em, tổ chức từ thiện Anh cho thấy, Áp-ga-ni-xtan có 7 triệu 300 nghìn trẻ em đối mặt với vấn đề thiếu đồ ăn. Trong khi từ năm 2005 đến năm 2009, tối thiểu có 26 nghìn trẻ em Áp-ga-ni-xtan thương vong trong chiến tranh loạn lạc và các vụ tấn công.
Xan-gi cho biết, “tôi muốn thành lập một tổ chức từ thiện để giúp đỡ những cô gái không thể đi học”. “Đất nước này đang chờ chúng tôi đi xây dựng, chúng tôi là niềm hy vọng của đất nước. Chúng tôi cần phải dựa vào bản thân để vực dậy đất nước. Chúng ta hãy cùng nỗ lực vì một Áp-ga-ni-xtan hoàn toàn mới”.
